Γιορτή: Το δέντρο της τέχνης και των ελπίδων

Ο Αλέκος Φασιανός λέει ότι το έργο τέχνης είναι ελπιδοφόρο. Και εμείς είπαμε να στολίσουμε το χριστουγεννιάτικο δένδρο μας με δεκαέξι μικρά έργα τέχνης, δεκαέξι μικρές ελπίδες. Τα Χριστούγεννα είναι σπουδαία γιορτή γιατί αντέχουν στην επανάληψη. Κάθε χρόνο έρχονται στολισμένα με την ίδια μαγεία που δημιουργεί η προσμονή και το γεγονός της γέννησης. Φέρνουν και ξαναφέρνουν την παιδικότητα στη ζωή μας. Τα γλυκά, τα στολίδια, τα κάλαντα, την παιγνιώδη διάθεση. Οι δημιουργοί αγωνίζονται να κρατήσουν μέσα τους αυτή την παιδικότητα –ο Πικάσο έλεγε ότι σε όλη του τη ζωή προσπαθούσε να ζωγραφίσει σαν παιδί –και τώρα την εξωτερικεύουν με ενθουσιασμό για χάρη μας. Πρώτη φορά τόσοι ζωγράφοι πρώτης γραμμής μαζεύονται γύρω από το δένδρο που ζωγράφισε η Ειρήνη Ηλιοπούλου και κρεμά ο καθένας το δικό του στολίδι, τη δική του ανάμνηση, τη δική του ευχή, τη δική του και τη δική μας ελπίδα. Σας ευχαριστούμε που εμπλουτίζετε και ομορφαίνετε τη ζωή μας.

Τα παιχνίδια μας όταν ήμουνα μικρός, συνήθως τα φτιάχναμε μόνοι μας. Ηταν, ακόμα, ανάγκη να ξέρεις να φτιάχνεις πράγματα με τα χέρια σου. Ισως έτσι να εξηγείται και ο απτικός χαρακτήρας των έργων μου και η έντονη παρουσία της ύλης που υπάρχει σε αυτά. Αλλωστε το «πλαστικό» μόλις είχε αρχίσει να κάνει την εμφάνισή του και βέβαια μας έκανε μεγάλη εντύπωση. Θυμάμαι κάτι μικροσκοπικούς ινδιάνους που βρίσκαμε, σαν δώρα, στα κουτιά από τα απορρυπαντικά που παίρναμε στο σπίτι. Τώρα που ζωγραφίζω αυτά τα μικρά παιχνίδια, η αίσθηση εκείνης της εποχής επανέρχεται άθικτη.

Τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά για εμένα ήταν να πω τα κάλαντα στο κέντρο της Αθήνας και με τα λεφτά που μάζευα να πάω στο Μοναστηράκι και να φάω τρία σουβλάκια τυλιχτά. Με τα υπόλοιπα αγόραζα σωληνάρια χρωμάτων λαδιού για την τρέλα μου.

Κοιτάζω μια ασπρόμαυρη φωτογραφία με λευκό περιθώριο. Είναι στη γιορτή του σχολείου που διδάσκει η μάνα μου και στέκομαι δίπλα της με μια μαγκούρα, μπροστά από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, ντυμένη Αγιος Βασίλης. Είμαι γύρω στα δέκα. Πέντε φορές στη συνέχεια Αγιος Βασίλης. Μπροστά, βλέπω τους καλεσμένους, το μαύρο καπέλο του δεσπότη, τη μάνα μου να λάμπει και τα παιδιά στο βάθος. Την επιγραφή «ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ» πάνω από τη μεγάλη πόρτα της αίθουσας. Την έχω φτιάξει εγώ με χάρακα και χρωματιστές κόλλες. Επίσης τα αστεράκια, τα αγγελάκια και τα δεντράκια στα τζάμια, με σπρέι χιονιού. Ηξερα τι είχαν μέσα τα πακέτα με τα δώρα, αφού τα είχαμε ετοιμάσει μαζί με τη μάνα μου, μα τρελαινόμουν να βλέπω την έκπληξη και τη χαρά στα μάτια των παιδιών. Τα παιδιά ήξεραν ίσως ότι ο Αγιος Βασίλης ήμουν εγώ, αλλά αυτό δεν άλλαζε κάτι. Εγώ, αν και βέβαιη ότι δεν υπάρχει Αγιος Βασίλης, αφού ο Αγιος είμαι εγώ, «έρχομαι από πολύ μακριά από την Καισαρεία…», πίστευα τόσο πολύ στη μαγεία του ρόλου. Και αυτή η αλλόκοτη αμφίεση ήταν η αρχή του γλιστρήματος στον χώρο της ψευδαίσθησης, απαραίτητη προϋπόθεση για τη μετέπειτα πορεία.

Το χειροποίητο χριστουγεννιάτικο εκκλησάκι των παλαιών μου χρόνων πάντα στα μάτια μου τον μήνα Δεκέμβριον.

Το κουνιστό αλογάκι αιωρείται, είναι αβέβαιο, αμφιταλαντεύεται. Είναι συγχρόνως ανασφαλές αλλά και διασκεδαστικό. Μοιάζει με παιχνίδι ενός φωταγωγημένου λούνα παρκ. Μοιάζει με παιχνίδι της μνήμης. Φαίνεται πολύ ευτυχισμένο που προσφέρει τόση χαρά στον αναβάτη του. Ζωγραφισμένο με έντονα χρώματα, λάμπει σαν χριστουγεννιάτικο στολίδι.

