Οι «τρύπες» στο ηλεκτρονικό εισιτήριο δύο μήνες μετά

Αν το τέλος του 2017 ήταν καθοριστικό για την επικράτηση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου, η χρονιά που έρχεται κρύβει ακόμα μεγαλύτερες προκλήσεις. Η εξοικείωση του επιβατικού κοινού, που σχεδόν επιβλήθηκε το τελευταίο τρίμηνο του έτους, είναι μόνο η μία όψη του νομίσματος. Η απόλυτη εφαρμογή όμως του «έξυπνου» συστήματος, που θα φέρει και τα επιζητούμενα οικονομικά οφέλη στον ΟΑΣΑ, ο οποίος υπάγεται πια στο Υπερταμείο, γεγονός που εισάγει στη συζήτηση τον όρο βιωσιμότητα, συνεπάγεται κλείσιμο των πυλών, «προσωποποίηση» όσων δικαιούνται μειωμένο κόμιστρο, αλλά και έλεγχο στις οδικές συγκοινωνίες όπου και παρατηρείται η μεγαλύτερη αιμορραγία.

Από τα πρώτα στοιχεία, φαίνεται η στροφή του επιβατικού κοινού στα νέα συνδυαστικά προϊόντα που εισήγαγε το ηλεκτρονικό εισιτήριο, δίνοντας οικονομικότερες επιλογές μετακίνησης, με τη διείσδυση να φτάνει στο 74%. Πάνω από ένα στα δύο ενιαία εισιτήρια που πωλούνται, συγκεκριμένα ποσοστό 56,4%, είναι φορτισμένα με το κόμιστρο των 10+1 διαδρομών, το οποίο κατεβάζει το κόστος του εισιτηρίου σε 1,23 ευρώ. Επίσης, ο αριθμός των προσωποποιημένων ATH.ENA Card έχει ξεπεράσει τις 390.000, ενώ η τάση που διαφάνηκε με την αύξηση κατά 8,15% στα έσοδα Οκτωβρίου συγκριτικά με τον ίδιο περυσινό μήνα αποτελεί ενθαρρυντικό δείγμα.

Την ίδια στιγμή όσοι επιβιβάζονται στα λεωφορεία και στα τρόλεϊ της πρωτεύουσας βλέπουν ότι, όπως συνέβαινε στην εποχή του χάρτινου εισιτηρίου, ελάχιστοι πλησιάζουν τα επικυρωτικά μηχανήματα, αν και το ηλεκτρονικό κόμιστρο πρέπει να επικυρώνεται σε κάθε επιβίβαση. Η ΟΣΥ διενεργεί πάνω από το 62% του συγκοινωνιακού έργου της πρωτεύουσας, αποτελώντας και τη βασική πηγή τροφοδότησης των μέσων σταθερής τροχιάς.

Μέσα στο 2016 τα λεωφορεία και τα τρόλεϊ κατέγραψαν συνολικά 85,7 εκατ. οχηματοχιλιόμετρα, ενώ τα μέσα σταθερής τροχιάς (μετρό, ηλεκτρικός, τραμ) έκαναν 50,6 οχηματοχιλιόμετρα. Αντίστοιχα, στα μέσα της ΟΣΥ σημειώθηκαν 338 εκατ. επιβιβάσεις, ενώ στις σταθερές συγκοινωνίες αυτές ανήλθαν σε 271 εκατ. Επίσης, λειτούργησαν 94 τροφοδοτικές γραμμές για μετρό, ηλεκτρικό και τραμ, ακόμη 22 γραμμές επάνω στο αρτηριακό οδικό δίκτυο με μεγάλη επιβατική κίνηση και 47 κεντρικές γραμμές για τη σύνδεση περιοχών πλησίον της Αθήνας και του Πειραιά.

