Η Ελλάδα, η ΕΕ και η «δύσκολη» Τουρκία

Η πρόσφατη επίσκεψη του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προκάλεσε μια τεράστια συζήτηση για τη Συνθήκη της Λωζάννης και δεν υπήρξε χρόνος και χώρος για την κομβική συζήτηση που αφορά την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας.

Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, ο Πρωθυπουργός φέρεται ότι τόνισε πως η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας περνά μόνο μέσα από την Ελλάδα («ΤΑ ΝΕΑ», 11/12/2017).

Για να δούμε, όμως, ποια είναι η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας σήμερα.

Η Ελλάδα πρωτοστάτησε το 1999, με τη διαδικασία που αποφάσισε η ΕΕ στο Ελσίνκι, στο άνοιγμα της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας γιατί πιστεύει πραγματικά πως αυτό είναι επωφελές για όλους, για την ΕΕ, για την Τουρκία, για την ευρύτερη περιοχή και για τις διμερείς σχέσεις.

Μόνο η Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί να είναι ο καταλύτης για καθοριστικές αλλαγές στην Τουρκία. Ομως, η Τουρκία, όπως και όλες οι υποψήφιες χώρες, πρέπει να αποδείξει έμπρακτα ότι είναι έτοιμη να ασπαστεί τις αρχές και τις αξίες στις οποίες στηρίζεται το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και να υιοθετήσει πλήρως το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Οι εξελίξεις του Ιουλίου του 2016 έδειξαν πως η Τουρκία έχει πολύ δρόμο να διανύσει προκειμένου να συναντήσει το κοινό ευρωπαϊκό σπίτι.

Ηδη από το 2007, όταν ο Σαρκοζί κατάφερε να αλλάξει την ευρωπαϊκή ατζέντα στο θέμα της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας προχωρούσε πλέον με πολύ αργά βήματα. Αυτό οφείλεται σε τρεις κυρίως λόγους: στις εσωτερικές διεργασίες στην Τουρκία, στις διαφωνίες που εμφανίζουν ορισμένα μεγάλα κράτη-μέλη της ΕΕ και στο κυπριακό πρόβλημα.

Η πρόοδος στον δρόμο της επίλυσης του Κυπριακού θα μπορούσε να βελτιώσει αισθητά την ατμόσφαιρα των ελληνοτουρκικών σχέσεων στο Αιγαίο και να δώσει μια ώθηση στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας.

Μία από τις κομβικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ΕΕ είναι η πορεία των ευρωτουρκικών σχέσεων.

Μια «δύσκολη» Τουρκία, λόγω της κατάστασης στο εσωτερικό τού Στρατού της μετά το πραξικόπημα, με πολλά ανοικτά μέτωπα (Συρία, Κουρδικό) σε μια περίπλοκη διεθνή συγκυρία, βλέπει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να ζητεί από την Επιτροπή την αναστολή των διαπραγματεύσεων Τουρκίας – ΕΕ λόγω των υπερβολικών μέτρων καταστολής που λαμβάνει συνεχώς η Αγκυρα ύστερα από το πραξικόπημα.

Βλέπει κυρίως τη Γερμανία να αντιτίθεται στο άνοιγμα νέων κεφαλαίων και να αποσύρει τις στρατιωτικές δυνάμεις της από το Ιντσιρλίκ, τις οποίες μεταφέρει στην Ιορδανία.

Εδώ υπάρχει ο κίνδυνος να προσανατολιστούν οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία σε μια διευρυμένη τελωνειακή ένωση με την ΕΕ. Ενα τέτοιο σενάριο έχει πολλά θετικά για την Τουρκία και τις μεγάλες οικονομίες της ΕΕ και κανένα για εμάς. Προσοχή λοιπόν!

Οπως το έχει υπογραμμίσει εύστοχα ο Ευάγγελος Βενιζέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μία από τις σταθερές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής είναι η αποφυγή των εντάσεων με την Τουρκία, παρότι η Μεταπολίτευση έχει γεννηθεί μέσα από τη μήτρα της μείζονος έντασης με την Τουρκία, της απόλυτης στρατιωτικής κρίσης του 1974 και της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.

Με την Τουρκία έχουμε κοινή παρουσία και μοιραζόμαστε κοινά συμφέροντα σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια και η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και του Καυκάσου. Εχουμε ανάγκη από μια Τουρκία σταθερή, ανεπτυγμένη, ευρωπαϊκή, που δεν θα αισθάνεται την ανάγκη να εξάγει προβλήματα.

Το δυναμικό τής ευρύτερης περιοχής είναι τεράστιο. Ομως, ακόμα μεγαλύτερη είναι η δυναμική που μαζί μπορούμε να δημιουργήσουμε, εάν καταφέρουμε να βάλουμε τις σχέσεις μας σε μια νέα και δημιουργική βάση συνεργασίας και αλληλοσεβασμού.

Προς αυτή την κατεύθυνση, έχουμε ανάγκη από έναν εξωστρεφή πατριωτισμό που δεν φοβάται την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η οποία ενισχύει το εθνικό συμφέρον, σε αντίθεση με τον εσωστρεφή, τοξικό και φοβικό πατριωτισμό που θέλει την Ελλάδα περιθωριοποιημένη από το ευρωπαϊκό σχέδιο.

Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του «Η «δύσκολη» Ευρώπη. Σε αναζήτηση της νέας ευρωπαϊκής αλληλεγγύης».