Tα Χριστούγεννα για εμένα είναι μνήμη. Μια τρυφερή, γεμάτη φαντασία εποχή, η μαγική ατμόσφαιρα των παιδικών μου χρόνων που επιστρέφω κάτι τέτοιες εορταστικές μέρες. Μου ξυπνούν τις πιο δυνατές και γλυκές αναμνήσεις, όπως την ανυπομονησία μου όταν άνοιγα τα φυλαγμένα με προσοχή κουτιά στην αποθήκη που έγραφαν πάνω «χριστουγεννιάτικα στολίδια» και «χριστουγεννιάτικο δέντρο, προσοχή»! Οι γυάλινες μπάλες με τη λάμψη τους και το καθαρό χρώμα και προπαντός με την αντανάκλαση-παραμόρφωση του χώρου και του προσώπου μου μέσα σε αυτές ήταν η πρώτη επίμονη παρατήρηση που με ταξίδευε και με μάγευε… Η ανάμνηση της μητέρας μου που είχε τη φροντίδα για το γιορτινό τραπέζι και τα συγκινητικά διηγήματα των Αντερσεν, Ντίκενς, Παπαδιαμάντη Ντοστογέφσκι κ.λπ. ολοκλήρωναν τη γυάλινη σφαίρα ενός κόσμου με εικόνες και χριστουγεννιάτικες μελωδίες, χρυσόσκονη και άσπρες νιφάδες χιονιού που μέσα εκεί παιδί εγώ στροβιλιζόμουν ανέμελα.

«Αμαρυλλίς, καρδιά, δώρο, στολίδι». Ισως η πρώτη παιδική μου ανάμνηση. Στο σκοτεινό σαλόνι του σπιτιού μας, στον Πειραιά, βυθισμένη σε μια πολυθρόνα για ώρες, να κοιτάζω το δέντρο με τα στολίδια και τα φώτα που αναβόσβηναν. Εκθαμβη μπρος στο πολύχρωμο σκοτάδι. Ενα μπερδεμένο άγνωστο παραμύθι.

Ψάχνω αυτή την αίσθηση γιορτής και έτσι αγάπησα τα μακρινά φώτα στις πόλεις, τα μισοφωτισμένα ανθοπωλεία, σαν στολίδια μέσα στη νύχτα, τα πυροτεχνήματα. Τα φώτα και τα χρώματα, σημάδια μαγείας.

Ζωγράφισα το Αστέρι των Ευχών, γιατί για εμένα έχει πολύτιμο συμβολισμό. Είναι το Αστέρι που το παιδί της οικογένειας, με χαρά κι ενθουσιασμό, θα στολίσει την κορυφή του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Είναι εκείνο το λαμπερό Αστέρι, που φωτίζει τον δρόμο για τη Βηθλεέμ, που φωτίζει τον προορισμό μας, τη Ζωή μας. Εκείνο, που φορτισμένο από τις ευχές μας, μάς δείχνει τον δρόμο να αφήσουμε χώρο στο Καλό, στην Αγάπη, στην Ελπίδα, στο μπροστά, στο από εδώ και πέρα.Τα Χριστούγεννα δεν είναι μια εποχή, είναι συναίσθημα. Είναι αγάπη και προσφορά, αποδοχή και συγχώρεση. Είναι μοίρασμα, είναι μαζί.Είναι υπενθύμιση της παιδικότητάς μας, της καθαρότητας της ψυχής μας.Τα Χριστούγεννα είναι Αγάπη, Φως και Ελπίδα.

Ο γέρος καπνοκαθαριστής, το πνεύμα των Χριστουγέννων.

Στο καταπράσινο χριστουγεννιάτικο έλατο, στολισμένο με την ασημένια βροχή, τις γιρλάντες, το ψεύτικο χιόνι και τις γυάλινες χρωματιστές μπάλες, ανάμεσα στα χρωματικά λαμπάκια, ένα φωτίζει τον χιονάνθρωπο σουλτάνο Ινδό, που με την καροτένια μύτη και το χαμόγελο στέλνει την ευχή για την αγάπη και την αναβλάστηση της καινούργιας ζωής!

Για εμένα το χριστουγεννιάτικο στολίδι είναι ένα γλυκό παιχνίδι. Που ερεθίζει τη φαντασία και βάζει λίγο παραμύθι στην καθημερινότητά μας. Που μας ταξιδεύει με ρομαντισμό στην παιδική ηλικία. Που μας κλείνει τρυφερά το μάτι και μας χαμογελά. Και σίγουρα είναι κάτι αληθινά μαγικό, ένα γούρι, που απλώνει γύρω του αισιόδοξες σκέψεις για μέρες πάντοτε γιορτινές και ευτυχισμένες.

Ενας νάνος στη γυάλινη μπάλα του με ακολουθεί από παιδί σε κάθε στολισμό χριστουγεννιάτικου δένδρου. Εχει αντέξει κρεμασμένος σε ψεύτικα δένδρα, σε αληθινά έλατα, πακεταρισμένος σε κούτες στο πατάρι, στην αποθήκη, σε μετακομίσεις. Πάντα με χαμόγελο…

Δεν θα χρειαζόμουν ούτε ενάμισι δευτερόλεπτο για να καταλήξω στην επιλογή ενός δικού μου στολιδιού για ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο εδώ στην Αθήνα, όπου τυγχάνει να ζω. Aθηνά η Νυκτία (Αthene Noctua). Το όνομα της πόλης, η αναφορά στη νύχτα (είτε ως αυτή των Χριστουγέννων, είτε ως η πιο μεγάλη του έτους) και ο συμβολισμός για σοφία και σύνεση. Δύο ιδιότητες απελπιστικής ανεπάρκειας, αλλά επιτακτικής ανάγκης.

Πάντα μου άρεσαν πιο πολύ οι μάγοι, γιατί κρατούν δώρα…

Χριστούγεννα, η γιορτή των εμπόρων. Ευτυχώς που ακόμη κυκλοφορούν παιδάκια που λένε τα κάλαντα.