Δύσκολη χρονιά για αλλαγές στην ΕΕ

Χαμηλά στην οδό Σίνα, λίγο πιο πάνω από το Οφθαλμιατρείο και απέναντι ακριβώς από την αφετηρία των γραμμών Α2 και Β2 των λεωφορείων για τον Αγιο Κοσμά και τη Βούλα, διαβάζει κανείς στον τοίχο το σύνθημα: «Η πολιτισμένη Ευρώπη στάζει». Αν και το υπογράφουν αναρχικοί, το σύνθημα παραπέμπει ευθέως στον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Διότι ο πρόεδρος της Κομισιόν, σε άρθρο του που δημοσίευσαν κατ’ αποκλειστικότητα στην Ελλάδα «τα ΝΕΑ», αναφέρει χαρακτηριστικά: «Υπάρχει ένα ρητό που λέει ότι η σωστή στιγμή για να επισκευάσεις τη σκεπή είναι η λιακάδα. Τη δεδομένη στιγμή έχουμε μια ευκαιρία –και μια υποχρέωση –να καταστήσουμε την οικονομία και την κοινωνία μας ανθεκτικότερες και ισχυρότερες».

Είναι προφανές ότι ο Γιούνκερ αναγνωρίζει ότι η σκεπή της Ευρώπης στάζει και χρειάζεται επισκευή. Παρατηρεί, μάλιστα, ότι τώρα που η ευρωπαϊκή οικονομία βρίσκεται σε ενάρετο κύκλο ανάπτυξης είναι η κατάλληλη χρονική συγκυρία για να γίνουν οι αναγκαίες επιδιορθώσεις. Ιδέες για το πώς πρέπει να γίνουν τα «μερεμέτια» και προτάσεις υπάρχουν. Και είναι μάλιστα φιλόδοξες: Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο με δύναμη πυρός «μπαζούκα», που θα αντικαταστήσει το ΔΝΤ, ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης με εγγύηση των καταθέσεων, ανεξαρτήτως ύψους, κοινός υπουργός Οικονομικών της ευρωζώνης, ακόμη και η πρόταση για κοινό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό έχει πέσει στο τραπέζι. Και πρόταση για ενίσχυση της ευρωπαϊκής πολιτικής άμυνας!

«Η πολιτισμένη Ευρώπη στάζει» γράφει το σύνθημα της οδού Σίνα και η «διαρροή» χαρακτηρίζεται ως πολιτισμική. Και ξεκίνησε την εποχή της μεγάλης διεύρυνσης προς Ανατολάς με την ένταξη χωρών που δεν είχαν καμία διάθεση να ενσωματωθούν στην ΕΕ εκχωρώντας της «κάτι» από την κυριαρχία τους και «κάτι» από την ψυχή τους. Μιλάμε τώρα για την αντιευρωπαϊκή στάση των χωρών του Βίσεγκραντ (Πολωνία, Τσεχία, Ουγγαρία, Σλοβακία). Και λησμονούμε την εξίσου αντιευρωπαϊκή συμπεριφορά τους όταν προ δεκαετίας διαγκωνίζονταν ποιες θα πρωτοεγκαταστήσουν την αμερικανική πυραυλική ασπίδα απέναντι στους πρώην δυνάστες τους, τους Ρώσους.

Η περιβόητη πολιτική ορθότητα εμποδίζει πολλούς (σίγουρα τους πολιτικούς) να μιλήσουν ανοικτά. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι οι πρώην χώρες του λεγόμενου «Ανατολικού μπλοκ» μισούν τους Γερμανούς όσο μισούν και τους δεύτερους κατακτητές τους, τους Ρώσους, ενώ καταλογίζουν στους άλλους Δυτικοευρωπαίους το ότι μετά τον Πόλεμο τις εγκατέλειψαν στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας –λες και δεν μετείχε και ο Φρανκλίνος Ρούσβελτ στη Διάσκεψη της Γιάλτας.

Εν πάση περιπτώσει, η προβληματική στέγη της Ευρώπης άρχισε να στάζει μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης που εν προκειμένω μετατράπηκε σε κρίση χρέους, για να μετεξελιχθεί (βοήθησαν σε αυτό και τα πολιτικά κόμματα της Ελλάδας με την άρνησή τους να συναινέσουν για την υπέρβαση της κρίσης χρέους) σε κρίση ευρωπαϊκής ταυτότητας. Η άνοδος εθνικιστικών κομμάτων και κινημάτων και η έξαρση του ευρωσκεπτικισμού αυτό δείχνει: ότι οι Ευρωπαίοι έχασαν την πίστη τους προς την Ευρώπη.

