Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: «Η Τουρκία δεσμεύεται και σέβεται τη Λωζάννη…»

Η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών δεν είναι το μοναδικό ζήτημα για την Τουρκία στο Αιγαίο, ξεκαθαρίζει χωρίς περιστροφές στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά την ολοκλήρωση των συναντήσεών του με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο.

Εμφανίζεται όμως ανοιχτός για διάλογο, κάτι που οδηγεί, όπως φαίνεται, στην επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών. Ο τούρκος πρόεδρος, στον απόηχο όσων ειπώθηκαν περί της «επικαιροποίησης» της Συνθήκης της Λωζάννης, χρησιμοποιεί μια διαφορετική γλώσσα, λέγοντας ότι «η Τουρκία δεσμεύεται και σέβεται τη Λωζάννη». Σημειώνει πάντως ότι η Αγκυρα εντοπίζει δυσκολίες, προβλήματα ή λανθασμένες εφαρμογές στον τρόπο με τον οποίο η Αθήνα μεταχειρίζεται τη μειονότητα στη Δυτική Θράκη. Ο κ. Ερντογάν, όμως, χρησιμοποιεί καθαρά δύο φορές τον όρο «τουρκική μειονότητα» και απαιτεί αυτή να έχει τη δυνατότητα να αναγνωριστούν τόσο η «εθνική» της ταυτότητα όσο επίσης τα δικαιώματά της στην εκπαίδευση και στις θρησκευτικές ελευθερίες. Ιδιαίτερα σκληρός είναι ο κ. Ερντογάν αναφορικά με το Κυπριακό. Οπως λέει, οι Ελληνοκύπριοι «εξακολουθούν ακόμα να βλέπουν την Κύπρο ως ένα ελληνικό νησί», αυτό είναι ένα «όνειρο που δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ». Παρά την κριτική που του ασκείται σε σχέση με την πολιτική που ακολουθεί στην Τουρκία, εμφανίζεται αμετακίνητος, ενώ επιμένει ότι η Αγκυρα ενδιαφέρεται στρατηγικά μόνο για πλήρη ένταξη στην ΕΕ και όχι για ειδική σχέση.

«Η μη πραγματοποίηση επισκέψεων μεταξύ των προέδρων των δύο χωρών δεν ήταν σύμφωνη με το επίπεδο των σχέσεων που επιθυμούμε να δούμε μεταξύ των δύο γειτονικών χωρών. Ο δε τρόπος ανάπτυξης των σχέσεών μας είναι δυνατός μόνο μέσω διαλόγου. Κατά τις επαφές που είχα με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Παυλόπουλο και τον πρωθυπουργό κ. Τσίπρα, επιβεβαιώσαμε τη βούλησή μας σε τομείς όπως το εμπόριο, οι μεταφορές και ο τουρισμός. Ο υφιστάμενος όγκος εμπορίου μας δεν αντανακλά το δυναμικό μεταξύ των δύο γειτονικών χωρών. Επιθυμούμε να αυξήσουμε τον όγκο αυτόν στα 10 δισεκατομμύρια δολάρια, στόχο τον οποίοθέσαμε το 2013. Το 2016, περίπου 800 χιλιάδες άτομα από τη χώρα μας επισκέφτηκαν την Ελλάδα και περίπου 600 χιλιάδες άτομα από την Ελλάδα επισκέφτηκαν τη χώρα μας. Ως δύο χώρες που μοιράζονται τον ίδιο γεωγραφικό χώρο, δίνουμε έμφαση στα έργα μεταφορών που θα φέρουν εγγύτερα τους λαούς μας. Στο πλαίσιο αυτό, η σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας μεταξύΚωνσταντινούπολης – Θεσσαλονίκης, η ακτοπλοϊκή γραμμή μεταξύΣμύρνης – Θεσσαλονίκης και η κατασκευή μιας δεύτερης γέφυρας στη συνοριακή περιοχή Υψάλων – Κήπων συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των έργων πάνω στα οποία εργάζονται οι Αρχές των δύο χωρών. Η συνεργασία μας στο θέμα της υλοποίησης του Νοτίου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου θα συμβάλει σημαντικά στην ενεργειακή ασφάλεια όχι μόνο της Ελλάδας και της Τουρκίας, αλλά και όλης της Ευρώπης. Είναι προφανές ότι έχουμε κάποιες διαφορές όσον αφορά την παραγωγή και τη χρήση των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου. Ωστόσο,κοινός μας σκοπός είναι να επιτύχουμε μια μόνιμη ειρήνη στην περιοχή και να αυξήσουμε την ευημερία όλων σε αυτήν».

