Αδιέξοδο έβγαλαν οι κάλπες στην Καταλωνία

Με τη συμμετοχή να αγγίζει το 82%, ποσοστό-ρεκόρ, οι Καταλανοί προσήλθαν την περασμένη Πέμπτη στις κάλπες για να εκλέξουν νέα τοπική κυβέρνηση, αλλιώς να αποφασίσουν για το μέλλον του αυτονομιστικού κινήματος στην ισπανική περιφέρεια.

Η εκλογική διαδικασία δεν θύμιζε σε τίποτε τις δύο προηγούμενες, καθώς επεβλήθη από τη Μαδρίτη για να επέλθει η ομαλότητα μετά τα όσα δραματικά ακολούθησαν το δημοψήφισμα του περασμένου Οκτωβρίου, όμως το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο: κανένα κόμμα δεν εξασφάλισε την πολυπόθητη αυτοδυναμία, ενώ πρώτο οριακά –όπως έδειχναν οι δημοσκοπήσεις –ήρθε το ενωτικο κόμμα «Πολίτες» (Ciudadanos) της Ινές Αριμάδας που συγκεντρώνει 37 έδρες στην τοπική Βουλή.

Το κόμμα του φυλακισμένου υπερμάχου της αυτονομίας Οριόλ Τζουνκέρας, Δημοκρατική Αριστερά της Καταλωνίας (ERC), καταλαμβάνει 32 έδρες. Το κόμμα Μαζί για την Καταλωνία του Κάρλες Πουιτζντεμόν λαμβάνει 34 έδρες και το αποσχιστικό CUP εξασφαλίζει 4 έδρες. Αυτό σημαίνει ότι τα τρία κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας μπορούν να αποκτήσουν την απόλυτη πλειοψηφία στην καταλανική Βουλή. Σε αυτή την περίπτωση ο πονοκέφαλος της Μαδρίτης θα είναι μεγάλος και ίσως να αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει εκ νέου το Σύνταγμα και να εφαρμόσει τον κανόνα της άμεσης διακυβέρνησης. Παρ’ όλα αυτά αναλυτές θεωρούν ότι ο συνασπισμός αυτός είναι προβληματικός, μια και υπάρχουν έντονες διαφωνίες μεταξύ του Πουιτζντεμόν και του Τζουνκέρας.

Το Λαϊκό Κόμμα του Μαριάνο Ραχόι καταποντίζεται καθώς εξασφαλίζει 3 έδρες, υψηλά ποσοστά λαμβάνουν οι Σοσιαλιστές με 17 έδρες, ενώ ο Συνασπισμός Ενωμένη Καταλωνία –Μπορούμε κερδίζει 8 έδρες.

Καθώς όλα τα σενάρια συνεργασιών παραμένουν ανοιχτά, τις επόμενες ημέρες ανοίγει ένας κύκλος δύσκολων ζυμώσεων και σκληρών διαπραγματεύσεων με στόχο να σχηματιστεί κυβέρνηση συνεργασίας. Κύριο ζητούμενο αλλά και προσδοκία είναι να μπει τέρμα στο πολιτικό αδιέξοδο για να προχωρήσει γρήγορα η επούλωση των πληγών μιας βαθιά διχασμένης κοινωνίας.

Επειτα από μια σειρά γεγονότων, εκατέρωθεν απειλών και μονομερών κινήσεων, που ξεκίνησαν με την εξαιρετικά βίαιη αστυνομική καταστολή από την κυβένρηση Ραχόι την ημέρα του δημοψηφίσματος και κορυφώθηκαν με τη φυλάκιση μελών του καθαιρεθέντος Υπουργικού Συμβουλίου και την αναστολή του αυτοδιοικήτου της Καταλωνίας, η αντιπαράθεση Βαρκελώνης – Μαδρίτης έφτασε στα άκρα. Η διένεξη έγινε χάσμα και αυτό άγγιξε την ίδια την καταλανική κοινωνία.

Ενα από τα αντικανονικά στοιχεία των εκλογών είναι ότι ο Κάρλες Πουιτζντεμόν διεξήγαγε την προεκλογική εκστρατεία από το Βέλγιο, όπου έχει καταφύγει για να αποφύγει τη σύλληψη στην Ισπανία, απευθυνόμενος στις συγκεντρώσεις οπαδών του στην Καταλωνία μέσω γιγαντοοθόνης. Ο πρώην σύμμαχός του στην προηγούμενη κυβέρνηση της Καταλωνίας και νυν αντίπαλός του στις εκλογές Οριόλ Ζουνκέρας έθεσε υποψηφιότητα ενώ κρατείται σε φυλακή της Μαδρίτης, αναμένοντας να δικαστεί για εξέγερση.

