Γιατί ανεβαίνει η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά

Το 2017 ήταν μια καλή χρονιά για τα ακροδεξιά εθνικιστικά κόμματα της Ευρώπης, τα οποία είναι ιδιαίτερα ισχυρά στην Κεντρική Ευρώπη. Αναμφισβήτητα το πιο επιτυχημένο ήταν το Κόμμα Ελευθερίας της Αυστρίας (FPÖ).

Σε αντίθεση με πολλούς άλλους εθνικιστές που εξοστρακίστηκαν από τα φιλελεύθερα, κεντρώα κόμματα, το FPÖ μετέτρεψε τα εκλογικά κέρδη σε πραγματική εξουσία, συμμετέχοντας σε μια κυβέρνηση συνασπισμού με το Συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP).

Στη γειτονική Γερμανία, το μεγάλο σοκ των εκλογών του Σεπτεμβρίου ήταν η επιτυχία της ακροδεξιάς εθνικιστικής Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), η οποία εισήλθε για πρώτη φορά στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο κερδίζοντας 94 έδρες.

Στην Ολλανδία, το εθνολαϊκιστικό Κόμμα Ελευθερίας του Χερτ Βίλντερς (PVV) κατέλαβε τη δεύτερη θέση. Στη Γαλλία, η Μαρίν Λεπέν του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου (FN) πέρασε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών, όπου ηττήθηκε από τον φιλελεύθερο ευρωπαϊστή Εμανουέλ Μακρόν.

Παρά το γεγονός ότι είναι ο μικρότερος εταίρος στη νέα κυβέρνηση της Αυστρίας, το FPÖ έχει εξασφαλίσει κρίσιμα υπουργεία (Αμυνας, Εσωτερικών και Εξωτερικών). Το FPÖ δεν είναι καινούργια δύναμη, αντίθετα με την AfD στη Γερμανία. Εχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αυστριακή πολιτική εδώ και χρόνια, αλλά απέκτησε νέα ώθηση από τη μεταναστευτική κρίση της Ευρώπης το 2015-2016.

Εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες πέρασαν από την Αυστρία και πολλοί ζήτησαν άσυλο εκεί. Το αντιμεταναστευτικό μήνυμα της αντιπολίτευσης του FPÖ είχε απήχηση στους ψηφοφόρους –και το μιμήθηκαν επίσης οι συντηρητικοί του νεαρού καγκελαρίου Σεμπάστιαν Κουρτς.

Η νέα κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδια για την εξάλειψη της παράνομης μετανάστευσης και τη μείωση των παροχών για τους πρόσφυγες. Υποσχέθηκε επίσης να δώσει προτεραιότητα στον αγώνα κατά του πολιτικού Ισλάμ –αν και κάποιοι μουσουλμάνοι φοβούνται ότι θα μπει στο στόχαστρο ολόκληρη η κοινότητα.

Ο ηγέτης του FPÖ Χάιντς-Κρίστιαν Στράχε, τώρα αντικαγκελάριος της Αυστρίας, λέει συχνά στις συγκεντρώσεις του κόμματος ότι «το Ισλάμ δεν είναι μέρος της Αυστρίας».

Στράχε και Κουρτς ανακοίνωσαν το κυβερνητικό πρόγραμμα από τον λόφο Κάλενμπεργκ έξω από τη Βιέννη, εκεί όπου σταμάτησε η οθωμανική εισβολή των μουσουλμάνων στην Ευρώπη, το 1683.

Ο Κουρτς αρνήθηκε ότι υπήρχε συμβολισμός στην επιλογή του χώρου. Αλλά σε ένα βίντεο στο μπλογκ του, ο Μάρτιν Σέλνερ του εθνικιστικού κινήματος Identitarian της εναλλακτικής Δεξιάς χαιρέτισε το Κάλενμπεργκ ως «καλό οιωνό».

Η βαριά σκιά του παρελθόντος πλανάται πάντα πάνω από το FPÖ –το κόμμα δημιουργήθηκε από πρώην ναζιστές τη δεκαετία του 1950.

