Οι πληγές του εθνικολαϊκισμού

Τις πληγές που είχε ανοίξει ο συνεχώς διευρυνόμενος με ποικίλες μορφές εθνικολαϊκισμός τη χρονιά που μας πέρασε καλείται τώρα να επουλώσει η χρονιά που έρχεται και το ερώτημα είναι αν θα τα καταφέρει. Διότι στην αντίθετη περίπτωση είναι πολύ πιθανό να οδηγηθούμε και πάλι σε καταστάσεις που είχαν επικρατήσει το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, όταν η ανθρωπότητα βρέθηκε αντιμέτωπη με δύο παγκοσμίους πολέμους κατά τη διάρκεια μιας γενιάς. Η διαπίστωση αυτή μπορεί τώρα να φαντάζει υπερβολική, αν όμως καταρρεύσουν οι δομές εκείνες, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Διατλαντική Συνεργασία, που εξασφάλιζαν όλα αυτά τα χρόνια την ισχύ των δημοκρατικών κανόνων και της διεθνούς αλληλεγγύης, τότε οι νέες εθνικιστικές αντιλήψεις που θα επικρατήσουν, αν δεν ελεγχθούν εγκαίρως, μπορεί να έχουν αποτελέσματα ανάλογα με εκείνα που καταγράφηκαν στις πιο σκοτεινές σελίδες της πρόσφατης Ιστορίας.

Είναι μάλιστα ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι του εθνικολαϊκιστικού φαινομένου ηγείται τώρα η ισχυρότερη χώρα του Πλανήτη, από τη στιγμή που εξελέγη στην Προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών ένα άτομο που έχει καταστεί με τις μονομερείς αποφάσεις του επικίνδυνο για τη διεθνή ειρήνη, έχοντας θέσει ως πρωταρχικό του στόχο το σύνθημα «America First». Κάτι που θυμίζει (όπως αυτή η στήλη έχει επισημάνει παλαιότερα) το ανατριχιαστικό «Deutschland uber alles» του Χίτλερ. Και δεν είναι τυχαίο ότι ο Ντόναλντ Τραμπ αποφεύγει κάθε είδους διεθνή συνεργασία σε όλα τα επίπεδα, ακόμη και με τους παλαιούς συμμάχους του στο ΝΑΤΟ (τους οποίους δεν παρέλειψε και να λοιδορήσει) έχοντας οδηγήσει τη Μέση Ανατολή σε νέα φάση επικίνδυνης ανάφλεξης και εξοπλίζοντας υπέρμετρα τη χώρα του, βλέποντας παντού εχθρούς. Μόνη ίσως ελπίδα για να σταματήσει η κατάσταση αυτή θα ήταν αν οι αμερικανοί ψηφοφόροι έδιναν και πάλι την πλειοψηφία στους Δημοκρατικούς στις ενδιάμεσες εκλογές Βουλής και Γερουσίας της ερχόμενης χρονιάς.

Το εθνικολαϊκιστικό φαινόμενο επικρατεί όμως και στην Ευρώπη, αν και όχι με την ίδια επικίνδυνη μορφή. Εχει μάλιστα λάβει διάφορες εκφάνσεις από το περιώνυμο Brexit έως την Καταλωνία και από τις αυταρχικές κυβερνήσεις των πρώην Ανατολικών χωρών έως την ακροδεξιά κυβέρνηση της Αυστρίας, χωρίς να υπολογίζονται και τα υπόλοιπα γνωστά ακροδεξιά κινήματα. Και όλα αυτά ίσως δεν θα είχαν ιδιαίτερη σημασία αν η Ευρωπαϊκή Ενωση παρέμενε ισχυρή, όπως στο παρελθόν, εγγυητής των δημοκρατικών θεσμών και της αναγκαίας αλληλεγγύης. Σήμερα όμως εμφανίζεται αδύναμη να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα αυτά, καθώς έχει σταματήσει να λειτουργεί η κινητήρια δύναμή της. Δηλαδή ο γαλλογερμανικός άξονας. Η ελπίδα είναι τώρα ότι όταν σχηματισθεί επιτέλους η νέα γερμανική κυβέρνηση, να συνεργασθεί με τη «νέα» Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν για να βγει κάποια στιγμή η Ευρώπη από το σημερινό τέλμα.