Λογοτεχνία του φανταστικού και του τρόμου

Εκδόσεις Αντίποδες

σελ. 153, τιμή 10 ευρώ

Οσο κι αν φαίνεται περίεργο, η μαγεία είναι ο κόσμος της απόλυτης αιτιοκρατίας: όλα συνδέονται μεταξύ τους σε μία ή περισσότερες αλυσίδες αιτιών, αλλά καμία σύνδεση δεν υπακούει σε κάποια λογική συνεπαγωγή, καμία μαγική ερμηνεία δεν μπορεί να εξακριβωθεί ή να διαψευστεί. Η μοναδική πηγή, ο μόνος αυθεντικός λόγος που μοιάζει ικανός να εγγυηθεί το κοσμοείδωλο της μαγείας είναι τα συμπεφωνημένα της επιτόπιας παράδοσης και η αέναη αναπαραγωγή τους από γενιά σε γενιά. Αυτή είναι η γραμμή την οποία ακολουθούν τα διηγήματα του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη (γενν. 1984) με ιστορίες που αποθησαυρίζουν διαιώνιες προκαταλήψεις από τη Θεσσαλία.

Στις ιστορίες του Τσαπραΐλη μπορούμε να δούμε τα πάντα: συζύγους που επιστρέφουν στη ζωή κουβαλώντας μαζί τους όλον τον Κάτω Κόσμο, βοσκοπούλες που χάνονται μέσα σε θανάσιμες καλύβες, γριές που χωρούν στο κεφάλι ενός κλειδιού, μωρά που δεν θα γεννηθούν ποτέ ή που δεν έχουν γεννηθεί ακόμη, άσαρκες σκιές που περιπλανιούνται σε δυσοίωνα οροπέδια, βρεγμένα κορίτσια που δεν κολλάει σταυρός επάνω τους, γυναίκες που θέλουν να εκδικηθούν το φάντασμα του ανδρός τους πεθαίνοντας και ο ίδιες, γερόντια που είναι πατεράδες του φεγγαριού, αρχόντισσες που καψαλίζουν τις ανιψιές τους, ανθρώπους που σφαγιάζονται και άλλους που διαπλέουν ποτάμια, χωριά που αφανίζονται από κατάρες, στοιχειά της μιζέριας και της πανούκλας, παιδιά που πρέπει να ξεχωρίσουν από τα νεραϊδόπαιδα, αλλά και δέντρα που αχρηστεύουν δάχτυλα, μυρωδιές κρέατος που μένουν για πάντα στο δέρμα, κατσίκες που αντιπροσωπεύουν τα νιάτα και τον θάνατο, καθώς και αποθήκες, κελάρια ή καπηλειά έτοιμα να κατασπαράξουν ανθρώπινη σάρκα.

Η μαγεία προβεβλημένη σε ένα πλήρως αναπτυγμένο φάσμα: από την Εκάτη που είναι η επίσημη θεά της και τους καλικάντζαρους που θα συναντηθούν αίφνης με Καραγκούνηδες και Σαρακατσαναίους μέχρι το εκδικητικό πνεύμα όλων για όλους, τις μοχθηρές συνωμοσίες, τις τερατώδεις μεταμορφώσεις και τις ανατριχιαστικές μαντείες. Αντλεί όμως ο συγγραφέας όντως το υλικό του από τη θεσσαλική γη (είναι γεννημένος στη Λάρισα και μεγαλωμένος στην Καρδίτσα), αποθησαυρίζει πράγματι, όπως το θέλει ο λαογραφικός τίτλος του βιβλίου του (Παγανιστικές δοξασίες της θεσσαλικής επαρχίας), υπερβατικά ήθη και πεποιθήσεις του τόπου του; Δεν θα το έλεγα. Αρκετά (τα περισσότερα ενδεχομένως) από τα στοιχεία των ιστοριών του πρέπει να έχουν τις καταβολές τους σε θεσσαλικά του ακούσματα, αλλά τόσο ο καταιγιστικός ρυθμός των επεισοδίων του όσο και η έξαρση των ονειρικών (ή και των καθαρώς ποιητικών) του εικόνων μάς πηγαίνουν πέρα από την οποιαδήποτε πραγματολογία και αποθησαύριση.

Εκείνο που πρωτίστως λειτουργεί στα διηγήματα του Τσαπραΐλη είναι η λογοτεχνία του φανταστικού και του τρόμου, όπως αρδεύεται από τους αρχαίους μύθους, τον μυστικιστικό λόγο και τα λαϊκά παραμύθια. Η αναποδογυρισμένη όψη της πραγματικότητας (η ανατροπή των παραστάσεων της φυσικής τάξης ή η ανασκαφή των θαμμένων και απωθημένων μυστικών της) ταυτίζεται με την αποθέωση μιας ρομαντικής καταγωγής φαντασίας (είτε για τον Πόε, τον Λάβκραφτ και τον Τόλκιν μιλάμε είτε για το punk folk horror): φαντασία που αποδεσμεύει μέσω των αλλεπάλληλων εκτινάξεών της τις δυνάμεις του Κακού, του ερέβους και του σκότους. Το Κακό, ωστόσο, μαζί με το σκοτεινό και το υπερβατικό, αποδεικνύονται γερά όπλα στα χέρια ενός συγγραφέα ο οποίος καταφέρνει να υποσχεθεί πολλά και σημαντικά με το παρθενικό του βιβλίο (κι αυτό ανεξάρτητα από τα ρίγη των συγκινήσεων που προκάλεσε σε πολλούς το γεγονός της πρώτης εμφάνισης των διηγημάτων του στο Facebook).