Η σύγκρουση Τουρκίας – ΗΠΑ για τους Κούρδους και τα ρωσικά χαμόγελα

Με τη μαζική επίθεση εναντίον των κουρδικών δυνάμεων στην άλλη πλευρά των συνόρων της με τη Συρία, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έρχεται σε άμεση σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και πιο κοντά σε μια συμμαχία με τη Μόσχα και τη Δαμασκό για το μέλλον της Συρίας. Η τουρκική επίθεση στον θύλακα του Αφρίν αποτελεί έτσι μια σημαντική εξέλιξη στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, ο οποίος μαίνεται επί επτά χρόνια και έχει κοστίσει πάνω από 340.000 ζωές. Γιατί την εξαπέλυσε τώρα η Τουρκία; Ο κύριος λόγος είναι ότι η Αγκυρα θεωρεί την υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ κουρδική πολιτοφυλακή YPG που ελέγχει ένα μεγάλο μέρος της Βορειοανατολικής Συρίας «τρομοκρατική ομάδα». Η Τουρκία λέει ότι η πολιτοφυλακή αποτελεί επέκταση του κουρδικού PKK και θέλει να την εμποδίσει να εδραιώσει την κατοχή της στη συριακή επικράτεια.

Ο καταλύτης ήταν τα πρόσφατα σχέδια των ΗΠΑ να βοηθήσουν την πολιτοφυλακή να αποτελέσει μια «δύναμη ασφαλείας των συνόρων» με 30.000 άνδρες. Η είδηση προκάλεσε συναγερμό στην Αγκυρα, με τον Ερντογάν να δηλώνει ότι η Ουάσινγκτον «δημιουργεί έναν τρομοκρατικό στρατό», τον οποίο ο τούρκος πρόεδρος δεσμεύθηκε να «ξεριζώσει».

Η Τουρκία θέλει να εκκαθαρίσει τις κουρδικές δυνάμεις από το Αφρίν –όπου ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις στις 20 Ιανουαρίου –και από το Μανμπίτζ, μια κυρίως αραβική πόλη στα ανατολικά, επειδή η ανάπτυξη της νέας συνοριακής δύναμης στα νότια σύνορά της θεωρείται εξέλιξη που θα θέσει σε κίνδυνο την εδαφική και εθνική της ακεραιότητα. Φοβάται ότι με αυτόν τον τρόπο αφυπνίζονται ο αλυτρωτισμός και οι αποσχιστικές τάσεις των Κούρδων εντός των δικών της συνόρων, ενώ παράλληλα ανοίγει ο δρόμος για την de facto αυτονόμηση ενός κουρδικού θύλακα στη Βόρεια Συρία. Η Τουρκία έχει δεσμευθεί εδώ και καιρό να συντρίψει τη συριακή κουρδική πολιτοφυλακή που ονομάζεται Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), επειδή τη θεωρεί τρομοκρατική ομάδα. Αν και η YPG αρνείται τις άμεσες σχέσεις με το PKK, η Αγκυρα καταδίκασε τις ΗΠΑ για τη στήριξη της YPG.

Η Ρωσία, ο μεγάλος σύμμαχος της συριακής κυβέρνησης, λέει ότι δεν θα παρέμβει σε αυτή τη σύγκρουση, και έχει μεταφέρει τα στρατεύματά της μακριά από την περιοχή. Η YPG είναι μέρος μιας συμμαχίας με αρκετές εθνοτικές αραβικές πολιτοφυλακές που αποκαλούνται Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF). Με τη βοήθεια αεροπορικών χτυπημάτων των ΗΠΑ, οι μαχητές της SDF εκδίωξαν τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) από δεκάδες χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα στη Συρία.

Ο θύλακας είναι σημαντικός επειδή το Αφρίν χωρίζεται από το Μανμπίτζ και άλλες ελεγχόμενες από την SDF περιοχές από εδάφη που ελέγχονται από αντάρτες οι οποίοι υποστηρίζονται από την Τουρκία. Εάν το Αφρίν και το Μανμπίτζ πέσουν, οι δυνάμεις που υποστηρίζονται από την Τουρκία θα ελέγχουν μια συνεχή έκταση 200 χιλιομέτρων στα βόρεια σύνορα της Συρίας δυτικά του Ευφράτη.

Αλλά η τουρκική επίθεση στο Αφρίν είναι σημαντική κυρίως επειδή φέρνει σε άμεση σύγκρουση τα συμφέροντα δύο συμμάχων στο ΝΑΤΟ (ΗΠΑ – Τουρκίας), προς όφελος της Ρωσίας. Η Ρωσία, βασική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή, ελέγχει τον εναέριο χώρο του θύλακα –έτσι οι αεροπορικές επιδρομές της Τουρκίας θα πρέπει να είχαν τη ρωσική άδεια. Η σιωπηρή ρωσική έγκριση για την εισβολή έχει φέρει πιο κοντά τη Μόσχα και την Αγκυρα.

Το πρόβλημα για τη Δύση είναι ότι, καθώς πιθανότατα πλησιάζει το τέλος του πολέμου στη Συρία, δεν μπορεί να χάσει την τουρκική διπλωματική υποστήριξη, αφού η Αγκυρα υπήρξε η ζωτική αντισταθμιστική δύναμη για την επιβολή ειρήνης με τους όρους της Ρωσίας.

Οι φόβοι για τους Κούρδους στα σύνορα με τη Συρία θα μπορούσαν να οδηγήσουν τον τούρκο πρόεδρο Ερντογάν να καταλήξει σε συμφωνία με τη Δαμασκό και τη Μόσχα.

Αυτό θα αποτελούσε καταστροφή για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν η Τουρκία συμφωνήσει με τη Μόσχα, η Ρωσία θα μπορέσει να προωθήσει την πολιτική της λύση για τη Συρία που θα ξεκινήσει στο Συριακό Συνέδριο Εθνικού Διαλόγου, το οποίο συνδιοργανώνεται από την Τουρκία και το Ιράν και πρόκειται να πραγματοποιηθεί στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας στις 29-30 Ιανουαρίου.

Η Δύση φοβάται ότι ο Πούτιν θεωρεί το Σότσι εναλλακτική λύση στις ειρηνευτικές συνομιλίες υπό την ηγεσία του ΟΗΕ, επισφραγίζοντας τη ρωσική ηγεμονία στη Μέση Ανατολή. Θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε μια συμφωνία που θα επιτρέψει στον Ασαντ να παραμείνει στην εξουσία, με ορισμένες μικρές αλλαγές στο Σύνταγμα της Συρίας.

Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι η Τουρκία και η Ρωσία μπορεί να είναι κοντά σε μια τέτοια συμφωνία. Τούρκοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι ταξίδεψαν στη Μόσχα πριν από την τουρκική εισβολή για να λάβουν εγγυήσεις ότι η ρωσική αεροπορία δεν θα επιτεθεί σε τουρκικές μονάδες στη Συρία. Στη συνέχεια, η Μόσχα ανακοίνωσε ότι κούρδοι εκπρόσωποι θα προσκληθούν στο Σότσι, χωρίς να αναφέρει λεπτομερώς την ακριβή ταυτότητα αυτών των αντιπροσώπων.

Το περίγραμμα μιας συμφωνίας είναι ήδη ορατό: η Τουρκία θα υποστηρίξει τη ρωσική ειρηνευτική διαδικασία και η Μόσχα θα συναινέσει σιωπηρά στην τουρκική επιχείρηση εξουδετέρωσης των Κούρδων στα σύνορα με τη Συρία.