Φτώχεια και ανεργία «βόμβες» για τη σταθερότητα του Ιράν

Οι διαδηλώσεις μπορεί να κατεστάλησαν, αλλά η ακρίβεια, η φτώχεια, η ανεργία και η διαφθορά θα συνεχίσουν να είναι βόμβες στα θεμέλια της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Και αυτό παρά το γεγονός ότι το Ιράν έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στη Μέση Ανατολή, κατέχει τη δεύτερη θέση στον κόσμο σε αποθέματα φυσικού αερίου και την τέταρτη σε αποδεδειγμένα κοιτάσματα αργού πετρελαίου.

Η ιρανική οικονομία επηρεάστηκε έντονα επί σειρά ετών από τις κυρώσεις που επέβαλε η διεθνής κοινότητα για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε στο 1,4% το 2015 –το έτος που ο μετριοπαθής πρόεδρος Χασάν Ροχανί συμφώνησε με τις παγκόσμιες δυνάμεις να περιορίσει τις ευαίσθητες πυρηνικές δραστηριότητες του Ιράν.

Το 2016, μετά την εφαρμογή της συμφωνίας και τη μερική άρση των κυρώσεων, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 12,3%, σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα του Ιράν. Μεγάλο μέρος αυτής της αύξησης αποδίδεται στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου. Τον περασμένο μήνα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) δήλωσε ότι η ανάπτυξη έχει αρχίσει να εξαπλώνεται στον μη πετρελαϊκό τομέα και προέβλεψε ότι το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 4,2% στη χρήση 2017/18.

Αλλά η ανάκαμψη δεν ήταν τόσο σημαντική όσο ήλπιζαν πολλοί Ιρανοί. Οι αμερικανικές κυρώσεις στις οικονομικές συναλλαγές με το Ιράν παρέμειναν, γεγονός που αποθάρρυνε τις ξένες εταιρείες να δραστηριοποιηθούν στη χώρα. Και τον Οκτώβριο ο Ντόναλντ Τραμπ αρνήθηκε να εγκρίνει την πυρηνική συμφωνία και κάλεσε το Κογκρέσο να εξετάσει το ενδεχόμενο επαναφοράς κυρώσεων.

Ο πληθωρισμός είχε σημαντικές διακυμάνσεις στο Ιράν μετά την ισλαμική επανάσταση του 1979. Το 2013 το ποσοστό του έφτασε στο 31%, καθώς οι οικονομικές κυρώσεις μείωσαν τα έσοδα από το πετρέλαιο του Ιράν και οδήγησαν το νόμισμά του να υποτιμηθεί κατά περισσότερο από 450%.

Ο πληθωρισμός μειώθηκε σταθερά υπό τον Ρουχανί. Το 2016 ήταν 11%, σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα του Ιράν. Η Παγκόσμια Τράπεζα αναμένει ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει κάτω από το 12% τα επόμενα τρία χρόνια. Ο Ροχανί πρότεινε προϋπολογισμό για το οικονομικό έτος που ξεκινάει τον Μάρτιο του 2018 με αύξηση των δαπανών κατά περίπου 6%, στα 104 δισ. δολάρια. Αλλά αυτό θα αποτελεί περικοπή σε πραγματικούς όρους με τον τρέχοντα ρυθμό πληθωρισμού.

Το επίσημο ποσοστό ανεργίας είναι 12,4%, αλλά σε ορισμένες περιοχές της χώρας είναι πάνω από 60%, σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών του Ιράν, και οι νέοι –περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού των 79,9 εκατομμυρίων είναι κάτω των 30 ετών –πλήττονται χειρότερα. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας εκτιμά ότι το 26,7% των ατόμων ηλικίας 15-24 ετών είναι άνεργοι. Η υποαπασχόληση είναι επίσης υψηλή –12,4% –στις ηλικίες 15-24 ετών.

