Θαμμένη στις χωματερές η ανακύκλωση

Την εγκατάλειψη της ανακύκλωσης τη μυρίζει κανείς στα… βουνά των σκουπιδιών που υπερχειλίζουν στους κάδους (ανεξαρτήτως χρώματος), στους κορεσμένους ΧΥΤΑ, στις παράνομες χωματερές που κλείνουν και ξανανοίγουν λίγο παραδίπλα, στα σχέδια διαχείρισης απορριμμάτων που παραμένουν στα χαρτιά. Τη διακρίνεις στους βρώμικους, ξεχαρβαλωμένους κάδους και στις σακούλες που ξεχειλίζουν και καταλαμβάνουν και τα πεζοδρόμια. Την ίδια στιγμή οι δημοτικές υπηρεσίες καθαριότητας συρρικνώνονται και απαξιώνονται, ακολουθώντας τις επιταγές των μνημονιακών δεσμεύσεων. Οι υποδομές γερνούν και δεν αποκαθίστανται.

Το σχέδιο νόμου για την ανακύκλωση «παλαίωνε» στα συρτάρια του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας περίπου για έναν χρόνο –είχε τεθεί σε διαβούλευση για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 2016. Τελικά, με ορισμένες αλλαγές ψηφίστηκε από την Ολομέλεια της Βουλής. Μένει πλέον να φανεί αν αυτή τη φορά οι δρομολογούμενες αλλαγές θα βελτιώσουν τα ποσοστά ανακύκλωσης –σήμερα περί το 80% των απορριμμάτων θάβεται σε κορεσμένους ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων), των οποίων η ζωή διαρκώς παρατείνεται έως ότου βρεθεί μια λύση για τη διαχείριση των απορριμμάτων.

Ειδικά για την Αττική και με δεδομένο ότι η διάρκεια ζωής του ΧΥΤΑ Φυλής –με την παράταση που δόθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο –ξεπερνά πλέον τα τρία χρόνια, υπάρχει ο χρόνος για να προχωρήσουν οι δήμοι σε ανακύκλωση και σεδιαχωρισμό των βιοαποδομήσιμων απορριμμάτων (οργανικά σκουπίδια). Αλλωστε ο στόχος του ΠΕΣΔΑ (Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων) της Αττικής είναι το 2020 να οδηγείται σε ταφή το 22% των απορριμμάτων.

Ανάμεσα στους 66 δήμους της Αττικής, ο Δήμος Αθηναίων βρίσκεται στην 24η θέση ως προς τα ποσοστά (4,54%) των απορριμμάτων που ανακυκλώνει. Το υψηλότερο ποσοστό ανακύκλωσης κατέχει ο Δήμος Παλαιού Φαλήρου των 64.000 κατοίκων με 12,74%. Ακολουθούν οι Δήμοι Χαλανδρίου και Αγίας Παρασκευής, οι οποίοι ανακυκλώνουν περίπου το 7% των σκουπιδιών. Τελευταίος στην ανακύκλωση είναι ο Δήμος Φυλής, ο οποίος φιλοξενεί και τον ΧΥΤΑ της Αττικής, με ποσοστό ανακύκλωσης 2,12% και ο Δήμος Μαραθώνα με σχεδόν μη μετρήσιμο ποσοστό, ίσο με 0,88%. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο Ενιαίος Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ), στο σύνολο των αστικών αποβλήτων που διαχειρίζονται οι 66 δήμοι της Αττικής το ποσοστό ανακύκλωσης, μετά τη διαδικασία της διαλογής από τους μπλε κάδους, ανέρχεται μόλις στο 4,16%.