Σε αυτό το εκτενές δίκτυο, η ύπαρξη σήμερα μόλις 25 ελεγκτών κομίστρου ουσιαστικά οδηγεί σε ανυπαρξία ελέγχων, αφήνοντας μεγάλο κενό στα έσοδα του Οργανισμού. Εκπέμπει παράλληλα το σήμα ότι η αποφυγή επικύρωσης γίνεται ανεκτή.

Παρά το γεγονός ότι επίσημα στοιχεία για το ποσοστό εισιτηριοδιαφυγής δεν υπάρχουν, οι εκτιμήσεις δείχνουν μια «τρύπα» 40-60 εκατ. ευρώ. Με το συνολικό κλείσιμο των πυλών στα μέσα σταθερής τροχιάς, τα περιθώρια λαθρεπιβίβασης θα ελαχιστοποιηθούν, το έργο όμως της θωράκισης και των 1.225 λεωφορείων και τρόλεϊ που κινούνται καθημερινά είναι δύσκολο.

Ο ΟΑΣΑ έχει μεν αιτηθεί εδώ και καιρό έναν αριθμό 160 νέων ελεγκτών για την ενίσχυση των ελέγχων στα οδικά μέσα μεταφοράς, ο οποίος αρχικά κόλλησε εκτός από τις περιορισμένες δυνατότητες προσλήψεων και στον σχηματισμό του Υπερταμείου. Σήμερα για να προχωρήσει θα πρέπει να υπάρξει η συγκατάθεση του Υπερταμείου, από το οποίο περνούν πια όλα τα πλάνα εξυγίανσης των ΔΕΚΟ που του ανήκουν.

Σημειώνεται ότι η κρατική επιδότηση των αστικών συγκοινωνιών για το 2016 ανήλθε σε 119 εκατ. ευρώ, αυξημένη σε σχέση με το 2015, οπότε ήταν 108 εκατ. ευρώ. Πρόκειται μάλιστα για μια διετία που ανέκοψε την πτωτική τάση των προηγούμενων ετών, που είχε ρίξει την ενίσχυση το 2014 στα 100,7 εκατ. ευρώ. Οι εταιρείες παραμένουν ελλειμματικές, με το έλλειμμα για το 2017 να έχει προϋπολογιστεί στα 58,2 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 35,8 εκατ. ευρώ βαρύνουν την ΟΣΥ.

Επίσης, τα έσοδα του 2016 περιορίστηκαν σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, λόγω της αύξησης του ΦΠΑ, καθώς και της δωρεάν μετακίνησης ανέργων (εφαρμόστηκε μετά την επιβολή των capital controls) καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Παράλληλα όμως μειώθηκαν και τα λειτουργικά έξοδα κατά 20 εκατ. ευρώ.

Ο εκτροχιασμός των εσόδων των μεταφορικών φορέων οφείλεται εν πολλοίς και στο «φέσι» των υπουργείων προς τον ΟΑΣΑ, για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Εκτιμάται ότι ποσοστό 54% των μετακινουμένων με τις αστικές συγκοινωνίες της Αθήνας δικαιούνται δωρεάν μετακίνηση ή μειωμένο κόμιστρο. Ανάμεσα στους δωρεάν μετακινουμένους βρίσκονται οι άνεργοι και τα ΑμεΑ, ενώ μειωμένο κόμιστρο έχουν φοιτητές, μαθητές, άνω των 65 ετών και πολύτεκνοι.

Ως σήμερα, περισσότερα από 341 εκατ. ευρώ οφείλονται στον ΟΑΣΑ από τα αρμόδια υπουργεία, με τις μεγαλύτερες τρύπες να δημιουργούνται από τα υπουργεία Εργασίας και Παιδείας. Η καθιέρωση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου θα ξεκαθαρίσει το τοπίο σε σχέση με το πόσοι δικαιούχοι μετακινούνται και με ποια συχνότητα. Οσο όμως καθυστερεί η ταυτοποίησή τους με την έκδοση προσωποποιημένης «έξυπνης» κάρτας, η τρύπα μεγαλώνει.