«Χρόνος: 1947. Τόπος: Νέα Ορλεάνη.
Η ιστορία: Η Μπλανς, καθηγήτρια από τον Νότο, επισκέπτεται στη Νέα Ορλεάνη την αδελφή της, Στέλλα, που ζει με τον άνδρα της, Στάνλεϊ. Η Μπλανς βλέπει υποτιμητικά τον Στάνλεϊ λόγω της καταγωγής του, αλλά και εξαιτίας του οξύθυμου και ακατέργαστου χαρακτήρα του –στοιχεία που καθηλώνουν τη Στέλλα σε μια σχέση που κυριαρχείται από το ωμό πάθος. Η εύθραυστη και με ευγενική καταγωγή Μπλανς βρίσκεται σε συνεχή αντιπαράθεση με τον Στάνλεϊ και η συγκατοίκηση μαζί του αποτελεί την αφετηρία για να ξεδιπλωθεί το ομιχλώδες παρελθόν της και να αναπτυχθεί μια σχέση πάθους και μίσους».
Πιθανώς να αναγνωρίσατε τα πρόσωπα, όμως αν σκεφθήκατε αμέσως τον τίτλο «Λεωφορείο ο Πόθος», καλύτερα να τον ξεχάσετε. Διότι η πολυαναμενόμενη παράσταση που θα φιλοξενείται από τις 2 Φεβρουαρίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά θα χρησιμοποιήσει το όνομα του έργου του Τενεσί Γουίλιαμς στην ακριβή του απόδοση στα ελληνικά. «Το τραμ με το όνομα «Πόθος»», σε μετάφραση Αντώνη Γαλέου και σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, θα το διατρέχει η μουσική των μπλουζ του αμερικανικού Νότου. Η Μαρία Ναυπλιώτου, ο Χάρης Φραγκούλης, η Θεοδώρα Τζήμου, ο Αγγελος Τριανταφύλλου, η Ευαγγελία Καρακατσάνη και ο Αντριαν Φρίλινγκ θα επωμιστούν τους ρόλους. Δύσκολο το εγχείρημα, ειδικά για τους πρωταγωνιστές, καθώς η Μπλανς Ντιμπουά και ο Στάνλεϊ Κοβάλσκι έχουν χαραχθεί ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη με τη μορφή της Βίβιαν Λι και του Μάρλον Μπράντο χάρη στην ταινία του Ελία Καζάν. Στο έργο αυτό χρωστάμε επίσης το τραγούδι «Χάρτινο το φεγγαράκι» (σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι και στίχους Νίκου Γκάτσου), που γράφτηκε για τις ανάγκες της παράστασης του Κάρολου Κουν και το ερμήνευσε η Μελίνα Μερκούρη, ενώ ιστορική θεωρείται και η ερμηνεία της Ελλης Λαμπέτη στον ρόλο της Μπλανς το 1960.
Η Μαρία Ναυπλιώτου δεν είναι η πρώτη ηθοποιός που σκέφτεται κάποιος για τον ρόλο της Μπλανς –έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε πιο εύθραυστες φιγούρες να την υποδύονται: «Η αλήθεια είναι πως με αυτή την πρόταση και εγώ η ίδια εξεπλάγην, γι’ αυτό και είπα αμέσως «ναι» με τόσο ενθουσιασμό» εξηγεί η ίδια. «Διαβάζοντας το κείμενο, ιδιαίτερα κάποια παλαιότερα σχεδιάσματά του, κατάλαβα ότι σε αυτό το έργο έχουν φορεθεί διάφορα στερεότυπα που δεν του ανήκουν –ακόμα και η ταινία του Καζάν που υπήρξε τόσο δημοφιλής έχει συμβάλει σε αυτό. Ο ίδιος ο Τενεσί Γουίλιαμς γράφει σε κάποιες σημειώσεις του πως η Μπλανς είναι μια δυνατή μελαχρινή γυναίκα του Νότου, ενώ μέσα στο κείμενο δεν την αναφέρει πουθενά ως ξανθιά –αυτά που προβάλλουμε μερικές φορές στα έργα δεν αφορούν καθόλου ό,τι έγραψε ο συγγραφέας. Το ζήτημα γενικώς είναι να φτάσει κανείς σε κάτι «πυρηνικό», το οποίο να παντρεύει αυτά που είναι γραμμένα με τη γενναιότητα να φέρει κανείς τον εαυτό του ολόκληρο επάνω στη σκηνή –αν αυτό συμβεί, τότε μάλλον έχεις πετύχει, γιατί ο θεατής διαβάζει έναν ρόλο και εσύ απολαμβάνεις αυτό που κάνεις».
