Η επέλαση του Netflix

Eξω από το δωμάτιο του ξενοδοχείου το Βερολίνο απλώνει τις γιορτινές λεωφόρους του.Το παγωμένο χιονόνερο που ρίχνει με αποτρέπει από το να βγω μια βόλτα και αποφασίζω να μείνω μέσα. Πριν από λίγο καιρό το πρώτο πράγμα που θα έκανα θα ήταν να ανοίξω την τηλεόραση για να πάρω μια μικρή ιδέα τού τι συμβαίνει στον κόσμο, αλλά ακόμη κι αν δεν παρακολουθούσα το πρόγραμμα, θα την άφηνα αναμμένη σαν ένα «μουσικό χαλί» καθημερινότητας. Η αλήθεια είναι ότι αν παρακολουθούσε κανείς παλαιότερα τηλεόραση στη Γερμανία είχε μια τραυματική εμπειρία, καθώς όλες οι ξένες σειρές, αλλά και οι ταινίες του Χόλιγουντ, ήταν ντουμπλαρισμένες στα γερμανικά. Δεν θα ξεχάσω το σοκ που έπαθα την πρώτη φορά που άνοιξα τηλεόραση στη χώρα αυτή και έπεσα πάνω στο «Μπόνι και Κλάιντ» και τη Φέι Ντάναγουεϊ να μιλάει γερμανικά.

Oμως αυτά είναι προβλήματα που ανήκουν πλέον οριστικά και αμετάκλητα στο παρελθόν. Σήμερα ο μεγάλος ανταγωνιστής της τηλεόρασης είναι η οθόνη του iΡad μου, μέσω της οποίας όχι μόνο ενημερώνομαι, αλλά και παρακολουθώ τις αγαπημένες μου σειρές και ταινίες. Μπορεί η οθόνη να είναι μικρότερη, αλλά η απόλαυση είναι μεγαλύτερη επειδή η επιλογή είναι προσωπική. Οι αλλαγές που έχει επιφέρει το Διαδίκτυο στις τηλεοπτικές μας συνήθειες την τελευταία δεκαετία είναι κοσμογονικές. Ο καιρός που στηνόμασταν εμπρός στις οθόνες μας κάθε εβδομάδα, κάποια συγκεκριμένη ώρα, για να δούμε την αγαπημένη μας σειρά ή που ψάχναμε στο πρόγραμμα της TV για να δούμε τι ώρα παίζεται μια ταινία που μας άρεσε έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Σήμερα, χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας, οι περισσότεροι καταναλώνουμε τηλεοπτικά προϊόντα την ώρα που τα θέλουμε, όπου κι αν βρισκόμαστε. Γι’ αυτό αποφασίζω να δω τα δύο τελευταία επεισόδια του «Godless», ενός μεταμοντέρνου γουέστερν που μπορεί να παρακολουθήσει κανείς στο Netflix.

Βρίσκομαι στο Βερολίνο για να συναντήσω στελέχη του Netflix και να μιλήσουμε για το μέλλον της παγκόσμιας «τηλεόρασης». Η εταιρεία που ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια σαν ένα «ταχυδρομικό βιντεοκλάμπ» έχει γίνει σήμερα ένας κολοσσός που εξαπλώνεται σε περισσότερες από 190 χώρες και αριθμεί περισσότερους από 109 εκατομμύρια συνδρομητές. Αυτή τη στιγμή είναι ο κυρίαρχος παίκτης στην αρένα της μετάδοσης τηλεοπτικών προγραμμάτων και ταινιών μέσω Internet και έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στις αλλαγές που έχουν επέλθει στις τηλεοπτικές μας συνήθειες. Ταυτόχρονα έχει σχεδόν «καταπιεί» το Χόλιγουντ επενδύοντας στην παραγωγή τηλεοπτικών σειρών και ταινιών μεγαλύτερα κεφάλαια και από τα άλλα τρία μεγάλα στούντιο μαζί. Κι όμως, ο Γκρεγκ Πίτερς, Chief Product Officer της εταιρείας, λέει ότι «είμαστε ακόμη στην αρχή».

