Η Πινακοθήκη Πετράκη αποκαλύπτεται

Βρίσκεται σε ένα από τα νοτιότερα σημεία της Κρήτης, αλλά αυτή η γεωγραφική ακρότητα απλώς ενισχύει τον μύθο της. Γιατί στον Κερατόκαμπο του Δήμου Βιάννου, ένα απομακρυσμένο χωριό διακοσίων περίπου κατοίκων, υπάρχει μια άγνωστη αλλά σημαντική συλλογή ελληνικής σύγχρονης τέχνης. Αναμφίβολα, είναι το τελευταίο πράγμα που περιμένει να δει ο επισκέπτης μετά τις δύο ώρες που διαρκεί το ταξίδι από το Ηράκλειο. Μια πινακοθήκη με έργα καλλιτεχνών όπως οι Νίκος Κεσσανλής, Γρηγόρης Σεμιτέκολο, Γιάννης Μόραλης, Nelly’s, Χρόνης Μπότσογλου, Νίκη Καναγκίνη, Αλέκος Φασιανός, Αλέξης Βερούκας, Μαρία Ξενάκη μεταξύ πολλών άλλων. Σίγουρα θα παρέμενε το καλά κρυμμένο μυστικό αυτού του μικρού τόπου που φέρνει συνειρμικά στο μυαλό το δεύτερο πιο διαβόητο Ολοκαύτωμα της Ελλάδας, τη σφαγή της Βιάννου, αν δεν παρουσιαζόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αγίου Νικολάου η «παρήγορη ιδέα» που οδήγησε στη δημιουργία αυτής της συλλογής, μια έκθεση με εξήντα έργα της σε επιμέλεια Θεόφιλου Τραμπούλη.

Και σίγουρα δεν θα ερχόταν στην επιφάνεια η όμορφη ιστορία του δημιουργού της, Σάββα Πετράκη (1950-2012), ενός μαθηματικού με καταγωγή από την Κρήτη και συγκεκριμένα την Ανω Βιάννο του Νομού Ηρακλείου, ο οποίος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Γερμανία. Ως λάτρης της μουσικής που ήταν, όταν επέστρεψε συνταξιούχος πλέον στον γενέθλιο τόπο του, αφοσιώθηκε στην αφηγηματική και ηχητική καταγραφή του ιδιαίτερου μουσικού ιδιώματος που δεσπόζει στα Αστερούσια Ορη, με όργανά του αντί για τη λύρα, μαντολίνα και βιολιά. Κάποια στιγμή, γύρω στο 2004, βρέθηκε βαριά άρρωστος στο νοσοκομείο να ξεφυλλίζει ένα λεύκωμα με πίνακες ζωγραφικής. Η ματιά του κοντοστάθηκε σε ένα έργο που απεικόνιζε έναν πλάτανο από τη Βιάννο. Εκείνη τη στιγμή του ήρθε η ιδέα: Θα ζητούσε από ζωγράφους να δωρίζουν έργα τους, αποκλειστικά για τη χαρά της προσφοράς σε έναν μικρό τόπο. Αρχικά απευθύνθηκε σε κρητικούς καλλιτέχνες, σταδιακά όμως το φιλόδοξο σχέδιό του άρχισε να επεκτείνεται. Με τη γενναιόδωρη στήριξη καλλιτεχνών όπως οι Νίκος Κεσσανλής και Γιάννης Μόραλης, αλλά και του προσωπικού φίλου του, γλύπτη Κυριάκου Ρόκου, η συλλογή έφτασε κάποια στιγμή να αριθμεί γύρω στα 200 έργα. Μια πρώτη παρουσίασή της έγινε σε μια παλιά αποθήκη χαρουπιού σε μια έκθεση που εγκαινιάστηκε μάλιστα από την κυρία Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα.

Μαζί με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κερατόκαμπου, «Η Βίγλα» έγινε τελικά ο πρωτεργάτης της Πινακοθήκης που φέρει το όνομά του και εγκαινιάστηκε το 2008 με την παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια. Ενα κτίριο-παλιό λιοτρίβι που το δώρισε και αυτό στην Κοινότητα ένας ντόπιος και δεσπόζει στο επίνειο της Βιάννου, στις εσχατιές της Κρήτης.