Μια ατάκα αυτής της εμβληματικής ηρωίδας, τότε που λέει «Δεν θέλω ρεαλισμό, θέλω μαγεία», χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα πολύ συχνά. Θα μπορούσε αυτή η διάσημη φράση να αφορά όλους όσοι επιλέγουν να γίνουν καλλιτέχνες; «Για εμένα το θέατρο υπήρξε και διαφυγή και καταφύγιο, ένας κόσμος πολύ πλούσιος που σου φανερώνει πολλά και θαυμαστά, σε βοηθάει ενίοτε να ίπτασαι, όμως αυτό συμβαίνει με πάρα πολύ κόπο. Τη μαγεία του την προσλαμβάνει κυρίως ο θεατής. Είναι λίγες οι φορές που ο ηθοποιός ξεχνιέται και τρώει το παραμύθι μαζί με τους άλλους, διότι γνωρίζει πολύ καλά την κατασκευή του. Για εμένα όμως η φράση που λέει η Μπλανς και θεωρώ πως τη χαρακτηρίζει είναι η εξής: «Υπάρχει Θεός στη στιγμή». Αυτή η γυναίκα είναι ένας άνθρωπος βαθύτατα μορφωμένος και καλλιεργημένος, ένα λουλούδι μέσα στον βούρκο, γι’ αυτό η πτώση της είναι συνταρακτική αλλά και αναπόφευκτη. Πρόκειται για το κομμάτι ενός κόσμου παλιού και ευαίσθητου που έρχεται αντιμέτωπος με το καινούργιο και δεν του μέλλει να επιβιώσει. Πέρα από όλα αυτά που διαστρεβλώνει προκειμένου να καταφέρει να ζήσει, αισθάνομαι ότι είναι ευγνώμων στο θαύμα που μπορεί να της φανερώσει μια μικρή στιγμή, και αυτό την κάνει γενναία και πανέμορφη, φωτεινή και τραγική μαζί».
Η Μπλανς υφίσταται τον εκφοβισµό στα χέρια ενός βίαιου άνδρα. Δεν έχει περάσει ούτε μία εβδομάδα από την εφετινή τελετή απονομής των Χρυσών Σφαιρών όπου πρωταγωνίστησε το σύνθημα #TimesUp με τις γυναίκες του Χόλιγουντ να υψώνουν το ανάστημά τους ενάντια στον σεξισμό που κυριαρχεί στη βιομηχανία του θεάματος. Είναι αυτά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση; «Στον δυτικό προηγμένο κόσμο υπάρχουν νομοθεσίες που εγγυώνται, υποτίθεται, την ισότητα των φύλων. Στην πραγματική ζωή δεν έχει συμβεί αυτό ακόμη, καθώς οι γυναίκες εξακολουθούν να αμείβονται με λιγότερα χρήματα σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους, πολύ συχνά δε δεν έχουν καν τις ίδιες ευκαιρίες. Ο ρόλος της γυναίκας παραμένει λίγο περίπλοκος: σύζυγος, εργαζομένη, μητέρα, ερωμένη, αλλά μοιάζει να αφορά μόνο τις γυναίκες, οι άνδρες είναι απλώς άνδρες. Ισως και ιστορικά να είναι πολύ νωρίς ακόμη για τεράστια άλματα, όταν, ας πούμε, οι γυναίκες σε πολλές χώρες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου μόλις πριν από κάποιες δεκαετίες, όταν η γενιά της μητέρας μου δεν μπορούσε να διεκδικήσει τη ζωή που επιθυμούσε, δεν ξέρω τι θα μπορούσαμε να περιμένουμε» σχολιάζει η ηθοποιός.