Το εύρος των επιλογών που προσφέρει η πλατφόρμα είναι τεράστιο και αυξάνεται καθημερινά. Ταινίες και σίριαλ των οποίων το Netflix αγοράζει τα δικαιώματα αναμετάδοσης, αλλά και πρωτογενείς παραγωγές της εταιρείας που προσφέρουν στους χρήστες τη βεβαιότητα ότι θα βρουν κάτι αξιόλογο να παρακολουθήσουν, πάντα με βάση τις προσωπικές τους προτιμήσεις. Ταυτόχρονα, η δυνατότητα πρόσβασης σε όλο αυτό το περιεχόμενο οπουδήποτε υπάρχει σύνδεση στο Διαδίκτυο και ανά πάσα στιγμή κάνει το Netflix έναν ακαταμάχητο ανταγωνιστή της κλασικής τηλεόρασης. «Οι σύγχρονοι καταναλωτές θέλουν να έχουν τον έλεγχο. Θέλουν το περιεχόμενο όσων παρακολουθούν να ανταποκρίνεται στο προσωπικό τους γούστο και θέλουν να το απολαμβάνουν όταν εκείνοι αποφασίσουν, στη συσκευή της αρεσκείας τους, όπου και αν βρίσκονται» λέει ο κ. Πίτερς.

Oπως εξηγεί, η μεγάλη μάχη που δίνει αυτή τη στιγμή το Netflix αφορά την «προσωποποίηση» (personalization) της σελίδας του κάθε χρήστη. Ο όγκος του υλικού είναι τόσο μεγάλος που το να «ξεναγείς» τον θεατή σε αυτόν τον πολύπλοκο λαβύρινθο είναι σχεδόν αναγκαίο. Σε δύο ανθρώπους με διαφορετικά γούστα είναι λογικό και εύκολο να προτείνεις διαφορετικό περιεχόμενο, αλλά πώς αντιμετωπίζεις το πρόβλημα αυτό όταν οι χρήστες ξεπερνούν τα 100 εκατoμμύρια; Κάπου εδώ κάνουν την εμφάνισή τους η καταγραφή των δεδομένων, η ανάλυσή τους, οι αλγόριθμοι και η τεχνητή νοημοσύνη.

Η πλατφόρμα καταγράφει τι παρακολουθεί ο κάθε χρήστης, τι είναι αυτό που του αρέσει, τι είναι αυτό που αρχίζει να βλέπει και το σταματά λίγο αργότερα, τι είναι αυτό που ψάχνει, τι είναι αυτό που παρακολουθεί αφού έχει τελειώσει μια συγκεκριμένη σειρά ή ταινία, σε ποιες συσκευές και ποιες ώρες παρακολουθεί τα διάφορα σόου που διαθέτει η πλατφόρμα. «Στα 109 εκατ. μέλη μας αντιστοιχούν περίπου 250 εκατ. προσωπικών προφίλ, τα οποία αντικατοπτρίζουν τις προτιμήσεις των χρηστών» λέει ο κ. Πίτερς. Αναλύοντας αυτά τα δεδομένα, το Netflix έχει μια σαφή εικόνα των προτιμήσεων και των συνηθειών του κάθε χρήστη και οι αλγόριθμοί του είναι σε θέση να του προτείνουν το περιεχόμενο που του αρέσει. Με λίγα λόγια, όσο περισσότερο χρησιμοποιείς το Netflix, τόσο καλύτερα η πλατφόρμα προσαρμόζεται στις δικές σου προτιμήσεις.

Εχουν περάσει μόλις 20 χρόνια από την εποχή που ο Ριντ Χέιστινγκς ίδρυσε το Netflix πάνω στο σταυροδρόμι δύο τεχνολογιών της εποχής: των DVD και του Internet. Η ιδέα που είχε ο Χέιστινγκς ήταν να προσφέρει τη δυνατότητα ενοικίασης DVD μέσω μιας ιστοσελίδας. Ηταν η εποχή που τα βιντεοκλάμπ ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια και το Netflix έδινε τη δυνατότητα με 20 δολάρια να νοικιάσεις έναν απεριόριστο αριθμό DVD. Το 2000 η πλατφόρμα είχε 300.000 μέλη, τα DVD αποστέλλονταν στους ενοικιαστές με το ταχυδρομείο, και η εταιρεία ήταν στο «κόκκινο». Ο Χέιστινγκς συναντήθηκε με στελέχη της εταιρείας Blockbuster, που ήταν ένας κολοσσός στον χώρο των βιντεοκλάμπ
με περισσότερα από 7.000 υποκαταστήματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Τους πρότεινε να τους πουλήσει το 40% του Netflix με αντάλλαγμα να μπορεί χρησιμοποιήσει την ηλεκτρονική διεύθυνση blockbuster.com. Τα στελέχη της εταιρείας αρνήθηκαν την πρότασή του. Τρία χρόνια αργότερα το Netflix είχε 4,2 εκατ. χρήστες και ο αριθμός τους αυξανόταν συνεχώς. Η πορεία της Blockbuster ήταν αντιστρόφως ανάλογη.

Οταν το Netflix άρχισε να μεταδίδει σειρές και ταινίες μέσω του Διαδικτύου το 2007 ήταν το πρώτο βήμα στις ανατρεπτικές αλλαγές των τηλεοπτικών μας συνηθειών. Η πλατφόρμα δεν μεταδίδει διαφημίσεις και τα έσοδά της προέρχονται αποκλειστικά και μόνο από τις συνδρομές. Το ότι θα μπορούσε κανείς να παρακολουθήσει τα αγαπημένα του προγράμματα χωρίς διαφημίσεις και χωρίς τους χρονικούς περιορισμούς της κλασικής τηλεόρασης μπορεί σήμερα να ακούγεται ως κάτι το αυτονόητο, αλλά πριν από δέκα χρόνια ήταν πραγματικά επαναστατικό. Oπως ανατρεπτική ήταν και η επιλογή που είχε κάποιος να παρακολουθήσει όλα τα επεισόδια της σεζόν μιας τηλεοπτικής σειράς το ένα μετά το άλλο, χωρίς να χρειάζεται να περιμένει μία εβδομάδα για να δει το επόμενο επεισόδιο. Πολύ σύντομα το binge-watching μπήκε στην καθημερινότητα (και το λεξιλόγιο) εκατομμυρίων χρηστών και για πολλούς έγινε αγαπημένη συνήθεια.

Αν το 2007, με την έναρξη του streaming, το Netflix έγινε ο κυρίαρχος στον τομέα των ενοικιάσεων τηλεοπτικού και κινηματογραφικού υλικού, το 2013 ήταν η χρονιά που μπήκε δυναμικά στην παραγωγή πρωτογενούς περιεχομένου. Η πρώτη παραγωγή της πλατφόρμας ήταν η τηλεοπτική σειρά «House of Cards» με πρωταγωνιστές τον Κέβιν Σπέισι και τη Ρόμπιν Ράιτ. Πρόκειται για ένα σκοτεινό δράμα γύρω από την πολιτική, την εξουσία, τη δύναμη και τη διαφθορά. Εκτυλίσσεται στην Ουάσιγκτον και οι δύο πρωταγωνιστές κάνουν τον Μακιαβέλι να μοιάζει με καλοκάγαθο και ευκολόπιστο επαρχιώτη. Μέχρι στιγμής έχουν προβληθεί πέντε κύκλοι της σειράς, ενώ ο έκτος είναι στη διαδικασία της προετοιμασίας, χωρίς όμως τον Σπέισι, η συνεργασία του οποίου με το Netflix διακόπηκε μετά τις κατηγορίες για σεξουαλική παρενόχληση σε βάρος του ταλαντούχου ηθοποιού. Μάλιστα η υπόθεση αυτή προκάλεσε προβλήματα προγραμματισμού όχι μόνο στο «House of Cards», αλλά και σε μια σειρά βασισμένη στη ζωή του μεγάλου αμερικανού συγγραφέα Γκορ Βιντάλ, στην οποία επρόκειτο να πρωταγωνιστήσει ο Σπέισι.

Τη σκηνοθεσία των πρώτων δύο επεισοδίων της πρώτης σεζόν και τη σκηνοθετική επιμέλεια των υπολοίπων υπέγραφε ο Ντέιβιντ Φίντσερ, ο οποίος έχει σκηνοθετήσει μεταξύ άλλων το «Seven» και το «Κοινωνικό Δίκτυο». Σήμερα ο Φίντσερ συνεργάζεται ξανά με το Netflix στη σειρά «Mindhunter», η οποία έχει πάρει πολύ καλές κριτικές και εκτυλίσσεται στη δεκαετία του ’70 όταν το FBI άρχισε να χρησιμοποιεί μεθόδους μοντέρνας ψυχολογίας για την εξιχνίαση εγκλημάτων. Εν τω μεταξύ, οι παραγωγές του Netflix αυξήθηκαν με γεωμετρικούς ρυθμούς. Μόνο το 2017 η πλατφόρμα παρουσίασε 400 νέες δικές της παραγωγές, σχεδόν διπλάσιες από αυτές που είχε παρουσιάσει το 2016. Ταυτόχρονα, όπως ανακοίνωσε η εταιρεία, το 2018 σκοπεύει να επενδύσει περισσότερα από 8 δισ. δολάρια στην παραγωγή νέων σειρών και ταινιών.

Οπως δήλωσε πρόσφατα ο Φίντσερ, ο λόγος για τον οποίο πολλοί δημιουργοί του Χόλιγουντ έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση είναι η δυνατότητα που έχουν να γυρίσουν σειρές και ταινίες που βασίζονται στην ανάπτυξη χαρακτήρων σε βάθος χρόνου. «Βλέπω ότι οι άνθρωποι στο Netflix θέλουν να χτίσουν μια «παιδική χαρά» ανάμεσα στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση. Και αυτή η παιδική χαρά μπορεί να προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες για δημιουργούς που θέλουν να γυρίσουν σειρές και ταινίες που απευθύνονται σε σκεπτόμενους ενήλικους θεατές» τόνισε. Δυστυχώς αυτοί οι δημιουργοί, όπως είπε στην εφημερίδα «Financial Times», έχουν εξοριστεί από τις κινηματογραφικές αίθουσες, καθώς οι ταινίες στις οποίες επενδύουν πλέον τα μεγάλα στούντιο περιορίζονται σε περιπέτειες με υπερήρωες που απευθύνονται περισσότερο σε παιδιά και νεαρούς. Ενας από τους λόγους για την υποβάθμιση των ταινιών που παράγει το Χόλιγουντ σήμερα είναι και η οικονομική κρίση του 2008 που έκανε τα στελέχη των στούντιο να διστάζουν να πάρουν ρίσκο στην παραγωγή. «Το σινεμά δεν έχει πεθάνει, απλά προσφέρει κάτι διαφορετικό από αυτό που προσφέρει η τηλεόραση» λέει ο Φίντσερ. Και πραγματικά, οι σειρές και οι ταινίες που παράγει το Netflix ή τα άλλα τηλεοπτικά δίκτυα μπορεί να μην είναι όλες αριστουργήματα, αλλά τον τελευταίο καιρό βλέπουμε στις μικρές μας οθόνες πολύ πιο ενδιαφέρον περιεχόμενο από αυτό που βλέπουμε στη μεγάλη οθόνη.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σειρές του Netflix απέσπασαν εννέα υποψηφιότητες για Χρυσή Σφαίρα –η ανακοίνωση έγινε την περασμένη Δευτέρα. Ανάμεσα σε αυτές ξεχωρίζει «Το στέμμα» που είναι υποψήφιο στην κατηγορία καλύτερης δραματικής σειράς, ενώ η πρωταγωνίστρια Κλερ Φόι είναι υποψήφια για το βραβείο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας, και το «Stranger Things», που είναι επίσης υποψήφιο για βραβείο καλύτερης δραματικής σειράς. Δύο υποψηφιότητες απέσπασε η σειρά «Master of None», για καλύτερη κωμική σειρά και καλύτερη ανδρική ερμηνεία για τον Αζίζ Ανσάρι.