«Η διαδικασία της ανακύκλωσης πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή. Το θέμα έχει ατονήσει» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» η αντιπρόεδρος του ΕΔΣΝΑ κυρία Αφροδίτη Μπιζά. «Η Ελλάδα αυτή στιγμή θάβει πάνω από το 80% των απορριμμάτων της. Είναι εξωπραγματικό ποσοστό, τεράστιο. Πρέπει να το ανατρέψουμε και σύντομα. Ηδη δεχόμαστε επιπλήξεις από την Ευρωπαϊκή Ενωση» τονίζει.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της διαχείρισης των απορριμμάτων στον Δήμο Αθηναίων. Κάθε χρόνο παράγει περίπου 300.000 τόνους σκουπιδιών. Από τη συγκεκριμένη ποσότητα μόνο το 10% καταλήγει στους μπλε κάδους και από αυτό ανακυκλώνεται μόλις το 5%, δηλαδή 15.000 τόνοι τον χρόνο. «Δεν είμαστε ευχαριστημένοι με τα ποσοστά ανακύκλωσης. Είναι πολύ χαμηλά» επισημαίνει ο αντιδήμαρχος Αθηναίων, υπεύθυνος για την καθαριότητα, κ. Γιώργος Μπρούλιας.

Οπως σημειώνει, οι πολίτες δεν είναι ενημερωμένοι ή αδιαφορούν και πετούν στον κάδο της ανακύκλωσης και το οργανικό σκουπίδι. «Χρειάζεται αγώνας από τον δήμο και μια νέα εκστρατεία ενημέρωσης, γιατί το ενδιαφέρον του κόσμου έχει ατονήσει. Οι δημότες πηγαίνουν στον μπλε κάδο και πετάνε και το οργανικό σκουπίδι, με αποτέλεσμα το 50% των απορριμμάτων που μπαίνει στους μπλε κάδους να είναι άχρηστο και να μην μπορεί να αξιοποιηθεί» υπογραμμίζει ο κ. Μπρούλιας.

Παράλληλα, η πρωτεύουσα παραμένει, εδώ και καιρό, χωρίς πράσινους κάδους και χωρίς οχήματα εξαιτίας προβλημάτων στη συντήρησή τους, με συνέπεια η αποκομιδή των απορριμμάτων να γίνεται με τον… αραμπά. «Είχαμε προβλήματα με τον διαγωνισμό για τη συντήρηση των οχημάτων, ο οποίος κόπηκε από το Ελεγκτικό, και με την προμήθεια των κάδων. Τώρα η υπηρεσία μόλις έχει επανέλθει σε κανονικότητα» σημειώνει ο αντιδήμαρχος Αθηναίων.

Τις επόμενες ημέρες παραλαμβάνει 3.000 καινούργιους πράσινους κάδους απορριμμάτων και άλλους 3.000 μπλε κάδους ανακύκλωσης από την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, με στόχο ο Δήμος Αθηναίων να μπει στη μάχη της απομείωσης των σκουπιδιών που καταλήγουν στη Φυλή.

Οι νέες ρυθμίσεις για την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση ρίχνουν το βάρος του έργου στους δήμους, προωθώντας παράλληλα την οικονομική τους στήριξη μέσω ανακατεύθυνσης των δαπανών που αφορούν τη διαχείριση των Αστικών Σύμμεικτων Αποβλήτων (ΑΣΑ).

Επίσης, παρέχει κίνητρα σε δήμους και δημότες, με κυριότερο τη σύνδεση της τιμολογιακής πολιτικής των ΦΟΔΣΑ (Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων) με τις επιδόσεις των δήμων στην ανακύκλωση. Ετσι, αν από τη συνήθη παραγωγή απορριμμάτων ενός δήμου καταλήγει στον ΧΥΤΑ το 70%, θα μειώνεται αντιστοίχως και το ποσό που θα καταβάλλει ο ΟΤΑ για τη διάθεση των σκουπιδιών. Η διαφορά θα αποτυπώνεται ως μείωση στα δημοτικά τέλη που καταβάλλουν οι πολίτες κάθε δήμου, τα οποία πλέον δεν θα εξαρτώνται από τα τετραγωνικά της κατοικίας ή του καταστήματος, αλλά από το ποσοστό της ανακύκλωσης.