Οταν λοιπόν ο Πολιτιστικός Αθλητικός Οργανισμός Δήμου Αγίου Νικολάου θέλησε να τιμήσει τη μνήμη του Σάββα Πετράκη, επέλεξε να το κάνει μέσα από την επιτυχημένη συνεργασία του με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αγίου Νικολάου, σε συνεργασία με τη «Βίγλα» και τον Σύλλογο Φίλων της Πινακοθήκης «Σάββας Πετράκης». Ο επιμελητής Θεόφιλος Τραμπούλης κλήθηκε να επιλέξει τα έργα από τη Συλλογή. «Το πρώτο μου κριτήριο ήταν να διαλέξω ό,τι καλύτερο. Ούτως ή άλλως πρόκειται για μια συλλογή με πολύ καλά έργα κατά κύριο λόγο, όμως πάντα υπάρχουν κι εκείνοι οι οποίοι με λειψή γενναιοδωρία δεν δωρίζουν την καλύτερη δουλειά τους όταν τους ζητηθεί. Ενα δεύτερο κριτήριο ήταν να εκπροσωπούνται οι ντόπιοι ζωγράφοι και ένα τρίτο να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στην αναπαραστατική και την αφηρημένη ζωγραφική, να εκπροσωπούνται δηλαδή διάφορες τάσεις της ελληνικής ζωγραφικής».

Ο τίτλος που έδωσε στην έκθεση ήταν «Μια παρήγορη ιδέα». «Κατ’ αρχάς ήθελα έναν μελαγχολικό τίτλο. Το βασικό που είχα στο μυαλό μου ήταν ότι ο Πετράκης συνέλαβε την ιδέα για τη συλλογή όταν ήταν σοβαρά άρρωστος και πράγματι μετά από λίγα χρόνια πέθανε. Οπότε η «παρήγορη ιδέα» είναι αυτό το ιδανικό που τον συνοδεύει στα τελευταία χρόνια της ζωής του, και μολονότι δεν μπορεί να τον σώσει, είναι μια μικρή ευχή που τον καθοδηγεί. Επειτα διαβάζοντας κάποια κείμενα που είχε γράψει ο ίδιος, έπεσα πάνω σε κάποιο στο οποίο αποκαλούσε τη συλλογή «η ιστορία μιας παρήγορης ιδέας» αναφερόμενος στην ενθάρρυνση και την ελπίδα που αποπνέει η κίνηση των ζωγράφων να βοηθήσουν έναν φτωχό τόπο. Τέλος, η «παρήγορη ιδέα» ήταν για εμένα ότι τελικά δημιουργείται μια κοινότητα μέσα από τη συλλογή και περιλαμβάνει όχι μόνο τους κατοίκους της περιοχής αλλά και ανθρώπους από άλλα μέρη της Ελλάδας. Δημιουργούνται σχέσεις γύρω από τη συλλογή, και αυτή είναι μια παρήγορη ιδέα».

Η αξιοποίηση της συλλογής δεν σταματάει μόνο στην έκθεση. Ηδη, η ύπαρξη της Πινακοθήκης και η διαχείρισή της από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κερατόκαμπου γίνεται αφορμή για τη συνέχιση του οράματος του Πετράκη για μια αποκεντρωμένη τέχνη μέσα από τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων χάρη και στο μικρό θέατρο που βρίσκεται κοντά στο κτίριο του παλιού ελαιοτριβείου. Εκεί γίνονται συναυλίες το καλοκαίρι ενώ τον χειμώνα παραδίδονται μαθήματα καλλιτεχνικών, ξένων γλωσσών και υπολογιστών. «Δεν υπάρχουν πολλά χωριά των εκατό, διακοσίων κατοίκων που να έχουν τέτοια δραστηριότητα» θα πει ο Τραμπούλης. Παράλληλα, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης έκθεσης προβλέπεται ένα πρόγραμμα συναυλιών, προβολών και διαλέξεων από την πρώην γενική διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, Ηλέκτρα Βενάκη, τον εικαστικό Κώστα Χριστόπουλο, τον Θεόφιλο Τραμπούλη αλλά και τον γιο τού Σάββα Πετράκη, Γιάννη, ο οποίος είναι μέλος του πολυπολιτισμικού κουαρτέτου, Evenos, με έδρα τη Γερμανία. Οπως λέει ο Τραμπούλης, «αυτό που έχει περισσότερο νόημα όσον αφορά στην ίδια τη συλλογή, είναι να συντηρείται, να έχει μια καλή έκθεση, να ανανεώνεται και να ταξιδεύει. Κάθε χρόνο να μαζεύει καινούργια έργα, πάντα με την ίδια λογική της δωρεάς, και να αναπνέει λίγο. Εφέτος πήγε στον Αγιο Νικόλαο, του χρόνου να πάει στο Ηράκλειο, του παραχρόνου θα μπορούσε να πάει στην Αθήνα».