Μια κρίση, όμως, που διαρκεί τόσα χρόνια δεν είναι κρίση. Είναι παρακμή. Παρακμή του πολιτικού και οικονομικού πολιτισμού της Ευρώπης. Ποιος να πιστέψει στη δημιουργία κοινής αμυντικής πολιτικής της ΕΕ; Οι Σέρβοι που ετοιμάζεται η Ευρώπη να υποδεχθεί στους κόλπους της (μαζί με το Μαυροβούνιο) τη χρονιά που θα αποχωρήσουν οι Βρετανοί; Οι πολίτες του Βελιγραδίου που προ 20ετίας βομβαρδίζονταν από ευρωπαϊκά αεροσκάφη, ακόμη και γερμανικά που για πρώτη φορά μεταπολεμικά συμμετείχαν σε πολεμικές επιχειρήσεις;

Ποιος να πιστέψει στην εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων; Οι πολίτες της Κύπρου που τις έχασαν το 2013 ή οι άλλοι Ευρωπαίοι καταθέτες που παρακολουθούσαν ενεοί τα τεκταινόμενα σε μια χώρα-μέλος της ευρωζώνης; Εδώ ο ίδιος ο Γερούν Ντάισελμπλουμ εξηγώντας στο αμερικανικό κανάλι CNBC πώς θα είναι η τραπεζική ένωση ξεκαθάρισε ότι «οι προβληματικές τράπεζες θα αναδιαρθρώνονται ή θα εκκαθαρίζονται με βάση τη διαδικασία που εφαρμόστηκε στην περίπτωση της Κύπρου».

Ποιος να πιστέψει ακόμη και την ουσιαστική δυνατότητα παρέμβασης του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, αφού το Βερολίνο επέμενε να αποκτήσει κεφάλαια μόλις 55 δισ. ευρώ σε ορίζοντα… 10ετίας; Εδώ μιλάμε για δύναμη πυρός… νεροπίστολου. Οχι για «μπαζούκας»!

«Η ΕΕ είναι περίπλοκη και ο μέσος Ευρωπαίος δεν καταλαβαίνει πώς λειτουργεί… Ο άνθρωπος απορρίπτει ό,τι δεν καταλαβαίνει» έγραφε στο «Βήμα» της Κυριακής, 17 Δεκεμβρίου, ο Π. Κ. Ιωακειμίδης. Γι’ αυτό θεριεύουν ο λαϊκισμός και ο ευρωσκεπτικισμός, εξηγεί ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αναρωτιέται, ωστόσο, κάποιος πότε οι Ευρωπαίοι καταλάβαιναν την Ευρώπη. Το 1957, που υπεγράφη η Συνθήκη της Ρώμης; Το 1973, που εντάχθηκε η Βρετανία, αφού είχε πεθάνει, τρία χρόνια νωρίτερα, ο Σαρλ ντε Γκωλ που εμπόδιζε με επανειλημμένα βέτο την ένταξη; Το 1992, που υπεγράφη η Ενιαία Πράξη που θα οδηγούσε στην ΟΝΕ; Καταλάβαιναν οι Ευρωπαίοι τι τους συνέβαινε το 2002 που έβαλαν στις τσέπες τους το ευρώ; Ή το 2004 τη διεύρυνση προς Ανατολάς; Μόνο οι Γερμανοί πανηγύριζαν για την «τεράστια αγορά των 40 εκατ. Πολωνών» που θα είχαν στα πόδια τους.

Ομως δεν χρειάζεται να κατανοήσεις πώς επενεργεί ένα φάρμακο στον οργανισμό σου για να το πάρεις. Αρκεί να εμπιστεύεσαι τον γιατρό που σου το δίνει. Οι Ευρωπαίοι απώλεσαν την εμπιστοσύνη στην πολιτική ελίτ της Ευρώπης. Η κρίση ηγεσίας είναι εκείνη που οδήγησε στη δυσπιστία για την Ευρώπη και τους θεσμούς της και στη σημερινή παρακμή ανατρέποντας το «κυρίαρχο πολιτισμικό πρότυπο» που επηρεάζει αποφασιστικά τη συμπεριφορά των ευρωπαίων πολιτών. Διότι «στο πολιτισμικό πρότυπο ανήκουν, μεταξύ άλλων, τόσο η ύπαρξη εθνικών κρατών που πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια δύο και πλέον αιώνων, όσο και η ευρωπαϊκή συνεργασία, αποτέλεσμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου», όπως έγραψε στο «Βήμα» ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης.

