Η λαϊκίστικη πλουτοκρατία και το μέλλον της Αμερικής

Ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε την προεδρία των ΗΠΑ με τη στήριξη των λευκών ψηφοφόρων της εργατικής τάξης και των κοινωνικά συντηρητικών με μια λαϊκίστικη πλατφόρμα οικονομικού εθνικισμού. Ο Τραμπ απέρριψε την παραδοσιακή ατζέντα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος που ήταν υπέρ των επιχειρήσεων και του εμπορίου και, όπως ο Μπέρνι Σάντερς στα αριστερά, απευθύνθηκε σε Αμερικανούς που έχουν χάσει από τις νέες τεχνολογίες και τις «παγκοσμιοποιημένες» πολιτικές που προωθούν το ελεύθερο εμπόριο και τη μετανάστευση.

Αλλά ενώ ο Τραμπ έκανε προεκλογική εκστρατεία σαν λαϊκιστής, έχει κυβερνήσει σαν πλουτοκράτης, πιο πρόσφατα υποστηρίζοντας την απαξιωμένη θεωρία της φορολογίας της προσφοράς, στην οποία εξακολουθούν να είναι προσκολλημένοι οι περισσότεροι Ρεπουμπλικανοί. Ο Τραμπ έκανε επίσης εκστρατεία σαν κάποιος που θα «στράγγιζε τον βάλτο» στην Ουάσιγκτον και στη Γουόλ Στριτ. Αλλά έχει γεμίσει την κυβέρνησή του με δισεκατομμυριούχους (όχι απλούς εκατομμυριούχους) και πρώην στελέχη της Goldman Sachs, ενώ αφήνει τον βάλτο των επιχειρηματικών ομάδων συμφερόντων να γίνεται πιο βαθύς από ποτέ.

Το σχέδιο του Τραμπ και των Ρεπουμπλικανών για την κατάργηση του Obamacare θα άφηνε 24 εκατομμύρια Αμερικανούς –κυρίως φτωχούς ή της μεσαίας τάξης, πολλοί από τους οποίους τον ψήφισαν –χωρίς υγειονομική περίθαλψη. Οι πολιτικές του υπέρ της απορρύθμισης μεροληπτούν κατάφωρα εναντίον των εργαζομένων και των συνδικάτων. Και το σχέδιο φορολογικής μεταρρύθμισης των Ρεπουμπλικανών που έχει εγκρίνει θα ευνοήσει συντριπτικά τις πολυεθνικές εταιρείες και το πλουσιότερο 1% των νοικοκυριών, πολλά από τα οποία ωφελούνται ιδιαίτερα από την κατάργηση του φόρου ακίνητης περιουσίας.

Ο Τραμπ εγκατέλειψε επίσης τη βάση του στον τομέα του εμπορίου, όπου προσέφερε ρητορική αλλά όχι συγκεκριμένη δράση. Ναι, κατήργησε τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου TPP (Trans Pacific Partnership), αλλά η Χίλαρι Κλίντον θα είχε κάνει το ίδιο. Εχει μιλήσει για την εγκατάλειψη της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (NAFTA), αλλά αυτό μπορεί να είναι απλά μια διαπραγματευτική τακτική. Εχει απειλήσει να επιβάλει δασμούς 50% σε προϊόντα από την Κίνα, το Μεξικό και άλλους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, αλλά κανένα τέτοιο μέτρο δεν έχει υλοποιηθεί. Και οι προτάσεις για έναν φόρο προσαρμογής στα σύνορα έχουν ξεχαστεί.