«Η οριοθέτηση των θαλασσίων δικαιοδοσιών δεν είναι το μοναδικό θέμα που προκύπτει από το Αιγαίο. Υπάρχουν πολλά ζητήματα προς επίλυση και τα οποία συνδέονται μεταξύ τους. Ως δυο παραλιακές χώρες του Αιγαίου, μπορούμε να επιλύσουμε αυτά τα προβλήματα με μια προσέγγιση που να λαμβάνει υπ’ όψιν τα δικαιώματα και τα συμφέροντα και των δύο πλευρών. Ομοίως, η λύση που θα επιτευχθεί πρέπει να είναι περιεκτική και δίκαιη και για τις δύο πλευρές. Μόνο μια τέτοια λύση μπορεί να είναι βιώσιμη και μόνιμη. Εκ φύσεως, τα θέματα αυτά τα συζητάμε με τον κ. Παυλόπουλο και τον κ. Τσίπρα. Δίνουμε σημασία έτσι ώστε να γίνουν βήματα για την παρεμπόδιση κάποιων ενεργειώνπροκλητικού χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, τέτοια βήματα και ο θετικός λόγος θα συμβάλουν τόσο στο να ηρεμήσει η ατμόσφαιρα όσο και στο να διατηρηθούν ανοικτοί οι υφιστάμενοι δίαυλοι διαλόγου».

«Η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης είναι η βασική συμφωνία η οποία ρυθμίζει τις σχέσεις μας με την Ελλάδα και ορισμένες άλλες χώρες. Η Τουρκία δεσμεύεται και σέβεται τη Λωζάννη, όπως και όλες τις άλλες συμφωνίες και υποχρεώσεις της. Ξεκινώντας δε από τις μειονότητες, έως σήμερα έχει εφαρμόσει τη Συνθήκη με ευαισθησία. Από την άλλη πλευρά, κατά διαστήματα τυχαίνει να αντιμετωπίζουμε δυσκολίες, προβλήματα ή λανθασμένες εφαρμογές, είτε σε διμερές επίπεδο είτε σε άλλα ζητήματα. Τα θέματα τα οποία έχουμε εκφράσει μέχρι σήμερα όσον αφορά τη Λωζάννη πρέπει εξεταστούν στο πλαίσιο των ζητημάτων αυτών. Υπάρχει διαφορά μεταξύ των σημερινών συνθηκών, προβλημάτων και των μεθόδων λύσεων με αυτά που υπήρχαν πριν από 94 χρόνια. Πρέπει να αναλύσουμε καλά το κλίμα της εποχής και να μπορέσουμε να προσαρμοστούμε στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Πιστεύω ότι όσο διατηρούνταιη καλή πρόθεση και η ειλικρίνεια δεν έχουμε κανένα πρόβλημα που δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Από αυτή την άποψη, είναι ευχάριστο ότι στο θέμα του Αιγαίου και σε άλλα ζητήματα οι διπλωματικοί δίαυλοι δραστηριοποιούνται. Στο πλαίσιο αυτό, θέλουμε να οικοδομήσουμε τη φιλία και τη συνεργασία μας σύμφωνα με το πνεύμα και το γράμμα μιας βασικής συμφωνίας όπως η Λωζάννη».

«Κατ’ αρχάς,θέλω να εστιάσω την προσοχή σας σε ένα βασικό θέμα.Οι διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού συνεχίζονται εδώ και 50 χρόνια. Στη διάρκεια αυτού του μισού αιώνα, οι θέσεις όλων των πλευρών εκφράστηκαν επανειλημμένα μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια. Η εικόνα δε που εμφανίζεται κάθε φορά είναι ότι οι Ελληνοκύπριοι έχουν σοβαρό πρόβλημα όσον αφορά την κατανομή της εξουσίας σε ένα πιθανό συνεταιρικό κράτος. Αυτοί εξακολουθούν ακόμα να βλέπουν την Κύπρο ως ένα ελληνικό νησί. Εξάλλου, ο λόγος της κατάρρευσης της Δημοκρατίας του 1960 σε μόλις τρία χρόνια ήταν αυτός. Θα ήθελα να πω ξεκάθαραπως αυτό το όνειρο των Ελληνοκυπρίων δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ. Οι Τουρκοκύπριοι δεν πρόκειται να υποβαθμιστούν ποτέ σε καθεστώς «μειονότητας» στο νησί στο οποίο είναι συνιδιοκτήτες, όπως επιθυμούν οι Ελληνοκύπριοι. Οσο δεν υπάρχει αλλαγή προς μια νοοτροπία που έχει ως βάση την πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων, οι διαπραγματεύσεις για επίλυση είναι καταδικασμένες να παραμείνουν αναποτελεσματικές. Γνωρίζετε ότι και το 2004 ζήσαμε ουσιαστικά το ίδιο. Την εποχή εκείνη, η τουρκική κυβέρνηση και κυρίως εγώ προσωπικά ενθαρρύναμε την τουρκοκυπριακή πλευρά για μια ολοκληρωμένη λύση. Και οι Τουρκοκύπριοι με μεγάλη πλειοψηφία ψήφισαν θετικά το Σχέδιο Ανάν. Ενώ οι Ελληνοκύπριοι, όπως έκαναν και πριν από μερικούς μήνες στο Κραν Μοντανά, εκείνη την περίοδο απέφυγαν τη λύση! Αυτή τη στιγμή, κατόπιν της έκκλησης του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ προς τις πλευρές, βρισκόμαστε σε μια διαδικασία αξιολόγησης. Μετά τις εκλογές που θα γίνουν και στις δύο πλευρές του νησιού, στις αρχές του 2018, θα προκύψει τι θα μπορεί να συζητηθεί στο θέμα της Κύπρου».

Οι σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ έχουν φθάσει σε κρίσιμο σημείο. Η ατμόσφαιρα έχει δηλητηριαστεί από σκληρή ρητορική και πολλά θέματα. Ωστόσο, η Ελλάδα παραμένει ο θετικότερος υποστηρικτής της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας. Πώς απαντάτε στην κριτική ότι η Τουρκία δεν ελέγχει αυστηρά τις μεταναστευτικές ροές προς την Ελλάδα; Εξακολουθείτε να επιθυμείτε την πλήρη ένταξη στην ΕΕ ή θα εξετάζατε θετικά ένα σενάριο προνομιακής σχέσης με την ΕΕ;
«Η πλήρης ένταξη στην ΕΕ υπήρξε πάντα και εξακολουθεί να είναι ο στρατηγικός μας στόχος. Σε αυτό το πλαίσιο, το σενάριο «ιδιαίτερης εταιρικής σχέσης» δεν έχει καμία ισχύ για εμάς. Παρά τα «δύο μέτρα και δύο σταθμά» της ΕΕ, εμείς εξακολουθούμε να εργαζόμαστε με καλή θέληση και επιμέλεια για την ένταξη. Η εποικοδομητική κριτική δεν γίνεται με αποκλεισμό κεφαλαίων, αλλά με άνοιγμα κεφαλαίων. Στο σημείο αυτό αναμένουμε τη συνέχιση της υποστήριξης της Ελλάδας. Πιστεύω ότι οι επικριτές της Τουρκίας για τον αγώνα που διεξάγει κατά της άτυπης μετανάστευσης έχουν άλλη ατζέντα. Η χώρα μου είναι ο σχεδιαστής και ο κύριος εφαρμοστής της Συμφωνίας της 18ης Μαρτίου 2016. Επιπλέον, ενώ κάποιοι κατέφυγαν σε απάνθρωπες μεθόδους για την καταπολέμηση της άτυπης μετανάστευσης, η Τουρκία σημείωσε αυτή την επιτυχία αποκλειστικά με μια προσέγγιση επικεντρωμένη εξ ολοκλήρου στον άνθρωπο. Ως εκ τούτου, οι κριτικές είναι τελείως αβάσιμες και κακόβουλες. Οι δυνάμεις ασφαλείας μας, κινητοποιώντας όλες τις δυνατότητές τους, αποτρέπουν τις άτυπες διελεύσεις στη στεριά και στη θάλασσα. Ελπίζω οι κύκλοι αυτοί που μας επικρίνουν να γνωρίζουν τι μπορεί να συμβεί εάν εγκαταλείψουμε όλες αυτές τις προσπάθειές μας. Ολοι θυμόμαστε ότι το 2015 η άτυπη μετανάστευση στο Αιγαίο έφθασε στο αποκορύφωμα, ακόμη ότι κάποιες μέρες οι άτυπες διελεύσεις είχαν φθάσει τις 10 χιλιάδες και ότι υπήρξαν τραγικές απώλειες ζωών. Δυστυχώς, οι επικριτές της Τουρκίας έχουν ξεχάσει εκείνες τις μέρες. Σήμερα, μετά τη Συμφωνία της 18ης Μαρτίου, ο μέσος όρος της ημερήσιας διέλευσης στο Αιγαίο τους 20 τελευταίους μήνες είναι περίπου 70-80 άτομα. Η Τουρκία εφαρμόζει κατά γράμμα τη Συμφωνία της 18ης Μαρτίου. Αναμένουμε την ίδια προσέγγιση και από την ΕΕ».

Υπάρχει ένταση αναφορικά με τη στάση της Αγκυρας απέναντι στη μουσουλμανική μειονότητα στη Δυτική Θράκη. Οσοι ασκούν κριτική επισημαίνουν ότι η Τουρκία επεμβαίνει σε ζητήματα που αφορούν έλληνες πολίτες και ότι προωθεί μια «ειδική ατζέντα» για τους έλληνες μουσουλμάνους στην περιοχή. Μπορούν η Αθήνα και η Αγκυρα να συνεργαστούν ώστε η μειονότητα να γίνει γέφυρα φιλίας και συνεργασίας;
«Απαιτούμε να δοθεί η δυνατότητα στη μειονότητα να επωφεληθεί από τα απαραίτητα δικαιώματα και τις ελευθερίες σύμφωνα με τις διεθνείς συμφωνίες, τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ και των σύγχρονων διεθνών κανόνων. Και αυτό το κάνουμε με διαφανή τρόπο. Σήμερα, η «τουρκική» μειονότητα δυστυχώς αντιμετωπίζει προβλήματα σε τομείς όπως η αναγνώριση της εθνικής της ταυτότητας, η εκπαίδευση και οι θρησκευτικές ελευθερίες. Η προσδοκία της χώρας μας είναι η επίλυση αυτών των προβλημάτων και η αφαίρεσή τους από την ημερήσια διάταξη των διμερών σχέσεων. Από την περίοδο της θητείας μου ως πρωθυπουργού, έχουμε πραγματοποιήσει σημαντικά ανοίγματα στον τομέα των δικαιωμάτων και των ελευθεριών της ελληνικής μειονότητας στη χώρα μας. Ενα από αυτά είναι το άνοιγμα καινούργιων σχολείων στην Ιμβρο, νηπιαγωγείου και λυκείου, παρ’ όλο που υπάρχουν πολύ λίγοι μαθητές από τη μειονότητα. Την προσδοκία μας στο θέμα αυτό την εξέφρασα και στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Παυλόπουλο και στον πρωθυπουργό κ. Τσίπρα στην Αθήνα. Με την ευκαιρία αυτής της επίσκεψης, επανέλαβα και στην Αθήνα και στη Δυτική Θράκη το μήνυμά μου για τη συνέχιση της συμβολής της «τουρκικής» μειονότητας της Δυτικής Θράκης στην ευημερία της Ελλάδας, προστατεύοντας την εθνική, θρησκευτική και πολιτιστική της ταυτότητα».