Γενικότερα, ο νέος νόμος προβλέπει τη συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών σε τέσσερα χωριστά ρεύματα –χαρτί, γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο. Στα λειτουργούντα συστήματα δίνεται προθεσμία έξι μηνών προκειμένου να προσαρμοστούν.

Σήμερα στη χώρα μας λειτουργούν 22 ΣυστήματαΕναλλακτικής Διαχείρισης, εκ των οποίων τέσσερα αφορούν την ανακύκλωση συσκευασιών: η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (μπλε κάδοι), η Ανταποδοτική Ανακύκλωση (τα περίφημα «σπιτάκια»), το σύστημα της ΑΒ Βασιλόπουλος («σπιτάκια») και η ΚΕΠΕΔ (Σύστημα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης για συσκευασίες λιπαντικών ελαίων, πανελλαδικής εμβέλειας). Για την Ανταποδοτική Ανακύκλωση, το ΔΣ του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), όπως αναφέρει ο πρόεδρός του κ. Δημήτρης Πολιτόπουλος, είχε λάβει δύο φορές την απόφαση ανάκλησης της έγκρισής του και μετά τη σχετική απόφαση του ΣτΕ εισηγήθηκε στον αρμόδιο υπουργό Περιβάλλοντος την εν λόγω ανάκληση, η οποία εκκρεμεί.

Ο νέος νόμος προβλέπει για τα συλλογικά συστήματα ανακύκλωσης τη σύνταξη της ετήσιας έκθεσης πεπραγμένων καθώς και αναλυτικού προγραμματισμού. Επίσης, τα υποχρεώνει να χρησιμοποιούν κάθε χρόνο το 65% των εσόδων τους ώστε τα αποθεματικά να αξιοποιούνται για την προώθηση της ανακύκλωσης. Το διοικητικό τους κόστος δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 10% των εσόδων τους και θα ελέγχεται από τον ΕΟΑΝ.

Αλλά και ο ΕΟΑΝ έχει την υποχρέωση στο εξής να υποβάλλει ετήσιο απολογισμό των πεπραγμένων του στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, προκειμένου να ελέγχεται διακομματικά. «Εφόσον όλοι στοχεύουμε από κοινού στην ανακύκλωση και την ορθή διαχείριση των απορριμμάτων, κανείς δεν έχει κάτι να κρύψει και όλοι πρέπει να ελέγχονται και να προσπαθούν για το καλύτερο» δηλώνει χαρακτηριστικά ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σωκράτης Φάμελλος.

Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού, έως σήμερα τα περισσότερα συστήματα λειτουργούν με αδιαφάνεια και στρεβλώσεις, ενώ έχει διαπιστωθεί (έκθεση Ρακιντζή 2014) συσσώρευση ταμειακά διαθέσιμων αποθεματικών 64 εκατ. ευρώ, όσο περίπου είναι και ο ετήσιος όγκος των εισφορών. Ο νέος νόμος επιτρέπει τη δημιουργία εναλλακτικών συστημάτων διαχείρισης συσκευασιών από τους δήμους. Προβλέπει ακόμη την υποχρέωση χρέωσης της πλαστικής σακούλας (3 λεπτά από 1/1/18 και 7 λεπτά από 1/1/19).

Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην αξιοποίηση των βιοαποβλήτων. Πρόκειται για τα απορρίμματα των λαϊκών αγορών, της λαχαναγοράς κ.λπ., τα οποία μπαίνουν στους ελάχιστους καφέ κάδους που τελευταία αρχίζουν να μπαίνουν δειλά-δειλά σε κάποιους δήμους. «Εως σήμερα τα βιοαπόβλητα τα μάζευαν τα πράσινα απορριμματοφόρα του δήμου και πήγαιναν χαμένα. Τώρα τα συλλέγει ο δήμος και τα πηγαίνουμε στο ΕΜΑΚ» σημειώνει η κυρία Μπιζά. «Εχουμε κάνει πολλές κινήσεις για να μπορέσουμε να δεχόμαστε καθαρά βιοαπόβλητα. Ο στόχος μας είναι το οργανικό σκουπίδι, που αποτελεί το 40% των σύμμεικτων, να διαχωριστεί ώστε να καταστεί δυνατή η αξιοποίησή του και παράλληλα να μειωθεί ο όγκος των συνολικών απορριμμάτων».