Στα νιάτα του, ο Στράχε συνελήφθη από τη γερμανική αστυνομία για τη συμμετοχή του σε παρέλαση με πυρσούς μιας απαγορευμένης οργάνωσης νεοναζιστών, αλλά αυτές τις μέρες απορρίπτει κάθε μορφής εξτρεμισμό, και διαγράφει από το κόμμα όσους ασπάζονται τη νεοναζιστική ιδεολογία.

Στο πιο πρόσφατο περιστατικό, δημοσιεύθηκε μια φωτογραφία που δείχνει έναν πολιτικό του FPÖ, τον Αντρέα Μπορς, να χαιρετά χιτλερικά. Ο ίδιος αρνείται την κατηγορία –αλλά δεν ανέλαβε την έδρα του στην Ανω Βουλή το φθινόπωρο.

Πολιτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι το FPÖ έχει επιδράσει καταλυτικά στον καθορισμό μιας ακροδεξιάς ατζέντας, όχι μόνο στην Αυστρία αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, από το 2000, όταν προκάλεσε τη διεθνή κατακραυγή μπαίνοντας για πρώτη φορά στην κυβέρνηση. Υπό τον πρώην αρχηγό τους, τον Γεργκ Χάιντερ, οι ακροδεξιοί της Αυστρίας ήταν οι πρώτοι που έσπασαν το μεγάλο ταμπού στις αρχές αυτού του αιώνα. Μίλησαν για ζητήματα όπως η μετανάστευση με τρόπο που ήταν αδιανόητος προηγουμένως, και έχει γίνει συνηθισμένος σε όλη την Ευρώπη σήμερα.

Η επιτυχία του FPÖ ενέπνευσε και άλλα λαϊκιστικά, εθνικιστικά κινήματα, συμπεριλαμβανομένου του AfD. Τα κόμματα αυτά καλύπτουν ένα ευρύ πολιτικό φάσμα, αλλά όλα εκμεταλλεύονται τους φόβους για τη μετανάστευση, τη διάβρωση της εθνικής ταυτότητας, την ισλαμική τρομοκρατία και την αμείλικτη παγκοσμιοποίηση.

Την ίδια ημέρα που ανακοινώθηκε η συμφωνία του αυστριακού συνασπισμού, αρκετοί ακροδεξιοί ηγέτες της Ευρώπης, όπως οι Μαρίν Λεπέν και Χέερτ Βίλντερς, συναντήθηκαν στην Πράγα για μια διάσκεψη της συμμαχίας «Ευρώπη των Εθνών και Ελευθεριών». Χαιρέτισαν την επιτυχία του FPÖ ως «ιστορική νίκη».

Ο νέος συνασπισμός Δεξιάς – Ακροδεξιάς της Αυστρίας είναι επίσης μεγάλη είδηση για τη γειτονική Τσεχία, την Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Σλοβακία –τις χώρες της λεγόμενης ομάδας του Βίζεγκραντ –όπου η αντι-μεταναστευτική και εθνικιστική ρητορική κυριαρχεί στον δημόσιο λόγο.

Υπάρχει η εικασία ότι η Αυστρία μπορεί πλέον να προσεγγίσει τις θέσεις του Βίζεγκραντ και να απομακρυνθεί από τους παραδοσιακούς συμμάχους της όπως η Γερμανία. Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Οταν ανακοινώθηκε η συμφωνία του αυστριακού συνασπισμού, ο καγκελάριος Κουρτς, έχοντας τον Στράχε στο πλευρό του, τόνισε επανειλημμένα ότι η κυβέρνησή του θα είναι φιλοευρωπαϊκή. Ο Στράχε δήλωσε ότι υποστηρίζει την εδραίωση της ευρωπαϊκής ειρήνης, αλλά θα ήθελε να αρθούν οι κυρώσεις στη Ρωσία –κάτι που συμμερίζονται η Λεπέν και ο Βίλντερς.

Η πρόκληση που αντιμετωπίζει το FPÖ είναι αν θα μπορέσει να μεταμορφωθεί από ένα λαϊκιστικό κίνημα κατά της μετανάστευσης σε ένα κόμμα ικανό να κυβερνήσει. Κανένας από τους προηγούμενους κυβερνητικούς συνασπισμούς, το 2000 και το 2003, δεν εξάντλησε την πενταετία. Τα άλλα ακροδεξιά κινήματα της Ευρώπης θα παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις.