Εχει μέλλον η μεταρρυθμιστική Αριστερά;

Πρόλογος: Σ. Τόδουλος, επιμέλεια: Β. Καπετανγιάννης

Εκδόσεις Ινδικτος, Αθήνα, 2017

σελ. 284, τιμή 19 ευρώ

Οι εκδόσεις βιβλίων με άρθρα και ομιλίες πολιτικών υπηρετούν συνήθως μια συγκεκριμένη ανάγκη των πρωταγωνιστών της πολιτικής ζωής να αποτυπωθεί σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο ο δημόσιος λόγος τους.

Στην περίπτωση του βιβλίου του Σπύρου Λυκούδη δεν έχουμε μια απλή αποτύπωση δημόσιου λόγου. Ο έμπειρος αναγνώστης, από την πρώτη ματιά στο βιβλίο, θα διαπιστώσει πως έχει στα χέρια του μια εξαιρετική αναδρομή σε μια περίοδο συγκλονιστικών αλλαγών και πολιτικών ανακατατάξεων. Στην κατεύθυνση αυτή αποδεικνύονται εξαιρετικά χρήσιμα τα προλογικά σημειώματα που παραθέτει ο επιμελητής της έκδοσης Β. Καπετανγιάννης.

Ο Λυκούδης επιλέγει να ανοίξει τη συζήτηση για το μέλλον της μεταρρυθμιστικής Αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα με ένα σημαντικό κείμενό του που αφορά την κατάρρευση της Δημοκρατικής Αριστεράς (ΔΗΜΑΡ), η οποία είχε ιδρυθεί τον Ιούνιο του 2010, ύστερα από την αποχώρηση τόσο του Σπύρου Λυκούδη και του Φώτη Κουβέλη όσο και βουλευτών και στελεχών της Ανανεωτικής Πτέρυγας του τότε Συνασπισμού.

Την ίδρυση της ΔΗΜΑΡ είχε στηρίξει με θερμή δήλωσή του και ο Λεωνίδας Κύρκος.

Στο 1ο Συνέδριο της ΔΗΜΑΡ (2011) ο Σπύρος Λυκούδης εκλέγεται γενικός γραμματέας της πρώτης ΚΕ και έναν χρόνο αργότερα, στις 6 Μαΐου 2012, με τη ΔΗΜΑΡ να φτάνει στο 6,11%, εκλέγεται βουλευτής Επικρατείας. Ελλείψει αυτοδυναμίας, ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας ήταν αναγκαίος. Η ΔΗΜΑΡ όμως ζητούσε τη συμμετοχή και του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση. Κάπως έτσι οδηγείται η χώρα σε νέες εκλογές στις 17 Ιουνίου 2012, υπό την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Παναγιώτη Πικραμμένου. Οι εκλογές διεξήχθησαν σε συνθήκες ακραίας πόλωσης και διχασμού και ο ΣΥΡΙΖΑ εδραιώνεται στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και σε απόσταση αναπνοής από τη ΝΔ. Μετά την εκ νέου άρνηση του ΣΥΡΙΖΑ να συμμετάσχει σε κυβέρνηση συνεργασίας, σχηματίζεται κυβέρνηση ΝΔ – ΠαΣοΚ – ΔΗΜΑΡ, η οποία θα συγκεντρώσει ισχυρότατη πλειοψηφία.

Ομως, έναν χρόνο αργότερα η ΔΗΜΑΡ αποχωρεί αιφνιδίως από τον κυβερνητικό συνασπισμό με απόφαση του Φ. Κουβέλη και με πρόσχημα την πράξη νομοθετικού περιεχομένου για την κατάργηση της ΕΡΤ, μολονότι οι συζητήσεις μεταξύ Σαμαρά – Βενιζέλου – Κουβέλη τις ημέρες που προηγήθηκαν της αποχώρησης έδειχναν σαφώς την επίτευξη αποδεκτού συμβιβασμού, υπογραμμίζει ο Λυκούδης, που είχε διαφωνήσει έντονα με την απόφαση Κουβέλη. «Αποχωρήσαμε από την κυβέρνηση με λάθος τρόπο, σε λάθος χρόνο και με λάθος αφορμή. Εγκαταλείψαμε την προσπάθεια ακριβώς τη στιγμή που άρχιζε να μορφοποιείται με καλές προϋποθέσεις, εν τοις πράγμασι, η δημιουργία ενός προοδευτικού πόλου» γράφει ο Σπύρος Λυκούδης (σελ. 25).

