Ανοίγει στην Πάτρα το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Παλαμάς

«Μισεύω για τα ξένα…». Τριετής ο Κωστής Παλαμάς, μέσα σε μικρό διάστημα μένει ορφανός από μητέρα και πατέρα. Στο πατρικό δίπατο σπίτι, στον πλατύ δρόμο που τραβούσε ίσα, τα έπιπλα του σπιτιού μαζώνονται, τα μπαούλα δένονται, τα περισσά ξεπουλιούνται, τα περιττά χαρίζονται. Τα τρία αγόρια της οικογένειας αφήνουν τη γενέθλια Πάτρα και μοιράζονται στους συγγενείς. Ο Κωστής και ο Χρήστος πηγαίνουν στο Μεσολόγγι, στον αδελφό του πατέρα τους, Δημήτριο. Ο μικρότερος αδελφός τους καταλήγει στην Τεργέστη, στην οικογένεια της αδελφής της μητέρας τους.

«Εχετε γεια, σπιτάκι με την πρόσοψη την κολωνάτη την καμαρωτή, από των γονιών μου τους ίσκιους πια στοιχειωμένο για πάντα σπίτι! Εχετε γεια περιβολάκι, που προς εσένα από την πίσω του όψη κοίταζε το σπίτι μας, κ’ εσύ, φεγγάρι…» γράφει το 1913 ο ποιητής, ανασυνθέτοντας από τις αμυδρές παιδικές αναμνήσεις και από αφηγήσεις την εικόνα και την ατμόσφαιρα του πατρικού σπιτιού, στο οποίο γεννήθηκε ένα απομεσήμερο Πέμπτης, στις δύο η ώρα, 13 του Γενάρη του 1859. Τις πολύτιμες εντυπώσεις από το σπίτι των πρώτων χρόνων στην Πάτρα θα υπογραμμίσει με μια διευκρίνιση καθοριστική για τη συμβολική σημασία που αποκτά το σπίτι, το οίκημα καθαυτό, για τη σύνδεση του εθνικού ποιητή με την πόλη της Πάτρας: «Της Πάτρας εκείνης δεν έχω στο νου μου άλλες μεριές».

Το σπίτι, στην οδό Κορίνθου 241, ένα διώροφο νεοκλασικό του 1840, πουλήθηκε μετά τον θάνατο των γονιών του Παλαμά, άλλαξε χέρια, άντεξε στον χρόνο, χαρακτηρίστηκε διατηρητέο το 1983 και ακατοίκητο ερείπωνε τα τελευταία χρόνια, ώσπου αγοράστηκε τον Νοέμβριο του 2014 από τον ομογενή επιχειρηματία της Καλιφόρνιας Αθανάσιο Δ. Στεφανόπουλο. Γεννημένος στην Πάτρα, μίσεψε κι αυτός, σε νεαρή ηλικία, για την Αμερική. Είχε «μια ιδιαίτερη ευαισθησία για τον ποιητή», λένε άνθρωποι από τον φιλικό του κύκλο, του οποίου μάλιστα είχε σκιτσάρει το πορτρέτο.

Ο ίδιος ανέλαβε τη δαπάνη της αποκατάστασης του κτιρίου, ενώ παράλληλα ιδρύεται η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Στέγη Γραμμάτων Κωστής Παλαμάς (ΣΓΚΠ) με σκοπούς «τη μελέτη και διάδοση του έργου του ποιητή, την υποστήριξη εκδοτικών και ερευνητικών προγραμμάτων, την ενθάρρυνση και προώθηση νέων ερευνητών και λογοτεχνών με τη διοργάνωση συνεδρίων, σεμιναρίων, μουσικών και θεατρικών παραστάσεων, τη συνεργασία με ιδρύματα και εταιρείες με κοινούς σκοπούς κ.τ.λ.».

Η αποκατάσταση του κτιρίου, συνολικής επιφάνειας 380 τ.μ., έγινε «με σεβασμό στην εξωτερική και εσωτερική φυσιογνωμία του και σχεδιάστηκε εξαρχής και εξοπλίστηκε ανάλογα για να στεγάσει ένα πνευματικό ίδρυμα», εξηγούν μιλώντας στο «Βήμα» ο αρχιτέκτονας Νίκος Μπακρώζης και ο πολιτικός μηχανικός Σπύρος Δεμαρτίνος, μέλη του ΔΣ της ΣΓΚΠ. Στην είσοδο του κτιρίου τους επισκέπτες υποδέχεται μαρμάρινη προτομή του Κωστή Παλαμά, έργο του Κωνσταντίνου Δημητριάδη το 1943, την οποία έχει παραχωρήσει η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία Πελοποννήσου.

