Υψηλές τάσεις

Το τελευταίο διάστημα οι γυναίκες αναδύονται: από τον φόβο, τη σιωπή, την αδικία, την ανισότητα. Οι τεράστιες διαστάσεις που έλαβε η ιστορία με τη σεξουαλική παρενόχληση στο λαμπερό Χόλιγουντ έφεραν –και συνεχίζουν να φέρνουν –στο φως και άλλες μικρές ή μεγάλες πικρές θηλυκές ιστορίες και σε άλλους, πολύ λιγότερο εκτεθειμένους στα φώτα της δημοσιότητας επαγγελματικούς τομείς. Και δεν είναι θέμα μόνο σεξουαλικής παρενόχλησης: ακόμη και όταν σε μια γυναίκα δεν έχει συμβεί κάτι τόσο αχρείο στον χώρο εργασίας της, και μόνο η άνιση μεταχείριση, η άνιση αμοιβή, τα εμπόδια στην ανέλιξή της στην επαγγελματική κλίμακα αποτελούν κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων και της υπόστασής της.

Τέτοιες πικρές ιστορίες γένους θηλυκού και θύτη αρσενικού καταγράφονται καθημερινά και στο πεδίο της επιστήμης –ναι, μη φανταστείτε ότι σε αυτόν τον χώρο των πολύ μορφωμένων ανθρώπων οι ανισότητες εξαφανίζονται. Και στα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά ινστιτούτα και τα ακαδημαϊκά κέντρα οι γυναίκες πληρώνονται λιγότερα για την ίδια εργασία, ενώ υποεκπροσωπούνται στις ανώτερες θέσεις. Του λόγου το αληθές αποδεικνύουν οι «ψυχροί» αριθμοί:

Σύμφωνα με έκθεση της UNESCO για το 2015, σε προπτυχιακό επίπεδο οι φοιτήτριες είναι περισσότερες από τους φοιτητές παγκοσμίως –ωστόσο το 72% του παγκόσμιου επιστημονικού ανθρώπινου δυναμικού είναι άνδρες. Στην Ευρώπη, μόνο το 36% των καθηγητών μέσης βαθμίδας και το 18% ανώτατης βαθμίδας είναι γυναίκες (στοιχεία για το 2013 που δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση «Nature»), ενώ μόνο το 13% από την πίτα της χρηματοδότησης για την έρευνα πηγαίνει σε γυναίκες. Στη Νότια Ασία το 17% των ερευνητών είναι γυναίκες, ενώ στην Κίνα το ποσοστό γυναικών επιστημόνων δεν ξεπερνά το 25% επί του συνόλου. Αλλά και συγκεκριμένα στο πεδίο της υγείας τα νούμερα είναι απογοητευτικά: παρότι οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα του ανθρώπινου δυναμικού στον υγειονομικό τομέα, ελάχιστες εξ αυτών βρίσκονται σε ηγετικές θέσεις· μόλις ένας από τους 18 παγκόσμιους οργανισμούς υγείας διαθέτει ίσο αριθμό ανδρών και γυναικών στο διοικητικό συμβούλιό του, ενώ μόνο δύο υπηρεσίες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών έχουν γυναίκα επικεφαλής.

Τα «επειδή» στα «γιατί» που προκύπτουν από αυτούς τους αριθμούς είναι πολυσύνθετα: οι γυναίκες «πληρώνουν», μεταξύ άλλων, το αναφαίρετο δικαίωμά τους στη μητρότητα, τους πολλαπλούς ρόλους που έχουν να επιτελέσουν μέσα και έξω από το σπίτι, την ανδροκρατούμενη επί αιώνες παράδοση των κλειστών «κλαμπ των αγοριών» που τις αφήνει στο περιθώριο, μην επιτρέποντάς τους να εξελιχθούν επαγγελματικά.

Είπαμε όμως, φαίνεται ότι φθάνει η ώρα της «ανάδυσης» και ο πρόσφατος σάλος που ξεκίνησε στη βιομηχανία του θεάματος αποτέλεσε καλή αφορμή. Στο πλαίσιο αυτού του γυναικείου ταξιδιού προς το φως γεννήθηκε στο Twitter ένα μεγάλο κίνημα, μια καμπάνια (#allmalepanel) που έχει ως στόχο να φέρει στο φως γυναίκες μαχήτριες, αγωνίστριες που ως σήμερα ήταν αόρατες. Και σε αυτό το πλαίσιο, η μεγαλύτερη ιατρική επιθεώρηση «The Lancet» αποφάσισε πριν από μερικές ημέρες να βάλει το δικό της λιθαράκι, ελπίζοντας να φυσήξει ένας… θηλυκός αέρας αλλαγής και στην επιστήμη –η πρωτοβουλία αυτή αποτέλεσε και το έναυσμα για ετούτο το άρθρο. Με ποιον τρόπο; Ετοιμάζει για τα τέλη του 2018 ή τις αρχές του 2019 ένα ειδικό θεματικό τεύχος σχετικά με τις γυναίκες στην επιστήμη και καλεί τους ενδιαφερόμενους επιστήμονες των πεδίων της επιστήμης, της ιατρικής και της δημόσιας υγείας να καταθέσουν ως την 1η Μαρτίου του 2018 τη δική τους πρωτότυπη έρευνα, τις δικές τους επιστημονικές αναλύσεις και σχόλια. Στόχος είναι μέσα από αυτή τη ζύμωση να προκύψει ένας κόσμος πιο δίκαιος για τις γυναίκες επιστήμονες, που σαν πολλές άλλες γυναίκες σε πολλούς άλλους επαγγελματικούς τομείς βρίσκονται καθημερινά στις επάλξεις εξίσου (αν όχι περισσότερο κάποιες φορές) με τους άνδρες, αλλά δεν αναγνωρίζονται εξίσου για αυτό.

Θα αναρωτηθείτε (ελπίζουμε όχι μόνο αν είστε γένους θηλυκού) πιθανώς –και δικαίως –γιατί στον 21ο αιώνα χρειάζεται οι γυναίκες να πολεμούν για τα αυτονόητα: διότι, κατά τη γνώμη μας, τα επί μακρόν αυτονόητα «ανδρικά» συστήματα βολεύονταν με τα δικά τους αυτονόητα. Και αυτό αφορούσε και αφορά και την επιστήμη. Σημασία όμως έχει να πολεμάς –ακόμη και σε έναν πόλεμο που δεν θα έπρεπε εξαρχής να έχει λόγο ύπαρξης –διότι διαφορετικά δεν υπάρχει περίπτωση ποτέ να νικήσεις.