Ατομικά ασφαλιστικά συμβόλαια προωθεί η ΕΕ

Η νέα «αρχιτεκτονική» των ευρωπαϊκών συντάξεων της επόμενης δεκαετίας, όπου θα κυριαρχούν τα ατομικά συνταξιοδοτικά συμβόλαια, διαμορφώνεται την περίοδο αυτή στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, επιταχύνοντας τις εξελίξεις και στο ταλαιπωρημένο και ευάλωτο ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα.

Το πρωτοποριακό πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα PEPP, το οποίο συζητείται αυτή την περίοδο στο Ευρωκοινοβούλιο και αναμένεται να εγκριθεί εντός του 2019, στρέφει τους ασφαλισμένους προς τα συμπληρωματικά ατομικά ασφαλιστικά συμβόλαια, που θα έχουν ενιαία ισχύ σε όλες τις χώρες της Ενωσης. Με τον τρόπο αυτόν επιχειρείται να λυθεί το πρόβλημα ασφάλισης σε συνδυασμό με την κινητικότητα των πολιτών μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ, ενώ δίδεται διέξοδος για την αντιμετώπιση των συνεχών μειώσεων των συντάξεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Στη χώρα μας το συγκεκριμένο πρόγραμμα αναμένεται να δώσει λύσεις στην πλήρη κατάρρευση που έχει υποστεί ο δεύτερος πυλώνας της επικουρικής ασφάλισης, καθιστώντας πλέον τις επικουρικές συντάξεις βοηθήματα… ολίγων ευρώ. Η ευρωπαϊκή πρόταση –που θα ισχύσει υποχρεωτικά σε όλες τις χώρες-μέλη –προβλέπει ότι ανάλογα προγράμματα μπορούν να προσφέρουν, εκτός από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, οι τράπεζες, διαχειριστές στοιχείων ενεργητικού, ταμεία επαγγελματικής συνταξιοδότησης, επιχειρήσεις επενδύσεων κ.λπ.

Ενδεικτική των περιθωρίων ανάπτυξης των ατομικών προγραμμάτων στην Ελλάδα, ως συμπληρωματική λύση στην κύρια σύνταξη, μετά την κατάρρευση των επικουρικών ταμείων, είναι η τεράστια κινητικότητα που παρατηρείται την περίοδο αυτή στην αγορά των ασφαλιστικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας. Οι εξαγορές μεταξύ των εταιρειών, η είσοδος νέων παικτών στην ελληνική αγορά και ο διαγκωνισμός για το μερίδιο της πίτας καταδεικνύουν τα όσα αναμένεται να συμβούν τα επόμενα χρόνια στον χώρο των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων ασφάλισης.

«Η συζήτηση –επιστημονική, πολιτική, κοινωνική –για το κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα κατά τη μεταμνημονιακή περίοδο έχει ήδη ξεκινήσει» σημειώνει ο κ. Σ. Ρομπόλης, ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, και προσθέτει: «Σε αυτήν, προτείνεται η διατήρηση της εθνικής και της ανταποδοτικής σύνταξης, όπως έχει διαμορφωθεί με τις μνημονιακές πολιτικές της περιόδου 2010-2021, και επιπλέον διατυπώνεται η πρόταση της πλήρους αναμόρφωσης της επικουρικής ασφάλισης, προκειμένου να καταλήξει σταδιακά σε ένα περισσότερο ευέλικτο σύστημα και με δυνατότητα επιλογών: α) μιας επικουρικής ασφάλισης για όλους και με κίνητρο συμμετοχής, β) κεφαλαιοποίησης των εισφορών των νέων ασφαλισμένων, ώστε οι εισφορές να αποκτήσουν χαρακτήρα αποταμίευσης, και γ) ενοποίησης των εισφορών της επικουρικής και της εφάπαξ παροχής σε μία ενιαία εισφορά, με καταγραφή στον ατομικό λογαριασμό κάθε ασφαλισμένου».

Διέξοδος για την υλοποίηση των προτάσεων αυτών, που βρίσκονται στο τραπέζι των συζητήσεων, δίδεται με τον καλύτερο τρόπο μέσω του προγράμματος PEPP της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Σύμφωνα με ειδικούς στον χώρο της ασφάλισης, το Πανευρωπαϊκό Ατομικό Συνταξιοδοτικό Προϊόν (Pan-European Private Pension Product – PEPP) είναι ένα ιδιότυπο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα. Εντάσσεται στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, εκεί δηλαδή όπου είναι τα εθελοντικά προγράμματα.

Η ιδιομορφία του έγκειται στην καθιέρωση κοινών παραμέτρων που έχει και θα εφαρμόζονται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Με τη λήξη του θα παρέχει ένα εφάπαξ ποσό ή σύνταξη στον ασφαλισμένο, ακολουθώντας μια τυποποίηση με κοινά χαρακτηριστικά σε όποιο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης και αν πωλείται. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ουσιαστικά καλύπτει την όλο και αυξανόμενη κινητικότητα των πολιτών σε διάφορες χώρες της ΕΕ και την εργασία σε διαφορετικές χώρες. Διασφαλίζει την ισχύ και τη μεταφορά του προγράμματος σε οποιαδήποτε χώρα. Για παράδειγμα, κάποιος που έχει εργαστεί πέντε χρόνια στην Ελλάδα και έχει επιλέξει το PEPP μπορεί να μεταφέρει τον λογαριασμό του σε όποια χώρα της Ευρώπης επιλέξει να μετακινηθεί, είτε στον ίδιο πάροχο που το είχε αγοράσει είτε σε άλλη εταιρεία.