Και η σεξουαλική παρενόχληση; «Είναι ένα ζήτημα για το οποίο επανειλημμένως δεν έχω πάρει θέση γιατί νομίζω πως πρέπει να το μελετήσει κανείς, να ενημερωθεί σε βάθος πριν τοποθετηθεί» σημειώνει η Μαρία Ναυπλιώτου. Και συνεχίζει: «Υπάρχει και ένα μεγαλύτερο θέμα εκεί, ένα δύσκολο θέμα που δεν έχει να κάνει με το φύλο: η υποχώρηση μπροστά στην εξουσία. Χτυπάει ευαίσθητα νεύρα, θεμελιώδεις φόβους. Αυτό που συμβαίνει στην Αμερική έχει ξεκινήσει μια συζήτηση, όμως το σημαντικό σε όλα αυτά είναι να ακολουθούνται από πράξεις, να δημιουργείται ένα νομοθετικό πλαίσιο για την υπεράσπιση των θυμάτων. Εδώ όμως δεν έχουμε βρει τρόπους να προστατεύουμε τα παιδιά που πέφτουν θύματα κακοποίησης, σωματικής ή ψυχολογικής…».
Οταν µιλάς µε έναν καλλιτέχνη, η συζήτηση αναπόφευκτα θα στραφεί στη σχέση της χώρας μας με τον πολιτισμό: «Η ελληνική κοινωνία είναι μια ανώριμη κοινωνία που θεωρεί την τέχνη κάτι μη απαραίτητο, επειδή δεν υπάρχει παιδεία» ξεκαθαρίζει η Μαρία Ναυπλιώτου. «Ο πολιτισμός, το κομμάτι της φαντασίας, πρέπει να είναι ζωντανά σε μια κοινωνία αν αυτή θέλει να προοδεύει, να υπερασπίζεται τους αδυνάμους, να μη φέρονται τα μέλη της αιωνίως και μονίμως εγωιστικά. Εχουμε πολλά καλά στοιχεία ως λαός, όμως εξαιτίας της έλλειψης παιδείας δεν μας είναι εύκολο να δούμε την τέχνη ως συναισθηματική τροφή, θεωρούμε ότι πάνω απ’ όλα πρέπει να μας βοηθά να ξεσπάμε, να μας οδηγεί σε κάποιου είδους εκτόνωση. Και αν παλαιότερα υπήρχε κάποιος σεβασμός, τώρα δεν υπάρχει ούτε αυτός».
Παρατηρεί κανείς, ειδικά τώρα με την εδραίωση των κοινωνικών δικτύων, μια τάση να αποδοκιμάζουμε τους πάντες και τα πάντα αβασάνιστα, σαν να έχει επικρατήσει μια φιλοσοφία του τύπου «επικρίνω, άρα υπάρχω». «Πάντα συνέβαινε αυτό, ένα καινούργιο καφενείο είναι τα social media, μόνο που δεν χρειάζεται να βγεις από το σπίτι σου» απαντά η όμορφη ηθοποιός. «Κάτι που έχει επίσης συμβεί, ωστόσο δεν είναι κακό, είναι ότι μας επιτρέπει αυτή η εποχή να αποκτούμε σφαιρική άποψη για την προσωπικότητα κάποιου και να διαλέγουμε εμείς ποιες αυθεντίες θα εμπιστευόμαστε. Κάθε άνθρωπος έχει βέβαια πολλές πλευρές, μπορεί κάποιος να είναι ένας σπουδαίος καλλιτέχνης, αλλά ένας μικρόψυχος, εγωπαθής νάρκισσος τον οποίο είναι αδύνατον να συναναστραφείς. Είχα μια τραυματική εμπειρία με έναν τεράστιο ποιητή, έμαθα κάποια πράγματα για τη ζωή του από βιογραφίες και μαρτυρίες, και αποφάσισα να μην τον ξαναδιαβάσω, όμως θα ήμουν ανόητη αν δεν έκανα τελικά τον διαχωρισμό. Θα ήταν πολύ ωραίο οι άνθρωποι να ταυτίζονται με το έργο τους, όμως σπάνια συμβαίνει».