Μείζον ζήτημα αποτελεί και η αφαίρεση από γυρολόγους ανακυκλώσιμων υλικών από τους μπλε κάδους.Στόχος του υπουργείου είναι η αντιμετώπιση της δραστηριότητας των ρακοσυλλεκτών με την εργασιακή ένταξή τους σε τοπικές δραστηριότητες ανακύκλωσης και συστηματικό έλεγχο των αποδεκτών της δραστηριότητάς τους (συνήθως παράνομες μάντρες σκραπ και άλλων υλικών). «Με τα καροτσάκια μαζεύουν το χαρτί, το μέταλλο πριν προλάβει ο δήμος να τα μαζέψει, με αποτέλεσμα η ποσότητα που μπαίνει στον μπλε κάδο να μειώνεται ακόμη περισσότερο. Πηγαίνουν πριν από τα απορριμματοφόρα. Για αυτό πυκνώσαμε τα δρομολόγια αποκομιδής και σε κάποια σημεία μαζεύουμε δύο φορές τη μέρα τους μπλε κάδους, ώστε να μη βρίσκουν οι ρακοσυλλέκτες υλικό» σημειώνει ο κ. Μπρούλιας.

Η ενημέρωση των πολιτών και η εισφοροδιαφυγή

Η εισαγωγή «ξένων» υλικών στον μπλε κάδο είναι ένα από τα βασικότερα προβλήματα. Οι αιτίες, πολλές. Κατ’ αρχάς, όταν η αποκομιδή από τα απορριμματοφόρα δεν είναι συχνή, ο μπλε κάδος επιβαρύνεται με κοινά απορρίμματα. Δεύτερον, της ανακύκλωσης δεν έχει προηγηθεί ενημέρωση των πολιτών για τη σωστή χρήση.

Tην ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ως το 2030 τα κράτη-μέλη να έχουν φτάσει να ανακυκλώνουν το 65% των απορριμμάτων και να περιορίσουν την υγειονομική ταφή στο 10%. «Πρέπει να έχουμε πιάσει τα ποσοστά» λέει η κυρία Μπιζά. Και προσθέτει: «Δεχόμαστε επιπλήξεις από την ΕΕ. Κάνουμε προσπάθεια, περιφέρεια και ΕΣΔΝΑ, για να μπορέσουμε να εφαρμόσουμε έναν διαφορετικό τρόπο εναλλακτικής διαχείρισης και σε αυτό συναντάμε από αδιαφορία έως αντίδραση. Πιστεύουμε όμως ότι δεν είναι ίδια η κατάσταση όπως το 2014 που αναλάβαμε. Τότε τα αποτελέσματα ήταν οικτρά».

Ενα από τα πλέον σημαντικά προβλήματα, σύμφωνα με τον κ. Πολιτόπουλο, είναι το θέμα της εισφοροδιαφυγής των υπόχρεων παραγωγών, η οποία φτάνει στο 40%.

Για να καταπολεμηθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα, ο νέος νόμος προβλέπει ότι σε όλα τα παραστατικά των διακινούμενων προϊόντων πρέπει να αναγράφεται ο σχετικός αριθμός που αντιστοιχεί στο Εθνικό Μητρώο Παραγωγών (ΕΜΠΑ). Παράλληλα, ο ΕΟΑΝ δημιουργεί τοΗλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτωνκαι τοΕθνικό Μητρώο Παραγωγών, στο οποίο θα καταχωρίζονται όλοι οι παραγωγοί συσκευασιών.