Το πρόγραμμα μπορούν να προσφέρουν όσοι φορείς ασχολούνται με προγράμματα ασφάλισης. Δηλαδή οι πάροχοι δεν περιορίζονται μόνο στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά επεκτείνονται σε συνταξιοδοτικά ταμεία, επιχειρήσεις επενδύσεων, διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, τράπεζες κ.τ.λ. Στην πρόταση προβλέπεται τα προϊόντα PEPP να αδειοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Συντάξεων (EIOPA), την ευρωπαϊκή αρχή δηλαδή που εποπτεύει τις ασφαλίσεις.

Πρόκειται για πρόγραμμα «μακροχρόνιας αποταμίευσης» στο οποίο είτε θα απαγορεύεται είτε θα είναι οικονομικά ασύμφορη η πρόωρη εξαγορά του κεφαλαίου. Είναι ένα προϊόν συμπληρωματικής σύνταξης, αγοράζεται εθελοντικά και έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχει ίδια βασικά χαρακτηριστικά σε όλα τα κράτη-μέλη.

Σύμφωνα με την πρόταση, τα κράτη-μέλη έχουν το περιθώριο να διαμορφώσουν τους άλλους όρους που σχετίζονται με τη φάση συσσώρευσης. Στους όρους αυτούς μπορεί να περιλαμβάνονται:

l Τα όρια ηλικίας για την έναρξη της φάσης συσσώρευσης. Η ελάχιστη διάρκεια της φάσης συσσώρευσης. Το μέγιστο και το ελάχιστο ύψος των εισφορών και της συνέχισής τους. Οι όροι για την εξαγορά πριν από την ηλικία συνταξιοδότησης σε περίπτωση ιδιαίτερων δυσκολιών.

Επίσης αφήνει τον καθορισμό των περισσότερων όρων που σχετίζονται με τη φάση αποσυσσώρευσης στη διακριτική ευχέρεια των κρατών-μελών. Συγκεκριμένα:

l Τον καθορισμό της ηλικίας συνταξιοδότησης. Την υποχρεωτική σύνδεση μεταξύ συμπλήρωσης της ηλικίας συνταξιοδότησης και έναρξης της φάσης αποσυσσώρευσης. Την ελάχιστη περίοδο ένταξης σε ένα καθεστώς PEPP. Τη μέγιστη ηλικία πριν από τη συμπλήρωση της ηλικίας συνταξιοδότησης για δυνατότητα ένταξης σε καθεστώς PEPP.

Το πρόγραμμα δεν είναι προϊόν επαγγελματικής ασφάλισης, καθώς το σχέδιο του Κανονισμού δεν αναφέρει πουθενά πως συνδέεται με την επαγγελματική ιδιότητα του ενδιαφερομένου. Μπορεί να ενταχθεί οποιοσδήποτε επιθυμεί, είτε εργάζεται είτε όχι.

Διέξοδος στο πρόβλημα της μείωσης των συντάξεων

Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η ενίσχυση των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων της Ευρώπης, ενώ ταυτοχρόνως δίδεται διέξοδος – μέσω του τρίτου πυλώνα – στο πρόβλημα της συνεχούς μείωσης των συντάξεων, αλλά και ώθηση στους θεσμικούς επενδυτές για συλλογικές επενδύσεις, μέσω της συσσώρευσης συνταξιοδοτικών εισφορών. Σύμφωνα με ευρωπαïκή μελέτη, η υιοθέτηση της πρότασης θα έχει ως αποτέλεσμα αύξηση των επενδύσεων σε 2,1 τρισ. ευρώ ως το 2030, έναντι 1,4 τρισ. ευρώ χωρίς το συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Στόχο έχει τη δημιουργία μιας μεγάλης αγοράς συντάξεων του τρίτου πυλώνα που θα δώσει ώθηση στους θεσμικούς επενδυτές για συλλογικές επενδύσεις μέσω της συσσώρευσης συνταξιοδοτικών εισφορών. Σύμφωνα με ευρωπαïκή μελέτη η υιοθέτησή του θα είχε ως αποτέλεσμα αύξηση των επενδύσεων σε 2,1 τρισ. ευρώ ως το 2030, έναντι 1,4 τρισ. ευρώ χωρίς το PEPP (αύξηση περίπου 700 εκατ. ευρώ).

Τέλος, σημειώνεται ότι πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προωθείται με τη μορφή του Κανονισμού. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς σημαίνει ότι από τη στιγμή της υιοθέτησής του από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς ο κανονισμός αυτός θα είναι δεσμευτικός (σε αντίθεση με την οδηγία που χρειάζεται κύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια) σε όλα τα κράτη-μέλη και θα ισχύσει άμεσα, είκοσι ημέρες μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, εντός του Ιανουαρίου 2018 θα πρέπει να υπάρξει έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το θέμα, ενώ εντός του 2019 αναμένεται να εγκριθεί ο Κανονισμός από τα ευρωπαϊκά όργανα.