Στο εκθετήριο του ισογείου παρουσιάζεται φωτογραφικό υλικό από όλες τις φάσεις της ζωής του Κωστή Παλαμά, στοιχεία για την οικογένειά του και τη λογοτεχνική του δράση στην Αθήνα, καθώς και η ιστορία του κτιρίου αλλά και ιστορικά στοιχεία για τη ζωή της ιταλίδας δημοσιογράφου και πεζογράφου Ματθίλδης Σεράο (1856-1927) που γεννήθηκε στο ίδιο σπίτι –το οποίο νοίκιαζε ο πατέρας της –τρία χρόνια πριν από τη γέννηση του Παλαμά. Το αρχειακό υλικό, τα κειμήλια, τα έπιπλα, τα προσωπικά αντικείμενα και τα χειρόγραφα του ποιητή που παρουσιάζονται στο εκθετήριο προέρχονται από το Ιδρυμα Παλαμά, το Μουσείο Μπενάκη, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) και τη Γραμματεία Σύγχρονης Εντυπης Ιστορικής Τεκμηρίωσης-Οικογένεια Τάκη και Σταυρούλας Νικολάου στην Πάτρα και έχουν παραχωρηθεί προσωρινά στη ΣΓΚΠ για τους σκοπούς της έκθεσης. Η ΣΓΚΠ δεν θα λειτουργήσει ως συλλέκτης, θα προσφέρει όμως τους χώρους της για την έκθεση συλλογών φορέων ή ιδιωτών σχετικά με τη ζωή και το έργο του Παλαμά.

Παράλληλα, η ΣΓΚΠ αποσκοπεί να αποτελέσει σημείο συνάντησης των αχαιών λογοτεχνών –οι οποίοι θα έχουν την ευκαιρία να παρουσιάζουν το έργο τους στο μικρό αναγνωστήριο του ισογείου –αλλά και κέντρο αναφοράς στις παλαμικές σπουδές μέσω της συνεργασίας της με το Ιδρυμα Παλαμά -«αδελφοποιημένα», πλέον, ιδρύματα –και με το Πανεπιστήμιο Πατρών. Η συνεργασία των τριών ιδρυμάτων –η οποία περιλαμβάνει εκδόσεις και ψηφιοποιήσεις –εγκαινιάζεται με το διήμερο επιστημονικό συνέδριο με θέμα «Η Πάτρα του Παλαμά», που θα διεξαχθεί στις 13 και 14 Ιανουαρίου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη του Δήμου Πατρέων. Με το συνέδριο αυτό γίνεται η επίσημη έναρξη των επιστημονικών και εκπαιδευτικών δράσεων της ΣΓΚΠ, η οποία έχει ήδη προετοιμάσει εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Στον επάνω όροφο της παλαμικής οικίας φιλοξενείται ψηφιακή περιήγηση στη ζωή και στο έργο του Παλαμά, με οπτικοακουστικό υλικό που έχει αντληθεί από τα αρχεία της ΕΡΤ. Στο κεντρικό καθιστικό της οικογένειας, γύρω από το τζάκι του 1840 από μάρμαρο Χίου, θα εκτυλίσσονται πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ στο παρακείμενο αναγνωστήριο οι επισκέπτες θα μπορούν να ενημερώνονται για όλες τις εκδόσεις και τη βιβλιογραφία σχετικά με τον Κωστή Παλαμά και να μελετούν το έργο του –και όχι μόνον. Βάσει της ιδρυτικής πράξης της, η ΣΓΚΠ θα υπηρετεί γενικότερα την ελληνική ποίηση και τα γράμματα και θα στηρίζει την έρευνα και την ανάδειξη της νεότερης πνευματικής μας παραγωγής.

Το κτίριο της ΣΓΚΠ εγκαινιάζεται στην επέτειο των γενεθλίων του Παλαμά, το Σάββατο 13 Ιανουαρίου, στις 6 μ.μ., από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και θα ακολουθήσει, στις 8 μ.μ., στο Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων», συναυλία μελοποιημένης ποίησης του Κωστή Παλαμά από την Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πατρέων. Με μια καθυστέρηση 70 χρόνων υλοποιείται τώρα μια απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Πάτρας του 1946 για τη σύσταση Στέγης Γραμμάτων στο όνομα του Κωστή Παλαμά, μια πρόταση του τότε δημοτικού συμβούλου και ποιητή Δημήτρη Συναδινού, ενός από τους έξι που είχαν σηκώσει το φέρετρο του Παλαμά στην κηδεία του τον Φεβρουάριο του 1943.