Ζούμε στην εποχή που η χρήση των social media αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Επικοινωνούμε, ψυχαγωγούμαστε και ενημερωνόμαστε για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο μέσα από αυτά. Την ίδια ώρα η διευρυμένη χρήση των δικτύων κοινωνικής ενημέρωσης αποτέλεσε το ιδανικό περιβάλλον για την άνθηση των fake news. Αρκετοί χρήστες πέφτουν στην παγίδα επιτηδείων που σκαρφίζονται ειδήσεις προς ίδιον όφελος. Στις αρχές του μήνα ο ιδρυτής του Facebook, του δημοφιλέστερου μέσου κοινωνικής δικτύωσης, Μαρκ Ζούκερμπεργκ ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να βάλει τέλος στη διασπορά τέτοιου είδους ειδήσεων.
Ωστόσο, ο κόσμος φαίνεται να βαδίζει σε διαδικτυακά θολά νερά έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη του απέναντι στα μέσα ενημέρωσης. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στη σημαντική κάμψη της εμπιστοσύνης στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης (μηχανές αναζήτησης και κοινωνικά μέσα).
Σύμφωνα με τη 18η ετήσια παγκόσμια έρευνα Edelman Trust Barometer 2018 περί εμπιστοσύνης –που πραγματοποιήθηκε σε 33.000 άτομα από 28 χώρες και τα αποτελέσματά της παρουσιάστηκαν στο παγκόσμιο φόρουμ του Νταβός –το 65% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν δύναται να ξεχωρίσει τις πραγματικές ειδήσεις από τις φήμες που κυκλοφορούν. Ενας στους επτά πολίτες στις Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχεί μήπως και τα fake news χρησιμοποιηθούν ως όπλο με στόχο κυρίως πολιτικό. Ενώ οι μισοί αναζητούν ειδήσεις λιγότερο από μία φορά την εβδομάδα και το 25% τις αποφεύγει γιατί τις βρίσκει ενοχλητικές. Μάλιστα, η έλλειψη πίστης στα μέσα μαζικής ενημέρωσης οδήγησε επίσης στην αδυναμία εντοπισμού της αλήθειας (59%), στην έλλειψη εμπιστοσύνης στους κυβερνητικούς ηγέτες (56%) και στην έλλειψη εμπιστοσύνης στις επιχειρήσεις (42%).
Παρ’ όλα αυτά, διαφαίνεται μια στροφή του κοινού και πάλι προς τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, και μάλιστα είναι αυξημένη κατά 12% σε σχέση με προηγούμενες χρονιές. Σε 20 από τις 28 χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα σημειώθηκε διψήφια αύξηση της αξιοπιστίας των επαγγελματιών της ενημέρωσης. Σύμφωνα με τους μελετητές η ψαλίδα ανάμεσα στην παραδοσιακή δημοσιογραφία (59%) και στις ψηφιακές πλατφόρμες (51%), για το ποια είναι πιο αξιόπιστη πηγή ειδήσεων και πληροφοριών, φτάνει τις 8 ποσοστιαίες μονάδες και είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί τα τελευταία επτά χρόνια. Σημειώνουν δε ότι σε κάποιες αγορές η διαφορά είναι ακόμα μεγαλύτερη. «Σε έναν κόσμο όπου τα γεγονότα βρίσκονται υπό πολιορκία, οι διασταυρωμένες πηγές αποδεικνύονται πιο σημαντικές από ποτέ» δήλωσε ο πρόεδρος της Reputation Stephen Kehoe.
Την ίδια ώρα, στις ΗΠΑ παρατηρείται μια άνευ προηγουμένου κρίση εμπιστοσύνης λόγω των fake news. Ας μην ξεχνάμε ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος της προεκλογικής εκστρατείας του Ντόναλντ Τραμπ βασίστηκε σε ψευδείς ειδήσεις. Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Edelman Ρίτσαρντ Εντελμαν σχολίασε χαρακτηριστικά: «Είναι η πρώτη φορά που μια τεράστια πτώση της εμπιστοσύνης δεν συνδέεται με κάποιο πιεστικό οικονομικό ζήτημα ή μια καταστροφή όπως η πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα. Στην πραγματικότητα, είναι η απόλυτη ειρωνεία, καθώς συμβαίνει σε μια εποχή ευημερίας, με το χρηματιστήριο και τα ποσοστά απασχόλησης στις ΗΠΑ να βρίσκονται σε ύψη ρεκόρ. Η αιτία αυτής της πτώσης οφείλεται στην έλλειψη αντικειμενικών ειδήσεων και λογικού λόγου».
Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης οδήγησε τις ΗΠΑ στις τελευταίες θέσεις των 28 χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα, και μάλιστα κάτω από τη Ρωσία και τη Νότια Αφρική. Αντίθετα, του δείκτη εμπιστοσύνης ηγείται η Κίνα.
«Η εμπιστοσύνη θα επανέλθει μόνο όταν η αλήθεια επιστρέψει στην κεντρική σκηνή. Τα θεσμικά όργανα πρέπει να απαντήσουν στο αίτημα των πολιτών να παράσχουν ακριβείς, έγκαιρες πληροφορίες και να συμμετάσχουν στη δημόσια συζήτηση. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν μπορούν να το κάνουν από μόνα τους λόγω πολιτικών και οικονομικών περιορισμών. Κάθε φορέας πρέπει να συμβάλλει στην εκπαίδευση του πληθυσμού» καταλήγει ο κ. Εντελμαν.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