Το ΔΝΤ προειδοποίησε ότι παρά τον υψηλό ρυθμό της οικονομικής ανάπτυξης δεν δημιουργούνται αρκετές θέσεις εργασίας για να απορροφήσουν τον μεγάλο αριθμό ατόμων που εισέρχονται στην αγορά εργασίας. Οι αναλυτές λένε ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός πως το μεγαλύτερο μέρος της ανάκαμψης προέρχεται από τη βιομηχανία πετρελαίου.

Σημαντικό ρόλο στις διαδηλώσεις διαδραμάτισαν τα smartphones. Οι Ιρανοί χρησιμοποίησαν την εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram, η οποία έχει εκατομμύρια χρήστες στο Ιράν, για να διοργανώσουν διαμαρτυρίες και να μοιραστούν βίντεο και φωτογραφίες από τις κάμερες του τηλεφώνου τους, ώσπου οι ιρανικές αρχές εμπόδισαν την πρόσβαση στην εφαρμογή.

Το 2009, όταν εκατομμύρια άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους της Τεχεράνης για να ζητήσουν την επανάληψη των αμφισβητούμενων προεδρικών εκλογών, υπήρχαν περίπου 55 εκατομμύρια συνδρομές κινητής τηλεφωνίας στο Ιράν. Αλλά μόνο το 2% πιστεύεται ότι ήταν για smartphones.

Σήμερα υπάρχουν περισσότερες από 80 εκατομμύρια συνδρομές κινητής τηλεφωνίας και το 41% των νοικοκυριών εκτιμάται ότι έχει πρόσβαση σε τουλάχιστον ένα smartphone.

Μια πρόσφατη έρευνα του BBC Persian διαπίστωσε ότι, κατά μέσο όρο, οι Ιρανοί έχουν γίνει κατά 15% φτωχότεροι σε πραγματικούς όρους την τελευταία δεκαετία. Η Παγκόσμια Τράπεζα αναφέρει ότι η φτώχεια στο Ιράν μειώθηκε από το 2009 ως το 2013 σε περίπου 8%, αν και αυξήθηκε στο 10,5% το 2014 –το πρώτο έτος της θητείας του Ροχανί.

Εκτιμάται ότι 8,2 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν με λιγότερα από 5,50 δολάρια την ημέρα το 2014. Περίπου το 2% ή 196.000 άνθρωποι ζούσαν με λιγότερα από 1,90 δολάρια.

Οι οικογένειες με χαμηλό εισόδημα εξαρτώνται από μηνιαία επιδόματα σε μετρητά από την κυβέρνηση αξίας περίπου 13 δολαρίων που λαμβάνουν περίπου 77 εκατομμύρια Ιρανοί. Το σχέδιο προϋπολογισμού του Ροχανί θα μειώσει τις πληρωμές κατά 5,3 δισ. δολάρια συνολικά, γεγονός που θα επηρεάσει 30 εκατομμύρια Ιρανούς. Επίσης, πρότεινε την αύξηση της τιμής της βενζίνης κατά 50%, από 0,30 δολάρια ανά λίτρο σε 0,45 δολάρια.

Η κατανάλωση ψωμιού, γάλακτος και κόκκινου κρέατος στα ιρανικά νοικοκυριά μειώθηκε κατά 30%-50% τα τελευταία δέκα χρόνια. Με τους Ιρανούς να γίνονται φτωχότεροι σε πραγματικούς όρους και τις τιμές πολλών βασικών τροφίμων να έχουν αυξηθεί κατά περίπου 40% τον περασμένο χρόνο, εκατομμύρια άνθρωποι απλώς δεν έχουν την πολυτέλεια να αγοράσουν πολλά τρόφιμα.

Μια αύξηση 50% στην τιμή των αβγών –αποτέλεσμα της έλλειψης που προκλήθηκε από την εκδήλωση γρίπης των πτηνών –αποτέλεσε το έναυσμα για τη διαδήλωση στο Μασχάντ, την πρώτη στην αναταραχή που εξαπλώθηκε γρήγορα σε ολόκληρη τη χώρα.