Εχει περάσει ενάμισης χρόνος από την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία. Εχετε επανειλημμένα κατηγορήσει τον Φετουλάχ Γκιουλέν ως οργανωτή αυτής της απόπειρας, καθώς και ξένες δυνάμεις ότι διευκόλυναν τις δραστηριότητες του δικτύου του. Εχετε επίσης δηλώσει ότι ορισμένοι κύκλοι στις ΗΠΑ έπαιξαν ρόλο στην απόπειρα πραξικοπήματος. Μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένος; Και πώς απαντάτε στη διεθνή κριτική ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ελευθερία της έκφρασης παραβιάζονται από τις τουρκικές Αρχές στην προσπάθεια εξουδετέρωσης του δικτύου των συνωμοτών;
«Πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, η τουρκική κυβέρνηση είχε ξεκινήσει τη δράση της κατά αυτής της μαφιόζικης τρομοκρατικής οργάνωσης και των οικονομικών της πόρων. Είχαμε κλείσει τα φροντιστήρια που αποτελούσαν την κύρια πηγή υποστηρικτών και χρηματοδότησης της τρομοκρατικής οργάνωσης FETÖ και είχε ξεκινήσει μια σειρά από διοικητικές και δικαστικές έρευνες για τα εγκλήματα που έπραξε η οργάνωση, για την αντιγραφή στις εξετάσεις επιλογής δημοσίων υπαλλήλων, για τις παράνομες υποκλοπές και πράξεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Εν ολίγοις, η απόπειρα του πραξικοπήματος ήταν η τελευταία ευκαιρία της οργάνωσης για να επιβιώσει στην Τουρκία. Ως αποτέλεσμα των ερευνών που διεξήχθησαν, διαπιστώθηκε ότι τη νύχτα της 15ης Ιουλίου 2016, μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης FETÖ βρίσκονταν στην αεροπορική βάση Akιncιlar, η οποία ήταν το κέντρο της επιχείρησης της απόπειρας του πραξικοπήματος, και έδιναν εντολές σε ανώτερους αξιωματικούς της βάσης. Επιπλέον, υπάρχουν διαθέσιμες καταθέσεις χιλιάδων αξιωματικών και υπαξιωματικών, στις οποίες ομολογούν τη σύνδεσή τους με τη FETÖ, πολλά βίντεο και επικοινωνίες μεταξύ των πραξικοπηματιών. Ο επικεφαλής και τα άλλα στελέχη της απόπειρας του πραξικοπήματος ζουν στις ΗΠΑ. Συνεχίζει με άνεση τις απειλές του κατά της χώρας μας, είτε μέσω κοινωνικών μέσων είτε μέσω άλλων μέσων ενημέρωσης. Εμείς, στο πλαίσιο της συμφωνίας μας για την έκδοση εγκληματιών με την Αμερική, ζητήσαμε την έκδοση αυτού του ατόμου. Αναμένουμε την πραγματοποίηση της έκδοσης. Η εφαρμογή της Κατάστασης Εκτακτης Ανάγκης είναι μια εφαρμογή που επιτρέπει το διεθνές δίκαιο. Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται από πολλές δημοκρατικές χώρες. Αλλά τις περισσότερες φορές παρατηρούμε ότι εδώ υπάρχει μια παραπληροφόρηση. Στην Τουρκία δεν συλλήφθηκε κανείς για τη δημοσιογραφική του δραστηριότητα. Ωστόσο, υπάρχουν άτομα που θεωρούν τους εαυτούς τους δημοσιογράφους, αλλά εμπλέκονται σε διάφορα εγκλήματα. Ακόμα και άτομα που έχουν εμπλακεί σε αδικήματα, που έχουν διαπράξει εγκλήματα εκβιασμού, κλοπής, τρομοκρατίας και βίας, δυστυχώς παρουσιάζονται ως δημοσιογράφοι. Αυτό είναι αδικία. Θεσπίσαμε μηχανισμούς εποπτείας για τα μέτρα που λαμβάνονται βάσει των νομοθετικών διαταγμάτων. Ως αποτέλεσμα των αξιολογήσεων, επαναφέραμε περίπου 38 χιλιάδες δημοσίους υπαλλήλους στις θέσεις τους. Περίπου 350 φορείς, ιδρύματα και σύλλογοι επαναλειτούργησαν».

Η χώρα σας είναι ένας από τους βασικούς δρώντες της συριακής κρίσης και έχει προσφέρει καταφύγιο σε τρία εκατομμύρια πρόσφυγες. Η Τουρκία εργάζεται με τη Ρωσία και το Ιράν για τη δημιουργία μιας «νέας Συρίας», στο πλαίσιο της διαδικασίας της Αστάνα. Θα ήσασταν διατεθειμένος να δεχθείτε μια «ελαφρά αυτονομία» για τους Κούρδους της Συρίας σε μια ομοσπονδιακή Συρία; Επιπλέον, πως αποφάσισε η Αγκυρα να αλλάξει την πολιτική της έναντι του Ασαντ ;
«Η προτεραιότητα στη Συρία πρέπει να είναι ο τερματισμός της υπάρχουσας διαμάχης μέσω μιας ώριμης διαδικασίας πολιτικής μετάβασης. Στις 22 Νοεμβρίου συναντηθήκαμε με τον ρώσο και ιρανό ομόλογό μου στο Σότσι της Ρωσίας για να συζητήσουμε το θέμα του «Συριακού Κογκρέσου Εθνικού Διαλόγου» που προτείνει η Ρωσία, με σκοπό να επιταχύνει την αναζήτηση πολιτικής λύσης στη συριακή διαμάχη. Βέβαια, για τον τρόπο διακυβέρνησης της Συρίας στο πλαίσιο των αρχών της εδαφικής ακεραιότητας και της προστασίας της πολιτικής ενότητας θα αποφασίσουν οι σύροι αδελφοί μας. Παράλληλα, είμαστε σίγουροι πως οι σύροι αδελφοί μας δεν θα επιτρέψουν στις τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως το PYD/YPG, που είναι επέκταση του PKK στη Συρία, να πραγματοποιήσουν τους αυτονομιστικούς τους σκοπούς. Δεν είναι σωστό να τοποθετήσουμε το PYD/YPG και τους Κούρδους της Συρίας στον ίδιο καλάθι. Καμία τρομοκρατική οργάνωση δεν μπορεί να θεωρηθεί εκπρόσωπος ενός συγκεκριμένου λαού. Οι Κούρδοι της Συρίας έχουν εκπροσώπους που ασκούν νόμιμη πολιτική, χωρίς να εμπλακούν στην τρομοκρατία. Η επιθυμία μας ως Τουρκίας είναι να δούμε στο μέλλον τη γειτονική μας Συρία ως μια σταθερή, ευημερούσα και δημοκρατική χώρα, που διοικείται σύμφωνα με τα νόμιμα αιτήματα του λαού της και έχει διατηρήσει την πολιτική της ενότητα και την εδαφική της ακεραιότητα».