Τα εκφοβιστικά tweets του Τραμπ εναντίον των αμερικανικών εταιρειών που μετακινούν την παραγωγή στο εξωτερικό δεν ήταν τίποτα περισσότερο από φθηνή ρητορεία και οι ηγέτες των επιχειρήσεων το γνωρίζουν. Οι κατασκευαστές που εξαπάτησαν τον Τραμπ, κάνοντάς τον να πιστέψει ότι θα κρατούσαν την παραγωγή στις ΗΠΑ, συνέχισαν να μεταφέρουν τις επιχειρήσεις τους ήσυχα στο Μεξικό, στην Κίνα και αλλού. Επιπλέον, οι διεθνείς διατάξεις της εκκρεμούσας φορολογικής νομοθεσίας θα δώσουν στις αμερικανικές πολυεθνικές ένα ακόμα κίνητρο για να επενδύσουν, να προσλάβουν και να παραγάγουν στο εξωτερικό, χρησιμοποιώντας συστήματα για τη μεταφορά των κερδών σε χώρες με χαμηλούς φόρους.

Ομοίως, παρά την επιθετική ρητορική του Τραμπ για τη μετανάστευση, οι πολιτικές του ήταν σχετικά μετριοπαθείς, ίσως επειδή πολλοί από τους επιχειρηματίες που υποστήριξαν την εκστρατεία του ευνοούσαν πραγματικά μια ηπιότερη προσέγγιση. Η «απαγόρευση εισόδου για τους μουσουλμάνους» δεν επηρεάζει την προσφορά εργασίας στις ΗΠΑ. Παρά το γεγονός ότι οι απελάσεις έχουν επιταχυνθεί επί Τραμπ, αξίζει να θυμηθούμε ότι εκατομμύρια μετανάστες χωρίς χαρτιά απελάθηκαν και επί Μπαράκ Ομπάμα. Το τείχος στα σύνορα (για το οποίο ο Τραμπ έλεγε ότι θα το πλήρωνε το Μεξικό) παραμένει ένα μη χρηματοδοτημένο όνειρο. Ακόμη και το σχέδιο της κυβέρνησης να ευνοήσει τους ειδικευμένους έναντι των ανειδίκευτων εργατών δεν θα μειώσει αναγκαστικά τον αριθμό των νόμιμων μεταναστών στη χώρα.

Η αλήθεια είναι ότι ο Τραμπ έχει κυβερνήσει σαν πλουτοκράτης με λαϊκίστικα ρούχα –δηλαδή σαν πλουτο-λαϊκιστής. Αλλά γιατί του επέτρεψε η βάση του να κάνει μια πολιτική που την πλήττει τόσο πολύ; Σύμφωνα με μια άποψη, ο Τραμπ στοιχηματίζει ότι οι κοινωνικά συντηρητικοί και οι λευκοί της εργατικής τάξης στις αγροτικές περιοχές θα ψηφίζουν βάσει εθνικιστικών και θρησκευτικών αντιλήψεων και αντιπάθειας για τις φιλελεύθερες ελίτ των ακτών αντί για τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα.

Αλλά για πόσο καιρό μπορεί κανείς να υποστηρίζει τον «Θεό και τα όπλα» εις βάρος του «ψωμιού και του βουτύρου»; Οι πλουτο-λαϊκιστές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας γνώριζαν ότι η συγκράτηση του λαϊκιστικού όχλου απαιτούσε ουσία, καθώς και αντιπερισπασμούς: panem et circenses –«άρτο και θεάματα». Τα μανιακά tweets δεν έχουν νόημα για ανθρώπους που δεν έχουν τα μέσα για μια αξιοπρεπή ζωή, πόσω μάλλον τα χρήματα για να πάνε να δουν αγώνες ποδοσφαίρου στο σύγχρονο Κολοσσαίο.

Η φορολογική νομοθεσία που κατέθεσαν οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδιαίτερα επικίνδυνη, δεδομένου ότι εκατομμύρια νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος της μεσαίας τάξης δεν θα αποκομίσουν απλώς λίγα από αυτήν, αλλά θα πληρώσουν τελικά περισσότερα καθώς θα μειώνονται σταδιακά οι περικοπές του φόρου εισοδήματος. Επιπλέον, το ρεπουμπλικανικό σχέδιο θα άρει την κοινωνική πρόνοια του Obamacare. Σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου, 13 εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν την ασφάλιση υγείας, ενώ τα ασφάλιστρα θα αυξηθούν κατά 10% την επόμενη δεκαετία. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μια πρόσφατη δημοσκόπηση του Quinnipiac διαπίστωσε ότι μόλις το 29% των Αμερικανών υποστηρίζουν το σχέδιο των Ρεπουμπλικανών.

Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ και οι Ρεπουμπλικανοί φαίνονται πρόθυμοι να το διακινδυνεύσουν. Εξάλλου, μεταθέτοντας τις φορολογικές αυξήσεις για τη μεσαία τάξη σε μεταγενέστερη ημερομηνία, το σχέδιό τους καλύπτει το διάστημα των ενδιάμεσων εκλογών για το Κογκρέσο το 2018 και των γενικών εκλογών του 2020. Από τώρα και μέχρι τις εκλογές του 2018, θα μπορούν να καυχηθούν για τη μείωση των φόρων στα περισσότερα νοικοκυριά.

Και μπορούν να αναμένουν ότι οι οικονομικές επιδράσεις των φορολογικών περικοπών θα κορυφωθούν το 2019, λίγο πριν από τις επόμενες προεδρικές εκλογές. Επιπλέον, η τελική νομοθεσία θα μειώσει πιθανώς την ομοσπονδιακή έκπτωση για τόκους ενυπόθηκων δανείων και θα εξαλείψει την έκπτωση για κρατικούς και τοπικούς φόρους. Αυτό θα πλήξει τα νοικοκυριά σε πολιτείες που ψηφίζουν Δημοκρατικούς, όπως η Νέα Υόρκη, το Νιου Τζέρσεϊ και η Καλιφόρνια, πολύ χειρότερα από τα νοικοκυριά στις πολιτείες που ψηφίζουν Ρεπουμπλικανούς.

Ενα άλλο μέρος της στρατηγικής των Ρεπουμπλικανών θα είναι να χρησιμοποιήσουν τα υψηλότερα ελλείμματα από τις φορολογικές περικοπές για να υποστηρίξουν τις περικοπές στις λεγόμενες δαπάνες για επιδόματα, όπως το Medicare, το Medicaid, τα κουπόνια σίτισης και η κοινωνική ασφάλιση. Και πάλι, αυτή είναι μια επικίνδυνη πρόταση, δεδομένου ότι οι ηλικιωμένοι, οι μεσαίες τάξεις και οι Αμερικανοί με χαμηλό εισόδημα βασίζονται πολύ σε αυτά τα προγράμματα. Ναι, οι εργαζόμενοι και μη εργαζόμενοι φτωχοί που λαμβάνουν επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας ή κουπόνια τροφίμων περιλαμβάνουν τις μειονότητες που τείνουν να ψηφίζουν υπέρ των Δημοκρατικών. Αλλά εκατομμύρια κοινωνικά συντηρητικοί λευκοί της εργατικής τάξης που ψήφισαν Τραμπ βασίζονται, επίσης, σε αυτά και σε παρόμοια προγράμματα.

Με την παγκόσμια οικονομία να επεκτείνεται, ο Τραμπ πιθανώς ελπίζει ότι οι φορολογικές περικοπές και η απορρύθμιση θα δημιουργήσουν αρκετή ανάπτυξη και αρκετές θέσεις εργασίας για να έχει κάτι να καυχηθεί. Ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης του 2% δεν θα κάνει απαραιτήτως πολλά για να βοηθήσει τη βάση της εργατικής τάξης, αλλά τουλάχιστον θα μπορούσε να ωθήσει τη χρηματιστηριακή αγορά στο υψηλότερο σημείο της. Και, βεβαίως, ο Τραμπ θα ισχυρίζεται ακόμα ότι η αμερικανική οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί με ρυθμό 4%, παρ’ όλο που όλοι οι οικονομολόγοι, συμπεριλαμβανομένων των Ρεπουμπλικανών, συμφωνούν ότι ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης θα παραμείνει γύρω στο 2%, ανεξάρτητα από τις πολιτικές του.