Πώς θα βρει η ΕΕ τη χαμένη της ταυτότητα και θα βγει από την παρακμή; Ο ευρωπαϊστής φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας θεωρεί ότι τη λύση για την Ευρώπη, που «είτε θα είναι κοινωνική είτε θα πάψει να είναι ενωμένη», ενσαρκώνει ο Εμανουέλ Μακρόν. Θα προσθέταμε ότι και στην πατρίδα του Χάμπερμας, τη Γερμανία, υπάρχουν ηγέτες που τα ευρωπαϊκά αισθήματά τους ίσως και να υπερισχύουν των εθνικών –ο Μάρτιν Σουλτς μίλησε για τη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης το 2025! Ακόμη και η Ανγκελα Μέρκελ έχει αναδειχθεί σε ένα είδος ευρωπαϊκής «σταθεράς» τα τελευταία χρόνια.

Θα ευοδώσουν οι προσπάθειες των ευρωπαϊστών να δώσουν στην Ευρώπη τη χαμένη της «ψυχή» και στους Ευρωπαίους την «ιδιοκτησία» της Ευρώπης; Από δύσκολο έως αδύνατο μοιάζει κάτι τέτοιο. Τουλάχιστον το 2018, μια χρονιά κατά την οποία θα πρέπει να σχηματιστεί το ταχύτερο σταθερή κυβέρνηση στη Γερμανία (οι Γερμανοί πάντως δεν βιάζονται), ώστε να προετοιμαστούν αφενός το Brexit και αφετέρου η ένταξη της Σερβίας και του Μαυροβουνίου στην ΕΕ την… αμέσως επόμενη χρονιά. Το 2019 δηλαδή, που επιπλέον θα διεξαχθούν ευρωεκλογές και θα συσταθεί νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συμπέρασμα; Δύσκολοι καιροί για μαστορέματα!

Το πρώτο νέο πρόσωπο που θα «μπει» στην Ευρώπη και στην καθημερινότητά μας την καινούργια χρονιά θα είναι ο Μάριο Σεντένο. Ο ηλικίας 51 ετών πορτογάλος καθηγητής Οικονομίας θα διαδεχθεί στις 13 Ιανουαρίου τον Ολλανδό Γερούν Ντάισελμπλουμ στην προεδρία του Eurogroup.

Η εκλογή του πορτογάλου υπουργού Οικονομικών από τους ευρωπαίους ομολόγους του χαιρετίστηκε τόσο από το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα όσο και από τους Οικολόγους Πράσινους. Ο Σεντένο μετέχει στην κυβέρνηση συνασπισμού των Σοσιαλιστών του Αντόνιο Κόστα με το κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Πορτογαλίας.

Αίσθηση προκάλεσε η εκτίμηση του «Spiegel» ότι η εκλογή Σεντένο «συνιστά ελπίδα για την Ελλάδα». Το γερμανικό περιοδικό σημειώνει μάλιστα ότι ο έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έχει μόνο καλά λόγια να πει για τον Σεντένο. Θα παρατηρούσε πάντως κανείς ότι αν η «ελπίδα» έχει να κάνει με το γεγονός πως ο Σεντένο είναι Πορτογάλος, δηλαδή Νοτιοευρωπαίος, άρα και γνώστης των προβλημάτων της περιοχής, και ο ανεκδιήγητος Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, ο χειρότερος πρόεδρος στην ιστορία της Κομισιόν, ήταν επίσης Πορτογάλος και απολύτως… αμέτοχος των μεσογειακών προβλημάτων.

Αν η «ελπίδα» για την Ελλάδα έχει να κάνει με το ότι ο νέος πρόεδρος του Eurogroup θα είναι σοσιαλιστής, θα παρατηρούσε κανείς ότι και ο απερχόμενος Ντάισελμπλουμ σοσιαλιστής είναι. Αλλωστε ο Σεντένο θεωρείται στην πατρίδα του κεντρώος πολιτικός. Ή και φιλελεύθερος, λόγω των θέσεών του υπέρ της καθιέρωσης «ευελιξίας» στην αγορά εργασίας – υπέρ της διευκόλυνσης των απολύσεων ώστε να γίνονται ευκολότερα και προσλήψεις από τους εργοδότες δηλαδή.