Α
υτό που δεν συμβαίνει σπάνια ωστόσο είναι να μοιράζεται τη σκηνή η Μαρία Ναυπλιώτου με τον Χάρη Φραγκούλη, αφού οι δύο ηθοποιοί συναντήθηκαν στη «Μήδεια» του Θεάτρου Τέχνης που παρουσιάστηκε στην Επίδαυρο το περασμένο καλοκαίρι. Αυτή θα είναι και για τους δύο η δεύτερη συνεργασία με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό: η Ναυπλιώτου είχε παίξει στο «Insenso», ενώ ο Φραγκούλης πρωταγωνίστησε στον «Δον Ζουάν».
«Ας δούμε τι πραγματικά μπορεί να συμβεί όταν αυτά τα αλύτρωτα πρόσωπα από το θρυλικό τραμ με την ονομασία «Πόθος» συναντηθούν με κάποια άλλα αλύτρωτα, πιο κοντινά μας, ηθοποιούς αυτή τη φορά, σε μια εξίσου σκληρή εποχή κατάρρευσης πρώην ονείρων, σε κάποια άλλη γειτονιά που κι αυτή ξέρει από ισορροπίες που αναπτύσσονται δύσκολες κοντά στα νερά –είτε πρόκειται για λιμάνι είτε πρόκειται για ένα ποτάμι μυθικό που γέννησε απ’ τα νερά τον πόνο και τα οριστικά τραγούδια των νέγρων», αυτή είναι η πρόθεση του σκηνοθέτη του «Τραμ», τον οποίο σίγουρα κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει για αδυναμία δημιουργίας ατμόσφαιρας. Ο «Κοβάλσκι» του, ο Φραγκούλης, τον εξαίρει για την ευγένεια, την τρυφερότητα και, κυρίως, την υπομονή του.
O 32χρονος ηθοποιός γνώρισε τον κόσμο του θεάτρου κάπως κατά τύχη. «Πήγα σε ένα θεατρικό εργαστήρι επειδή πήγαινε ένας φίλος, έτσι για πλάκα, σπούδαζα Βιολογία τότε. Με δασκάλα την Τότα Σακελλαρίου, γνώρισα το θέατρο με τον πιο τρυφερό, με τον πιο ωραίο τρόπο. Είναι σαν να μη βγήκα ποτέ από εκεί, βλέπω το υπόγειο στη Ζωοδόχου Πηγής στα όνειρά μου, ανακαλώ τη μυρωδιά του χώρου». Τι τον έχει κρατήσει όμως σε αυτή την τέχνη; «Το θέατρο και η ποίηση μιλούν, προσπαθούν δηλαδή, για αυτά που μας διαφεύγουν. Τα σπουδαία έργα είναι αυτά που ανοίγουν χώρους για όσα δεν μιλάμε. Κι αυτό το έργο δεν εκφράζει αλλά εκπέμπει, και αυτή η διαφορά είναι θεμελιώδης και, για τον ηθοποιό, έχει τεράστια σημασία». Πότε καταλαβαίνει ένας ηθοποιός ότι και ο ίδιος δεν εκφράζει αλλά εκπέμπει;
«Ευτυχώς με τον καιρό κάτι υποψιάζεσαι, ειδικά αν σε απασχολεί αυτό. Στη χώρα μας, καλώς ή κακώς, αρκούμαστε συχνά στα λίγα. Είμαστε συνηθισμένοι στο να νιώθουμε ανακούφιση με αυτά που καταλαβαίνουμε, με όσα είμαστε εξοικειωμένοι –θα μπορούσαμε να το πούμε και λαϊκισμό, δεν έχουμε φτάσει δυστυχώς σε τέτοια επίπεδα εκλέπτυνσης που να δεχόμαστε το ανοίκειο, το καινούργιο. Θεωρώ ότι υπάρχει αυτή η παθογένεια, αλλά και κάτι ακόμη: μπερδεύουμε την προσωπική έκφραση με το «μιλάω για κάτι βαθύ, δικό μου», αυτά τα δύο δεν ταυτίζονται».
