Ρήξη ή συμβιβασμός; Το δίλημμα του Τραμπ για τη συμφωνία με το Ιράν

Προεκλογικά τη χαρακτήρισε ως τη «χειρότερη συμφωνία που υπογράψαμε ποτέ» και υποσχέθηκε να τη σκίσει. Δεν το έκανε το 2017, αλλά το νέο έτος θα προσφέρει στον Ντόναλντ Τραμπ άλλη μια ευκαιρία να τινάξει στον αέρα τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν –και πολλοί φοβούνται ότι θα την εκμεταλλευθεί, ιδίως τώρα εν μέσω των ταραχών στην Ισλαμική Δημοκρατία.

Μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου λήγουν οι νομικές προθεσμίες εντός των οποίων ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα πρέπει να αποφασίσει αν θα επιβάλει πάλι τις αμερικανικές κυρώσεις στην Τεχεράνη. Ορισμένοι από τους κορυφαίους αξιωματούχους εθνικής ασφάλειας του Τραμπ προσπαθούν να διατηρήσουν τη συμφωνία. Αλλά πολλοί ανησυχούν ότι ο πρόεδρος θα απορρίψει τη συμβουλή της ομάδας εξωτερικής πολιτικής του, όπως έκανε με την πρόσφατη απόφασή του να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.

Η απόφαση αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία για τον Τραμπ να εκπληρώσει την προεκλογική υπόσχεση ότι θα καταργήσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, κάτι που έχει επανειλημμένα αναβάλει με την προτροπή ανώτερων αξιωματούχων.

Οταν ο Τράμπ μίλησε για τελευταία φορά δημοσίως για τη συμφωνία, στα μέσα Οκτωβρίου, είπε ότι η υπομονή του έχει εξαντληθεί και ζήτησε από το Κογκρέσο και τις ευρωπαϊκές χώρες να αναλάβουν δράση για να αντιμετωπίσουν τις αδυναμίες της συμφωνίας.

«Σε περίπτωση που δεν είμαστε σε θέση να επιτύχουμε μια λύση συνεργαζόμενοι με το Κογκρέσο και τους συμμάχους μας, τότε η συμφωνία θα τερματιστεί» δήλωσε ο Τραμπ σε ομιλία του στις 13 Οκτωβρίου.

Στους τρεις μήνες που έχουν περάσει σημειώθηκε μικρή πρόοδος προς μια τέτοια λύση.

Σε μια προσπάθεια να σώσουν τη συμφωνία, τα μέλη του Κογκρέσου συζητούν μια νομοθεσία που θα έδινε στον Τραμπ την πολιτική κάλυψη για να επεκτείνει τη συμφωνία. Αλλά δεν είναι σαφές εάν οι Ρεπουμπλικανοί και οι Δημοκρατικοί μπορούν να συμφωνήσουν ακόμη και σε ένα συμβολικό μέτρο εγκαίρως.

Τη συμφωνία διαπραγματεύθηκε το 2015 η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα μαζί με άλλες πέντε χώρες. Ηρε τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις στο Ιράν, θέτοντας σε αντάλλαγμα αυστηρούς περιορισμούς για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Οι υποστηρικτές της συμφωνίας λένε ότι η στρατιωτική δράση ήταν η μόνη ρεαλιστική εναλλακτική λύση για να μην αποκτήσει πυρηνικά όπλα το Ιράν. Οι επικριτές ισχυρίζονται ότι η συμφωνία επέτρεψε στο Ιράν να διατηρήσει πάρα πολλές πυρηνικές ικανότητες.

Οι προθεσμίες για τον Τραμπ ξεκινούν στις 11 Ιανουαρίου, όταν η συμφωνία απαιτεί από αυτόν (όπως κάθε 90 ημέρες) να πιστοποιήσει εάν η Τεχεράνη εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της. Οι διεθνείς επιθεωρητές που επισκέπτονται τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας έχουν πει επανειλημμένα ότι το Ιράν συμμορφώνεται στους όρους της συμφωνίας. Αλλά ο Τραμπ αρνήθηκε να πιστοποιήσει τη συμμόρφωση του Ιράν στα μέσα Οκτωβρίου, επικαλούμενος την ιρανική επιθετικότητα σε όλη τη Μέση Ανατολή.

Η άρνηση του Τραμπ να πιστοποιήσει τη συμφωνία δεν είχε άμεση πρακτική επίπτωση, αν και σύμφωνα με τον νόμο άνοιξε ένα παράθυρο 60 ημερών στο Κογκρέσο να αποκαταστήσει τις κυρώσεις με απλή πλειοψηφία. Αλλά το Κογκρέσο δεν έκανε καμία ενέργεια.

Ο πρόεδρος πρέπει να ανανεώνει τις απαλλαγές του Ιράν από τις κυρώσεις κάθε 120 ημέρες, και πολλές τέτοιες προθεσμίες λήγουν μεταξύ 12 και 17 Ιανουαρίου, αναγκάζοντας τον Τραμπ να επανεξετάσει τη συμφωνία.

Εάν ο Τραμπ αποφασίσει να αποκαταστήσει τις κυρώσεις, η Τεχεράνη είναι βέβαιο ότι θα ισχυριστεί πως οι ΗΠΑ παραβίασαν τη συμφωνία και ενδέχεται να ξαναρχίσει το πυρηνικό πρόγραμμα. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε στρατιωτική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Και οι ΗΠΑ θα βρεθούν απομονωμένες στο εξωτερικό δεδομένου ότι όλα τα άλλα μέρη της συμφωνίας –η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Κίνα και η Ρωσία –τη στηρίζουν.

Κορυφαίοι αξιωματούχοι του Τραμπ, όπως ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Χέρμπερτ Μακ Μάστερ, ο υπουργός Αμυνας Τζιμ Μάτις και ο υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον, ελπίζουν ότι θα αποφύγουν αυτό το αποτέλεσμα, λέγοντας ότι αν και δεν τους ικανοποιεί η πυρηνική συμφωνία, η μονομερής απόσυρση των ΗΠΑ θα είναι ένα υπερβολικά μεγάλο ρίσκο.

Πηγές του Κογκρέσου λένε ότι στόχος είναι να βρεθεί μια γλώσσα που θα τηρεί μια σκληρή γραμμή εναντίον του Ιράν –αλλά σε μη πυρηνικά ζητήματα, ώστε να μην παραβιάζονται οι όροι της συμφωνίας, οι οποίοι απαγορεύουν την επιβολή νέων όρων στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μετά την υπογραφή της.

Μια νομοθετική λύση θα μπορούσε επίσης να τερματίσει την απαίτηση να πιστοποιεί ο Τραμπ τη συμφωνία κάθε 90 ημέρες, αφαιρώντας ένα πολιτικό αγκάθι από το πλευρό του προέδρου. Αλλά οι υποστηρικτές της συμφωνίας ανησυχούν ότι ο Τραμπ μπορεί τελικά να μην ακούσει τις εκκλήσεις κορυφαίων αξιωματούχων και να ακυρώσει τη συμφωνία, όπως απειλεί εδώ και πολύ καιρό.