Η ΔΗΜΑΡ ακολούθησε πλέον μια μοιραία πορεία που την οδήγησε στην πολιτική ανυπαρξία. Στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2014 η ΔΗΜΑΡ θα καταποντιστεί στο 1,21%, ενώ στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 μετά βίας θα συγκεντρώσει 0,49%. Είχαν επιβεβαιωθεί κατά τον χειρότερο τρόπο οι πολιτικές εκτιμήσεις του Λυκούδη. «Γιατί επιμένουμε στους αυτοπεριορισμούς μας; Τι ακριβώς φοβόμαστε;» ρωτούσε τους συντρόφους του στο 2ο Συνέδριο της ΔΗΜΑΡ τον Δεκέμβριο του 2013. Και απαντούσε με τον σαφή πολιτικό του λόγο: «Η απάντηση είναι μία. Συμμετέχεις, αλλάζεις. Προσωπικά έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στο ηθικό και πολιτικό μας κεφάλαιο».

Ο Σπύρος Λυκούδης θα παραιτηθεί από τη θέση του γενικού γραμματέα του κόμματος στο 2ο Συνέδριο της ΔΗΜΑΡ και στη συνέχεια θα ακολουθήσει τη δική του αυτόνομη πορεία αναπτύσσοντας τις ιδέες του για τη μεγάλη Κεντροαριστερά ως τη μόνη μεταρρυθμιστική προοδευτική παράταξη.

Μέσα από τα κείμενα του που δημοσιεύονται στον τόμο ξεχωρίζει κανείς την αγωνία του Σπύρου Λυκούδη για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας μας. Γίνονται ιδιαίτερες αναφορές στη στάση της Αριστεράς για την ένταξη της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, καθώς και στις συνταρακτικές αλλαγές που επέφερε η ένταξη στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό τοπίο της χώρας, αλλάζοντας κυριολεκτικά την όψη της. Επίσης, με εύστοχο τρόπο και εύληπτο λόγο επισημαίνει τα σημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ΕΕ και οι κατευθύνσεις προς τις οποίες οφείλει να κινηθεί για την επίλυσή τους. Πολύ σωστά ο Λυκούδης υπογραμμίζει τις τεράστιες ευθύνες της κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ στη δημιουργία αντιευρωπαϊκού και αντιδυτικού κλίματος στη χώρα. Στις παρεμβάσεις του επισημαίνει την ανάγκη νέων ιδεολογικών και πολιτικών αγώνων από τις φιλευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις της χώρας για την κατοχύρωση του ευρωπαϊκού της προσανατολισμού, την παραμονή της στον «σκληρό πυρήνα της Ενωσης» και την ενεργό και εποικοδομητική συμβολή της στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Στις παρεμβάσεις του Λυκούδη για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας ο αναγνώστης βλέπει την αγωνία του για την ανασυγκρότηση της Κεντροαριστεράς, την οποία θεωρεί καθοριστική για την ισορροπία του πολιτικού συστήματος, την ανασυγκρότηση της χώρας και την ήττα του εθνολαϊκισμού.

Ο Λυκούδης όμως έχει απόλυτη αίσθηση της πραγματικότητας που περιγράφει ο καθηγητής Δερτιλής στο εξαιρετικό βιβλίο του «Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις» (Πόλις, 2016): «Αν υποθέσουμε ότι τα δυο τρίτα του πληθυσμού της κοινωνίας μας πάσχουν από αμάθεια και/ή από ακρισία, αυτό το πλήθος είναι για τους δημαγωγούς η μεγαλύτερη δεξαμενή εκλογέων».

Ετσι, πικραμένος μεν αλλά αισιόδοξος, ο Σπύρος Λυκούδης στέκεται σήμερα με σεβασμό απέναντι σε όλα όσα διαμόρφωσαν τη ζωή του μέσα από τη μεγάλη περιπέτεια της Ανανεωτικής Αριστεράς. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η αναφορά του στον Ηλία Βενέζη: «Οι πικραμένοι άνθρωποι είναι στο βάθος οι πιο αισιόδοξοι: επειδή σε αυτούς έμεινε ακόμα το προνόμιο να αγαπούν, να πιστεύουν στον άνθρωπο και στη ζωή, το προνόμιο να κυνηγούνε χίμαιρες».