{ΑΡΧ}Οι κρίσεις της τελευταίας 15ετίας ανέδειξαν, πέρα από την ανεπαρκή προετοιμασία και τις εγγενείς ατέλειες του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος και την αδυναμία της Ευρώπης (αδυναμία θεσμική-αντικειμενική αλλά και υποκειμενική, έλλειμμα βούλησης των ηγεσιών της) να διευθετεί τα του οίκου της. Το όνειδος για την Ενωμένη Ευρώπη σε πολιτικό επίπεδο ήταν οι νατοϊκοί βομβαρδισμοί στη Γιουγκοσλαβία το 1999 και σε οικονομικό η πρόσκληση στο ΔΝΤ για να συνδράμει στη διάσωση της ελληνικής οικονομίας το 2010. Σήμερα, στο λυκαυγές του 2018, η Ευρώπη δηλώνει ότι θέλει να αναλάβει εκείνη τις τύχες της στα χέρια της, να αποκτήσει τη δύναμη να ρυθμίζει μόνη της τις υποθέσεις της.

Ετσι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Σταθερότητας (ESM) θα μετατραπεί σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, που θα χρηματοδοτείται από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και θα προστρέχει προς αρωγή των χωρών που δυσκολεύονται να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους, ενώ παράλληλα θα εγγυάται για λογαριασμό των ευρωπαϊκών τραπεζών που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες. Στόχος των Βρυξελλών είναι επίσης η προώθηση και η εμβάθυνση της τραπεζικής ένωσης με την προστασία των καταθέσεων των Ευρωπαίων από το πρώτο ως το τελευταίο ευρώ, ώστε να αποκατασταθούν αφενός η εμπιστοσύνη των καταθετών προς τις τράπεζες και αφετέρου η εμπιστοσύνη των αγορών προς το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα.

Οι προτάσεις για κοινό υπουργό Οικονομικών της ευρωζώνης και για κοινό προϋπολογισμό υποστηρίζονται από τους δύο διαπρύσιους «κοινοτιστές» της σημερινής Ευρώπης, τον Γιούνκερ και τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Στόχος είναι ο «Mr Euro» να είναι ταυτόχρονα πρόεδρος του Eurogroup και αντιπρόεδρος της Επιτροπής, να συγκεντρώνει δηλαδή θεσμικές αρμοδιότητες και ουσιαστικές εξουσίες στην άσκηση οικονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη. Τέλος, σε ό,τι αφορά την προώθηση της κοινής πολιτικής άμυνας, στόχος είναι η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Αμυντικού Ταμείου με ετήσιο προϋπολογισμό 5,5 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση κοινών αμυντικών προμηθειών και την προώθηση της διασυνοριακής συνεργασίας των αμυντικών βιομηχανιών της ΕΕ.

Στόχος των Βρυξελλών είναι οι περισσότερες από τις ιδέες αυτές να δρομολογηθούν το ταχύτερο δυνατόν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ ανακοίνωσε λίγο πριν από την πρόσφατη σύνοδο κορυφής της ΕΕ ότι ιδανικό θα ήταν τον Ιούνιο της επόμενης χρονιάς, σε ένα εξάμηνο δηλαδή, να καταστεί δυνατή η κατάρτιση ενός «οδικού χάρτη για τις επόμενες χρονιές». Και εύλογα γεννάται το ερώτημα αν το 2018 μπορεί να γίνει μια χρονιά-σταθμός για την ευρωπαϊκή πορεία. Μια χρονιά που όχι μόνο θα επισκευάσει την ευρωπαϊκή σκεπή που στάζει, αλλά θα δρομολογήσει την οικοδόμηση της «Ευρώπης του 21ου αιώνα».

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι ενθαρρυντική. Η τροπή που πήρε το Προσφυγικό στην τελευταία σύνοδο κορυφής, με θρυαλλίδα μάλιστα την ακατανόητη πρόταση του έως τότε εξαιρετικού ευρωπαϊστή (με την έννοια ότι αποτελούσε εξαίρεση για Πολωνός που είναι) Ντόναλντ Τουσκ να καταργηθούν οι υποχρεωτικές ποσοστώσεις για τη μετεγκατάσταση προσφύγων, αρκεί για να δείξει ότι η Ενωμένη Ευρώπη αποτελεί μια πραγματική πολιτισμική Βαβέλ. Διότι, κακά τα ψέματα, η διεύρυνση του 2004, με την ένταξη των χωρών της Κεντρικής και της Ανατολής Ευρώπης, έβαλε κάτω από την ίδια στέγη δύο ξεχωριστούς κόσμους.