Ο,τι και αν συμβεί, ο Τραμπ θα συνεχίσει να γράφει μανιακά στο Twitter, να προωθεί ιστορίες ψεύτικων ειδήσεων και να υπερηφανεύεται για τη «μεγαλύτερη και καλύτερη» οικονομία όλων των εποχών. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να δημιουργήσει ένα τσίρκο αντάξιο ενός ρωμαίου αυτοκράτορα. Αλλά αν η ρητορική επιθετικότητα από μόνη της δεν είναι αρκετή, μπορεί να αποφασίσει να προχωρήσει στην επίθεση, ιδιαίτερα στη διεθνή σφαίρα. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει την πραγματική απόσυρση από τη NAFTA, τη λήψη εμπορικών μέτρων κατά της Κίνας και άλλων εμπορικών εταίρων ή την κλιμάκωση των σκληρών πολιτικών για τη μετανάστευση.

Και αν αυτά τα μέτρα δεν ικανοποιήσουν τη βάση του, ο Τραμπ θα έχει ακόμα μια τελευταία επιλογή, που χρησιμοποιήθηκε από τους ρωμαίους αυτοκράτορες και από διάφορους άλλους δικτάτορες σε περιόδους εσωτερικής δυσκολίας. Δηλαδή, μπορεί να προσπαθήσει να κατασκευάσει μια εξωτερική απειλή ή να ξεκινήσει στρατιωτικές περιπέτειες στο εξωτερικό για να αποσπάσει την προσοχή των υποστηρικτών του από όσα κάνουν ο ίδιος και οι

Ρεπουμπλικανοί του Κογκρέσου.

Για παράδειγμα, ακολουθώντας την προσέγγιση του «παράφρονα» στην εξωτερική πολιτική, ο Τραμπ θα μπορούσε να ξεκινήσει έναν πόλεμο με τη Βόρεια Κορέα ή με το Ιράν. Ή θα μπορούσε να ανεβάσει και άλλα εμπρηστικά tweets για τα κακά του Ισλάμ, οδηγώντας έτσι διαταραγμένα και περιθωριοποιημένα άτομα στην αγκαλιά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) ή σε άλλες εξτρεμιστικές ομάδες. Αυτό θα αυξήσει την πιθανότητα για επιθέσεις εμπνευσμένες από το ISIS –για παράδειγμα, «μοναχικοί λύκοι» που ανατινάζονται ή οδηγούν φορτηγά πάνω σε πεζούς –στις ΗΠΑ.

Με δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, νεκρούς, ο Τραμπ θα μπορούσε να τυλιχτεί στη σημαία και να πει «σας τα έλεγα εγώ». Και αν τα πράγματα πάνε αρκετά άσχημα, ο Τραμπ και οι στρατηγοί του θα μπορούσαν να κηρύξουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, να αναστείλουν τις πολιτικές ελευθερίες και να μετατρέψουν την Αμερική σε ένα πραγματικό πλουτο-λαϊκίστικο αυταρχικό κράτος.

Ξέρεις ότι ήρθε η ώρα να ανησυχείς όταν ο συντηρητικός Ρεπουμπλικανός πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας Μπομπ Κόρκερ προειδοποιεί ανοιχτά ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να ξεκινήσει τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και αν δεν πείθεστε, εξετάστε την πρόσφατη ιστορία της Ρωσίας ή της Τουρκίας. Ή την ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπό τον Καλιγούλα ή τον Νέρωνα.

Οι πλουτο-λαϊκιστές μετατρέπουν δημοκρατίες σε αυταρχικά καθεστώτα με τον ίδιο τρόπο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε ότι θα σταματήσουν τώρα. Η βασιλεία του αυτοκράτορα Τραμπ μπορεί να είναι στη γωνία.

Ο κ. Νουριέλ Ρουμπινί, καθηγητής στη Stern School of Business του NYU και διευθύνων σύμβουλος της RoubiniMacro Associates, ήταν οικονομολόγος διεθνών υποθέσεων στο Οικονομικό Συμβούλιο του Λευκού Οίκου επί προεδρίας Κλίντον. Εχει εργαστεί για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και την Παγκόσμια Τράπεζα.