Ο κόσμος των πλανητικών συστημάτων μεγαλώνει

Η ανακοίνωση της NASA για την ανακάλυψη ενός πλανητικού συστήματος με αριθμό πλανητών ίδιο με αυτόν του ηλιακού μας συστήματος προκάλεσε αίσθηση για πολλούς λόγους.

Αρχικά ο άνθρωπος πίστευε ότι άστρα υπάρχουν πολλά, αλλά πλανήτης μόνο ένας, η Γη δηλαδή. Αργότερα οι πρώτοι αστρονόμοι, πριν από μερικές χιλιάδες έτη, διαπίστωσαν ότι υπήρχαν μερικοί ακόμη πλανήτες στη γειτονιά μας, για να έρθουν, τα τελευταία 20 χρόνια, τα ισχυρά επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια και να αποκαλύψουν την ύπαρξη πλανητών και σε άλλες περιοχές του γαλαξία μας. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί περίπου τέσσερις χιλιάδες εξωπλανήτες και έχει υποδειχθεί η ύπαρξη άλλων περίπου δύο χιλιάδων. Οι εξωπλανήτες αυτοί βρίσκονται σε περίπου 2.800 συστήματα ενώ περίπου 700 εξ αυτών διαθέτουν περισσότερους από έναν πλανήτες. Ας ρίξουμε μια ματιά σε ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα πλανητικά συστήματα που γνωρίζουμε.

Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν ένα τεράστιο ψυχρό νέφος σκόνης γύρω από τον Εγγύτατο του Κενταύρου, το κοντινότερο άστρο στο ηλιακό μας σύστημα, που βρίσκεται σε απόσταση μόνο τεσσάρων ετών φωτός. Η ανακάλυψη, που έγινε με το τηλεσκόπιο «ALMA» του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή, ενισχύει τις ενδείξεις ότι γύρω από το πιο κοντινό άστρο υπάρχει ένα μεγάλο πλανητικό σύστημα. Ο Εγγύτατος (Proxima Centauri), το πλησιέστερο στον Ηλιο άστρο, είναι ένας αχνός ερυθρός νάνος που βρίσκεται στον αστερισμό του Κενταύρου, στο νότιο ημισφαίριο του ουρανού της Γης, και έχει παρόμοια ηλικία με το δικό μας άστρο. Γύρω από το γειτονικό άστρο ανακαλύφθηκε, το 2016, ο κοντινότερος στη Γη εξωπλανήτης, ο Proxima b, που έχει μέγεθος παρόμοιο με της Γης και κινείται σε τέτοια απόσταση από τον Εγγύτατο, ώστε ίσως έχει συνθήκες φιλόξενες για την ανάπτυξη ζωής.

Η ανακάλυψη ενός μεγάλου νέφους σκόνης γύρω από το γειτονικό άστρο αυξάνει την πιθανότητα, εκτός από τον ήδη γνωστό εξωπλανήτη, γύρω από τον Εγγύτατο να υπάρχει ένα ολόκληρο πλανητικό σύστημα, παρόμοιο με το δικό μας ηλιακό σύστημα.

Πριν από την ανακάλυψη στο σύστημα Kepler 90, το σύστημα με τους περισσότερους πλανήτες, υπήρχε ένα σύστημα σε απόσταση περίπου 40 ετών φωτός από εμάς. Το Trappist-1 είναι ένα αχνό άστρο στον αστερισμό του Υδροχόου, γύρω από το οποίο έχουν εντοπιστεί να κινούνται μέχρι στιγμής επτά πλανήτες. Τουλάχιστον τρεις από αυτούς τους εξωπλανήτες μπορεί να διαθέτουν ωκεανούς νερού στην επιφάνειά τους, συνεπώς θεωρούνται ιδανικοί «στόχοι» για την αναζήτηση εξωγήινης ζωής στο μέλλον. Ηδη το διαστημικό τηλεσκόπιο «Hubble» ερευνά τις ατμόσφαιρες γύρω από αυτούς τους πλανήτες και αναμένεται το ίδιο να κάνει και ο διάδοχός του, το τηλεσκόπιο «James Webb», που θα έχει περισσότερες δυνατότητες στον εντοπισμό και τη μελέτη εξωπλανητών από οποιοδήποτε άλλο τηλεσκόπιο που έχει κατασκευαστεί μέχρι σήμερα.

Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα πλανητικά συστήματα που έχουν εντοπιστεί βρίσκεται σε απόσταση περίπου 181 ετών φωτός από εμάς, στην κατεύθυνση του αστερισμού του Υδροχόου. Τα περισσότερα πλανητικά συστήματα που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα αποτελούνται κατά βάση από πλανήτες αερίου. Ομως στο σύστημα του ερυθρού νάνου Κ2-72 έχουν εντοπιστεί μέχρι στιγμής τέσσερις πλανήτες που είναι όλοι βραχώδεις, με μέγεθος 20%-50% μεγαλύτερο από αυτό της Γης.

Οι δύο εξ αυτών είναι πολύ κοντά στο άστρο και αναπτύσσουν πολύ υψηλές θερμοκρασίες, απαγορευτικές για την παρουσία της ζωής. Οι άλλοι δύο, όμως, βρίσκονται λίγο πιο μακριά και ο ένας μάλιστα εντός της λεγόμενης κατοικήσιμης ζώνης του άστρου. Την περιοχή δηλαδή όπου σε έναν βραχώδη πλανήτη θα μπορούσε να υπάρχει νερό σε υγρή μορφή συνθήκη, που θεωρείται ως η πλέον βασική για την παρουσία της ζωής. Οι επιστήμονες έχουν στραμμένο το βλέμμα στο σύστημα αυτό, τόσο για τη μελέτη των πλανητών που υπάρχουν εκεί όσο και για την ανακάλυψη και άλλων πλανητών.