Η εξάρτηση από τα social media και οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία

Σε πόσες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης διατηρείτε ένα προφίλ; Πόσες ώρες ξοδεύετε συνολικά την ημέρα για να «σερφάρετε» σε αυτές; Πώς αισθάνεστε μετά από πολύωρη χρήση του Facebook, του Twitter, του Instagram, του Snapchat κ.λπ.; Τι επιπτώσεις έχουν τα κοινωνικά μέσα στην ψυχολογία μας ή στη διάθεσή μας; Είναι τελικά τα social media ένας τρόπος επαφής με τους ανθρώπους ή ένας τρόπος αποξένωσης από αυτούς;

Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης εξαπλώνεται με γεωμετρικούς ρυθμούς. Υπολογίζεται ότι το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, περίπου 3 δισ. άνθρωποι, είναι χρήστες σε κάποιο από τα κοινωνικά μέσα και σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες κάθε χρήστης ξοδεύει περίπου δύο ώρες την ημέρα σε ένα από αυτά. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι κάθε λεπτό δημοσιεύονται 500.000 tweets στο Twitter και φωτογραφίες στο Snapchat.

Οπως αναφέρει το BBC, επειδή η τόσο εκτεταμένη χρήση των κοινωνικών μέσων είναι σχετικά πρόσφατο γεγονός, δεν έχουν ακόμα γίνει μεγάλες έρευνες για την επίπτωση που μπορεί να έχει η δραστηριότητα αυτή στην ψυχική υγεία των χρηστών.

Παρ’ όλα αυτά από περιορισμένες έρευνες έχουν αρχίσει να διαφαίνονται τα πρώτα σημάδια ότι η αλόγιστη χρήση των κοινωνικών μέσων μπορεί και να έχει άμεσες επιπτώσεις στην ψυχολογία όσων δραστηριοποιούνται σε αυτά.

Μάλιστα οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι διαφορετικές ανάμεσα στα δύο φύλα.

Για παράδειγμα, όπως προκύπτει από έρευνα του κέντρου Pew που έχει έδρα στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ, οι γυναίκες δηλώνουν πιο στρεσαρισμένες από τους άνδρες μετά τη χρήση κοινωνικών μέσων, ενώ σημειώνουν ότι το πιο στρεσογόνο μέσο είναι το Twitter.

Σε έρευνα που έγινε στην Αυστρία οι περισσότεροι δήλωσαν ότι η ψυχολογία τους είχε πέσει ύστερα από 20 λεπτά στο Facebook. Μάλιστα ανέφεραν ότι ο λόγος για τον οποίο αισθάνονταν πεσμένοι ψυχολογικά ήταν το γεγονός ότι θεωρούσαν την ώρα που πέρασαν στο Facebook σαν χάσιμο χρόνου. Επίσης από έρευνα που έκανε το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας προκύπτει ότι η καλή ή η κακή διάθεση μπορεί να μεταδοθεί από τον έναν χρήστη στους άλλους, ενώ οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν επικρατούν κακές καιρικές συνθήκες οι αρνητικές αναρτήσεις αυξάνονται.

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Υπολογιστές και ανθρώπινη συμπεριφορά» (Computers and Human Behavior) οι χρήστες δήλωσαν ότι όσο πιο πολλές είναι οι πλατφόρμες στις οποίες δραστηριοποιούνται τόσο πιο αγχωμένοι αισθάνονται. Οσον αφορά την κατάθλιψη, υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι τα social media μπορεί να έχουν κάποια σχέση με την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων.

Σύμφωνα με δύο πρόσφατες έρευνες, καταθλιπτικά συμπτώματα όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση και απελπισία συνδέονταν με τη δραστηριότητά τους online. Μάλιστα όσο πιο έντονες και αρνητικές ήταν οι online αντιπαραθέσεις τους με άλλους χρήστες τόσο πιο έντονα ήταν τα συμπτώματα κατάθλιψης που ένιωθαν. Μια άλλη έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι χρήστες που δραστηριοποιούνταν σε πολλές κοινωνικές πλατφόρμες είχαν τριπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη από αυτούς που έκαναν πιο περιορισμένη χρήση των social media.

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ίσως μια από τις πιο σοβαρές επιπτώσεις που μπορούν να έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στον χρήστη. Αντιμέτωποι με τις selfies άλλων χρηστών που φαίνονται να τα περνούν υπέροχα, οι περισσότεροι χρήστες δηλώνουν ότι νιώθουν ότι δεν αξίζουν πραγματικά και πολλά πράγματα. Τα συμπτώματα αυτά είναι πιο έντονα στις γυναίκες, οι περισσότερες από τις οποίες δηλώνουν ότι νιώθουν κατώτερες των φωτογραφιών που ανεβάζουν οι φίλες τους.

Από την άλλη όμως άλλες έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η χρήση των κοινωνικών μέσων μπορεί και να βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση της κατάθλιψης. Ερευνητές της Microsoft ανέλυσαν το προφίλ στο Twitter 476 ατόμων και δημιούργησαν ένα πρωτόκολλο που μπορεί να προβλέψει την κατάθλιψη προτού εμφανιστούν σοβαρά συμπτώματα σε 7 στις 10 περιπτώσεις.

Η χρήση των κοινωνικών μέσων συνδέεται επίσης με φαινόμενα όπως ο ανήσυχος ύπνος.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ένας καλός, βαθύς ύπνος είναι απαραίτητος για την ψυχική και σωματική μας υγεία. Η ακτινοβολία την οποία παράγουν ηλεκτρονικές συσκευές όπως το κινητό τηλέφωνο ή τα τάμπλετ έχουν άμεση επίδραση στην ποιότητα του ύπνου μας. Με λίγα λόγια, αν ξαπλώνετε για να κοιμηθείτε τσεκάροντας τα προφίλ σας στα διάφορα social media υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να έχετε ανήσυχο ύπνο με συχνές διακοπές.

Μέχρι στιγμής ο εθισμός στα κοινωνικά μέσα δεν έχει χαρακτηριστεί ψυχική ασθένεια, αλλά ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι αναγνωρισμένη πάθηση, ενώ υπάρχουν ερευνητές που σημειώνουν ότι το να σταματήσεις το Twitter μπορεί και να είναι πιο δύσκολο από το να κόψεις το τσιγάρο και το αλκοόλ.