Ως επόμενο βήμα η πλατφόρμα ετοιμάζεται να προσθέσει μια νέα κατηγορία εκπομπών στο πρόγραμμά της: διαδραστικές σειρέςγια ενήλικους θεατές. Η ανταπόκριση που είχαν οι παιδικές εκπομπές,όπως το «Puss in Book: Trapped in an Epic Tale»καιτο «Buddy Thunderstruck: The Maybe Pile», οι οποίες έδιναν στους μικρούς θεατές την επιλογή να επηρεάσουν ενεργά την εξέλιξη της ιστορίας, έπεισε τον επικεφαλής περιεχομένου του καναλιού, τον ελληνικής καταγωγήςΤεντ Σαράντος,ότι αξίζει να «δοκιμαστεί» μια παρόμοια σειρά για ενηλίκους. Οι θεατές θα μπορούν να επιλέξουν την εξέλιξη της υπόθεσης όπως επιθυμούν, ενώ θα έχουν τη δυνατότητα να δουν την ίδια σειρά, αλλά με διαφορετική εξέλιξη. Οι διαδραστικές σειρές υπάρχουν εδώ και λίγα χρόνια, αλλά δεν έχουν ανταπόκριση στο ευρύ κοινό. Το ενδιαφέρον που δείχνει το Neflix και οι δυνατότητες που έχει να επενδύσει μεγάλα κεφάλαια προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσαν να ανατρέψουν τα δεδομένα.

Η εξάπλωση της πλατφόρμας σε νέες αγορές αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της στρατηγικής του Netflix για την ανάπτυξη της εταιρείας. «Μας ενδιαφέρουν τα επόμενα 100 εκατ. συνδρομητές» παρατηρεί ο κ. Πίτερς. Για τον λόγο αυτόν το Netflix άρχισε τις διεθνείς παραγωγές: σειρές και ταινίες που γυρίζονται εκτός Χόλιγουντ. Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα προγράμματα είναι «Το στέμμα» (βρετανική συμπαραγωγή), που βασίζεται στη ζωή της βασίλισσας Ελισάβετ. Επίσης, μετά την επιτυχία της ισπανόφωνης τηλεοπτικής σειράς με τίτλο «Las chicas del cable», η πλατφόρμα ανακοίνωσε ότι προετοιμάζει τη δεύτερη παραγωγή με τίτλο «Elite», η οποία θα είναι έτοιμη το 2019. Το Netflix δεν είναι ακόμη διαθέσιμο στην Κίνα, αν και η εταιρεία συνεχίζει να διερευνά τρόπους να εισχωρήσει σε αυτή την αγορά. Επίσης, δεν είναι διαθέσιμο στην Κριμαία, τη Βόρεια Κορέα και τη Συρία, λόγω περιορισμών που έχουν επιβληθεί από την κυβέρνηση των ΗΠΑ στις αμερικανικές εταιρείες.

«Αγοράζουμε τα δικαιώματα για περιεχόμενο από πολλές χώρες, αλλά όλο και πιο πολύ επενδύουμε σε δικές μας παραγωγές σε συνεργασία με δημιουργούς από όλον τον κόσμο. Αυτή τη στιγμή συνεργαζόμαστε με δημιουργούς από τη Βραζιλία, τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία και την Ευρώπη» αναφέρει σχετικά ο κ. Πίτερς. Μία από τις καλύτερες σειρές του Netflix τον τελευταίο καιρό είναι και το «Dark», μια γερμανική παραγωγή. «Ας πάρουμε για παράδειγμα το «Dark». Οταν προτείναμε τη σειρά σε χρήστες, που ανάλογα με αυτά που ήδη είχαν παρακολουθήσει πιστεύαμε ότι θα τους άρεσε, διαπιστώσαμε ότι πολλοί από αυτούς την παρακολούθησαν. Ακόμη και άτομα που δεν είχαν ποτέ στο παρελθόν παρακολουθήσει μια γερμανική σειρά ή που δεν είχαν σκεφτεί ποτέ ότι θα παρακολουθούσαν κάτι τέτοιο.

Νομίζω ότι με αυτόν τον τρόπο πραγματικά δώσαμε στους δημιουργούς του «Dark» την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με ένα κοινό τόσο μεγάλο που κανένα τοπικό κανάλι δεν θα μπορούσε να τους εξασφαλίσει» συμπληρώνει ο Πίτερς.

Σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε πρόσφατα η εταιρεία, οι διεθνείς χρήστες της πλατφόρμας ξεπερνούν ήδη το πλήθος των συνδρομητών εντός των ΗΠΑ. Σε συνάντηση που είχε πρόσφατα με επενδυτές ο Τεντ Σαράντος σημείωσε ότι μέσα στο 2018 το δίκτυο θα προβάλει 30 νέες δικές του σειρές σε γλώσσες εκτός από την αγγλική. Στην ερώτηση αν κάποια στιγμή στο μέλλον θα δούμε στο Netflix μια ελληνική παραγωγή, ο κ. Πίτερς διαβεβαιώνει ότι «μια μέρα θα το δούμε και αυτό, αν και δεν γνωρίζω να σας πω πότε ακριβώς. Πάντως, είμαι βέβαιος ότι αυτή τη στιγμή κάποιοι έλληνες δημιουργοί είναι σε επικοινωνία με την ομάδα μας που ασχολείται με το περιεχόμενο».

Η Ελλάδα είναι μία από τις 190 χώρες στις οποίες διατίθεται το Netflix. Μάλιστα, από την περασμένη Τρίτη θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πλατφόρμα «μιλάει ελληνικά», αφού οι προτάσεις και οι περιλήψεις των σειρών και των ταινιών είναι πλέον διαθέσιμες στην ελληνική γλώσσα, ενώ όλο και περισσότερες σειρές και ταινίες μεταδίδονται με ελληνικούς υποτίτλους. Επίσης, όλες οι σελίδες με τις οδηγίες για τη χρήση της πλατφόρμας είναι και αυτές μεταφρασμένες στα ελληνικά, ώστε οι έλληνες χρήστες να μπορούν να έχουν μια πλήρη επαφή με τις υπηρεσίες της. Το Netflix κρατάει ως επτασφράγιστο μυστικό πόσους ακριβώς συνδρομητές διαθέτει σε κάθε χώρα ξεχωριστά, αλλά όπως λέει η Μαρία Φερέρας, αντιπρόεδρος της εταιρείας και υπεύθυνη για την εξάπλωσή της στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική: «Είμαστε αισιόδοξοι για τις προοπτικές της ελληνικής αγοράς. Διαπιστώνουμε ότι οργανικά αναπτύσσεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς».

Η κυρία Φερέρας λέει ότι πολύ σύντομα θα βλέπουμε όχι μόνο υποτιτλισμένο στα ελληνικά περιεχόμενο, αλλά ορισμένες ταινίες και σειρές, κυρίως παιδικού ενδιαφέροντος, θα προσφέρονται και μεταγλωττισμένες. Πριν από πέντε χρόνια, το περιεχόμενο του Netflix ήταν υποτιτλισμένο και μεταγλωττισμένο μόνο σε επτά γλώσσες, ενώ σήμερα μετρά περισσότερες από 20 γλώσσες, οι οποίες συνεχώς αυξάνονται. Οπως σημειώνει η κυρία Φερέρας, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο στο άμεσο μέλλον να έρθουν σε επαφή με ελληνικά κανάλια για να εξασφαλίσουν τα δικαιώματα αναμετάδοσης ελληνικών σειρών ή ταινιών. «Ψάχνοντας να δω ποια είδη σειρών ή ταινιών αρέσουν στους Ελληνες, διαπίστωσα ότι τους αρέσουν πολύ τα κοινωνικά δράματα και οι ρομαντικές κωμωδίες. Επίσης καταγράφουμε μια προτίμηση των παιδιών για προγράμματα στα οποία πρωταγωνιστούν «ομιλούντα» ζώα», λέει στo ΒΗΜΑgazino ο Μάικ Χέιστινγκς, που είναι υπεύθυνος για την αναβάθμιση του περιεχομένου στην πλατφόρμα.

Στην ερώτηση αν το Netflix μπορεί να κατηγορηθεί για αθέμιτο ανταγωνισμό σε σύγκριση με τους τοπικούς παρόχους ανάλογων υπηρεσιών οι οποίοι πληρώνουν για τις άδειες αναμετάδοσης, αλλά και καταβάλλουν φόρους στο ελληνικό κράτος, ο Γιαν Λαφάργκ, εκπρόσωπος επικοινωνίας της εταιρείας, σημειώνει ότι «αφενός πληρώνουμε τον ΦΠΑ, αφετέρου και να πληρώναμε φόρους, αυτή τη στιγμή δεν θα πληρώναμε κάτι, δεδομένου ότι προς το παρόν δεν έχουμε κέρδη από τη δραστηριότητά μας στην Ελλάδα».

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 17 Δεκεμβρίου 2017.