Αποτελούν οι ρόλοι αφορμή για να έρθουμε αντιμέτωποι με τις αντιφάσεις μας; «Δεν νομίζω ότι συγκινεί και κάτι άλλο εκτός από τις αντιφάσεις. Είναι πολύ μεγάλος μπελάς το να τις εντοπίσεις και να τις δεις με τρυφερότητα, γι’ αυτό και πληγωνόμαστε τόσο στις σχέσεις μας. Προσπαθούμε συνεχώς να βάλουμε τη ζωή μας σε μια τάξη, ενώ η ζωή είναι χάος και θα σε εκδικηθεί, η ζωή είναι όλα αυτά που μας διαφεύγουν, ενώ εμείς νομίζουμε ότι είναι όλα τα άλλα. Γι’ αυτό και κάθε απόλυτη πεποίθηση, είτε μιλάμε για τον Στάλιν είτε μιλάμε για τον Χίτλερ, οδηγεί στο έγκλημα, στο αίμα. Ετσι επίσης γερνάμε, υπηρετώντας μια ψεύτικη βεβαιότητα. Βλέπεις τον Τσίπρα που εδώ και δέκα χρόνια είναι σαν γέρος άνθρωπος επειδή λέει «εγώ θα πάω με αυτό που ξέρω, θα ακολουθήσω τις βεβαιότητές μου». Γιατί; Για να κερδίσει κάτι. Ποιος μπορεί να είναι βέβαιος στη ζωή για οτιδήποτε στ’ αλήθεια; Κανείς».
Ο Χάρης Φραγκούλης δεν είναι ο πρώτος ή ο τελευταίος Ελληνας της γενιάς του που μοιάζει απομαγευμένος από την πολιτική, όμως ο χειμαρρώδης λόγος του έχει ενδιαφέρον: «Μπορείς να μιλήσεις για την πολιτική και για την εξουσία λέγοντας ότι κάποιος είναι καλύτερος από κάποιον άλλον, αλλά υπάρχει και μια άλλη κουβέντα που έχει να κάνει με το εξής ερώτημα: Ποιος είναι ο άνθρωπος που θέλει να είναι πρόεδρος, διευθυντής ή πρωθυπουργός; Ποιος θέλει να έχει την εξουσία; Λέμε δηλαδή «ο μαλάκας ο διαιτητής», ε, ο μαλάκας θα είναι εκεί, διότι ποιος προτιμά να είναι με τη σφυρίχτρα και να φωνάζει «φάουλ» δίπλα σε κορμιά που παλεύουν και «σκοτώνονται»; Φυσικά και δεν είναι απόλυτο αυτό. Φυσικά και υπάρχουν εξαιρέσεις. Ομως επιμένω: Ποιος θέλει συνήθως να είναι πολιτικός; Εμένα μου φαίνεται φρικτό». Κι εμείς, οι θεατές, η αλήθεια είναι πως τον προτιμούμε στον ρόλο του ηθοποιού. l
«Το τραμ με το όνομα «Πόθος»»: Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (Ηρώων Πολυτεχνείου 32), από τις 2 Φεβρουαρίου έως την 1η Απριλίου, από Τετάρτη έως Κυριακή.
Ευχαριστούμε την Εύα Νάθενα, υπεύθυνη για τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης, για την ενδυματολογική επιμέλεια της φωτογράφισης.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 14 Ιανουαρίου 2018.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