«Γιατί ο λαός δείχνει μεγάλη εκτίμηση στην ηγεσία μου»

Η τελευταία ερώτησή μου είναι πιο προσωπική. Πολλοί δυτικοί αναλυτές σάς περιγράφουν ως έναν απρόβλεπτο ηγέτη που προκαλεί ανησυχία στους παραδοσιακούς συμμάχους της χώρας του. Επισημαίνουν ορισμένα φαινόμενα, όπως η προσέγγιση με τη Μόσχα, η εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Τουρκία και οι τεταμένες σχέσεις με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Ποια είναι η απάντησή σας σε αυτό;
«Η ηγεσία απαιτεί θάρρος και αποφασιστικότητα. Εάν δεν υπήρχε η ηγεσία της Τουρκίας, η αποφασιστική βούλησή της, θα μπορούσε η Ευρώπη να σταματήσει τη μεταναστευτική ροή προς αυτήν; Η ηγεσία απαιτεί επίσης επιχειρηματικότητα, προσήλωση στις αρχές και ανθρωπιά. Δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε τα προβλήματα, οι πόλεμοι και οι ανθρώπινες σφαγές να εξαλειφθούν από μόνα τους. Ο πόλεμος στη Συρία συνεχίζεται εδώ και 7 χρόνια. Σε αυτό το θέμα είδαμε όλοι μαζί ότι τόσο η διεθνής κοινότητα όσο και η Ευρώπη αδυνατούσαν να επιδείξουν την απαραίτητη βούληση. Η Τουρκία, επιδεικνύοντας ηγεσία, έθεσε τη βούλησή της για την επίλυση του προβλήματος. Κατέβαλε τη μεγαλύτερη προσπάθεια στον αγώνα κατά της τρομοκρατικής οργάνωσης DAESH. Χάρη στη διαδικασία της Αστάνα, συνέβαλε στη δημιουργία και προστασία των ζωνών αποκλιμάκωσης της έντασης. Υποστηρίζουμε την εδαφική ακεραιότητα, την πολιτική ενότητα και την κυριαρχία των γειτόνων μας. Είμαστε αποφασισμένοι να αγωνιζόμαστε ενάντια σε όλες τις τρομοκρατικές οργανώσεις αδιακρίτως. Είμαστε ένας ισχυρός, αξιόπιστος και αποφασιστικός φίλος για τους συμμάχους και τους συνεταίρους μας. Φυσικά αναμένουμε την ίδια στάση και από τους συνομιλητές μας. Δεν μπορούμε να παραμείνουμε σιωπηλοί στην παραβίαση των συμφερόντων της Τουρκίας και των ανησυχιών της για την ασφάλεια. Τι πιο φυσικό μπορεί να είναι από το να αναμένουμε να υλοποιηθούν οι υποσχέσεις που δίνονται στη χώρα μας; Η Τουρκία είναι μια χώρα ισχυρή, αξιόπιστη και πηγή σταθερότητας. Στις 15 Ιουλίου 2016 πραγματοποιήθηκε μια προδοτική απόπειρα πραξικοπήματος στη χώρα μας. Ολος ο λαός μας, τα κόμματα και ο Τύπος εναντιώθηκαν σε αυτή την απόπειρα της τρομοκρατικής οργάνωσης FETÖ. Ο λαός μας προστάτεψε τον ηγέτη, τη χώρα και το κράτος του. Δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερη τιμή και υπερηφάνεια από αυτή. Αναμένουμε και οι φιλικές χώρες να το αντιλαμβάνονται αυτό. Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους ο λαός μου δείχνει μεγάλη εκτίμηση στην ηγεσία μου».