Το τρίτο αυτονομιστικό κόμμα της Καταλωνίας, το ακροαριστερό CUP, έλαβε μέρος στις εκλογές καταγγέλλοντάς τες παράλληλα ως παράνομες. Το CUP θεωρεί ότι ο Ραχόι καταχράστηκε την εξουσία του όταν τις προκήρυξε.
Αυτή είναι η πρώτη φορά από τη δεκαετία του ‘70 όταν η Ισπανία επέστρεψε στη δημοκρατία, που διεξάγονται εκλογές ενώ μερικοί από τους υποψηφίους είναι απόντες, δήλωσε στους «New York Times» ο Χαβιέρ Τόρενς, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. «Η δικαστική απόφαση να κλειστούν στη φυλακή ο κ. Ζουνκέρας και άλλοι, εν αναμονή της δίκης τους, δημιούργησε μια κατάσταση σοβαρής ανωμαλίας» είπε. «Σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζω ότι η Ισπανία δεν είναι δημοκρατία, αλλά ορισμένες σημαντικές εγγυήσεις της δημοκρατίας έχουν πλέον παραβιαστεί».

Πάντως, σύμφωνα με τον Δείκτη Δημοκρατίας του Economist Intelligence Unit, που δόθηκε στη δημοσιότητα το 2017 αλλά αφορά το 2016, η Ισπανία είναι μία από τις μόλις 19 «πλήρεις δημοκρατίες» στον κόσμο – βρίσκεται στη 17η θέση (ενώ οι ΗΠΑ στην 21η και η Ελλάδα στην 44η). Ενδιαφέρον έχει αν η Ισπανία θα πέσει στις «ελαττωματικές δημοκρατίες» τον επόμενο χρόνο.

Η φυλάκιση ή η απουσία από τη χώρα των αυτονομιστών υποψηφίων δεν ήταν η μοναδική ανωμαλία των καταλανικών εκλογών. Η προεκλογική εκστρατεία υπήρξε ασυνήθιστα μονοθεματική καθώς δεν συζητήθηκε σχεδόν τίποτε άλλο εκτός από την ανεξαρτησία. Για παράδειγμα, σε προεκλογικό τηλεοπτικό ντιμπέιτ ούτε η Ινές Αριμάδας, υποψήφια των Ciudadanos, ούτε η Μάρτα Ροβίρα, από το κόμμα του Ζουνκέρας, δεν γνώριζαν το ποσοστό της ανεργίας στην Καταλωνία (!) – είναι 12,5%.

Μια τρίτη «ανωμαλία» είναι ότι το Λαϊκό Κόμμα του Ραχόι έστειλε στους καταλανούς ψηφοφόρους φυλλάδια γραμμένα αποκλειστικά στα ισπανικά ενώ το κόμμα του Ζουνκέρας, η Ρεπουμπλικανική Αριστερά, έστειλε φυλλάδια αποκλειστικά στα καταλανικά. Υπό κανονικές συνθήκες, το προεκλογικό υλικό θα ήταν γραμμένο και στις δύο γλώσσες. Το ότι κάθε κόμμα απευθύνθηκε στους οπαδούς μόνο στη γλώσσα που «αβαντάρει» δείχνει την πόλωση της καταλανικής κοινωνίας.

«Υπάρχει λύση στο καταλανικό ζήτημα;» αναρωτήθηκε ο ισπανός συγγραφέας Χαβιέρ Θέρκας σε άρθρο του στους «New York Times». «Σε βραχυχρόνιο επίπεδο, εξαρτάται από το αποτέλεσμα των εκλογών. Προσωπικά, δεν είμαι αισιόδοξος. Σε μακροχρόνιο επίπεδο όμως τα πράγματα ίσως αλλάξουν. Ενδεχομένως η λύση θα προέλθει από μια συνταγματική μεταρρύθμιση προκειμένου η Ισπανία να γίνει ένα πλήρως ομόσπονδο κράτος. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Πρέπει να καθοριστούν οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες η Καταλωνία θα μπορούσε να πραγματοποιήσει ένα νόμιμο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία».