Από την πρώτη στιγμή που δημοσιοποιήθηκε ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα επισκεπτόταν την Αθήνα, η ανησυχία έκανε την εμφάνισή της σχετικά με το αν ο απρόβλεπτος χαρακτήρας του τούρκου Προέδρου θα δημιουργούσε προβλήματα. Ο κ. Ερντογάν δεν είναι ένας πολιτικός που εύκολα «μπαίνει σε καλούπια» και αυτό αποδείχθηκε κατά την επεισοδιακή συνάντησή του το πρωϊ της Πέμπτης με τον έλληνα ομόλογό του Προκόπη Παυλόπουλο.
Η Συνθήκη της Λωζάννης και η επικαιροποίησή της για την οποία μίλησε ο τούρκος Πρόεδρος προκάλεσε μία σκληρή ανταλλαγή απόψεων με τον κ.Παυλόπουλου που ήταν μάλλον αρνητική για την Αθήνα. Ο εκτροχιασμός μίας πραγματικά ιστορικής επίσκεψης άρχισε να είναι ορατός, από τη στιγμή μάλιστα που όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς αιφνιδιάστηκαν πλήρως.
Με το κλίμα να έχει επιβαρυνθεί από όσα είχε ήδη πει ο κ. Ερντογάν στη συνέντευξή του το προηγούμενο βράδυ στον «Σκάι», ίσως θα έπρεπε να έχουν γίνει ορισμένες προσαρμογές. Αυτό δεν συνέβη και οι ευθύνες αφορούν τους πάντες. Είναι ενδεικτικό ότι και τούρκοι διπλωμάτες εξέφρασαν ανησυχία για τη ζημιά που έγινε, από τη στιγμή μάλιστα που ο σκοπός της επίσκεψης ήταν να εκπεμφθούν θετικά μηνύματα. Η αξιωματική αντιπολίτευση άσκησε σκληρή κριτική εναντίον της κυβέρνησης μετά τα όσα έγιναν στο Προεδρικό Μέγαρο.
Ωστόσο, δύσκολα μπορούν να αποδοθούν τα πάντα σε μικροπολιτικούς λόγους όπως με ευκολία απάντησε το βράδυ της Πέμπτης το υπουργείο Εξωτερικών. Και τούτο διότι οι πολύ συχνές, εσχάτως, ανακοινώσεις του υπουργείου και ενίοτε της πολιτικής ηγεσίας του για την κριτική που τους ασκείται από την αντιπολίτευση θα μπορούσε επίσης να ειπωθεί ότι κινείται στα όρια της μικροπολιτικής.
Μετά την ανταλλαγή πυρών μεταξύ των κκ. Παυλόπουλου και Ερντογάν, η συνέντευξη Τύπου στο Μέγαρο Μαξίμου μεταξύ του Αλέξη Τσίπρα και του τούρκου Προέδρου έμοιαζε με «πινγκ πονγκ». Ο έλληνας Πρωθυπουργός επεχείρησε από την αρχή να θέσει τους κανόνες του παιχνιδιού, τονίζοντας ότι ο σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να γυρίσουν σελίδα οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ο κ. Ερντογάν προσπάθησε ελαφρώς να αναδιπλωθεί, αλλά χωρίς εντυπωσιακές μετατοπίσεις. Η γενικότερη εντύπωση όμως ήταν ότι ο κ. Τσίπρας κινήθηκε με μετριοπάθεια και όπου χρειάστηκε μίλησε με ευθύτητα, επαναφέροντας την ισορροπία.
Σύμφωνα με έλληνες και τούρκους αξιωματούχους, το γενικότερο κλίμα των συνομιλιών στο Μέγαρο Μαξίμου ήταν ειλικρινές και ελαφρώς αντιπαραθετικό. Η κάθε πλευρά αποτύπωσε πλήρως τις θέσεις της και από μία άποψη αυτό μπορεί να είναι μία ιδιότυπη «κάθαρση». Τούτο μπορεί δε να οδηγήσει σε μία καλύτερη κατάσταση τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, μπορεί και όχι. Δύσκολα όμως μπορεί κάποιος να πει ότι έμειναν σκιές και μυστικά στις διμερείς σχέσεις. Τα πάντα είναι πλέον στο τραπέζι.
Η πραγματικότητα είναι ότι η κυβέρνηση ενοχλήθηκε από τις προηγηθείσες δηλώσεις του κ. Ερντογάν. Κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωνε μετά τη συνάντηση του Προεδρικού Μεγάρου, όπου ο κ. Ερντογάν προέβη σε ευρεία ανάλυση των τουρκικών θέσεων για τη Συνθήκη της Λωζάννης, ότι η Αθήνα επιδιώκει με δεδομένη την περιφερειακή αποσταθεροποίηση και την κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα οι ευρωτουρκικές σχέσεις να αναλάβει πρωτοβουλίες και να είναι παράγοντας σταθερότητας. «Το τανγκό
θέλει πάντα δύο» προσέθεταν όμως χαρακτηριστικά.
Ο ίδιος αξιωματούχος απέκρουε την κριτική για την κακή στιγμή που επελέγη για την πραγματοποίηση της επίσκεψης. «Οι σημαντικές επισκέψεις δεν γίνονται όταν όλα τα ζητήματα έχουν λυθεί για να ανταλλάσσουν φιλοφρονήσεις οι πολιτικές ηγεσίες, αλλά όταν είναι αναγκαίο για την επίλυση ζητημάτων, την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και την αναβάθμιση των σχέσεων» σημείωνε χαρακτηριστικά. Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι υπήρξε ικανοποίηση για τη συνάντηση Ερντογάν – Παυλόπουλου. «Η κατάσταση ξέφυγε αδικαιολόγητα» υπογράμμιζαν ενημερωμένες πηγές.
Στη συνέντευξη Τύπου Τσίπρα – Ερντογάν ειπώθηκαν όλα. Αν κάποιος ήθελε να τα κατηγοριοποιήσει θα μπορούσε να τα χωρίσει σε Αιγαίο, Συνθήκη της Λωζάννης και μειονότητες, Προσφυγικό, Κυπριακό και οικονομικές σχέσεις. Ο Πρωθυπουργός φέρεται να μίλησε για όλα στην κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον τούρκο Πρόεδρο αναφορικά με το Αιγαίο. Όπως δήλωσε μετά, η διαμάχη στον αέρα και στη θάλασσα του Αιγαίου είναι πλέον επικίνδυνη και δεν μπορεί να εξακολουθεί να υπάρχει το casus belli. «Η παραβατική τουρκική αεροναυτική δραστηριότητα πρέπει να τερματιστεί» είπε.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι δύο ηγέτες συμφώνησαν για επανέναρξη των διερευνητικών επαφών αλλά και για διάλογο επί στρατιωτικών Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης με σκοπό τη μείωση της έντασης. Το ζήτημα αυτό θα απασχολήσει τους δύο Α/ΓΕΕΘΑ, τον ναύαρχο Ευάγγελο Αποστολάκη και τον στρατηγό Χουλουσί Ακάρ. Μάλιστα, όπως είπε ο κ. Τσίπρας, αυτός ο διάλογος θα είναι υπό την αιγίδα του ιδίου και του κ. Ερντογάν – εξέλιξη με ενδιαφέρον.
Ο κ. Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία δεν έχει εδαφικές βλέψεις εναντίον οποιουδήποτε γείτονά της. Το είπε αυτό απαντώντας στην κριτική που του ασκήθηκε για τα περί επικαιροποίησης της Συνθήκης της Λωζάννης. Αυτή, όπως σημείωσε, δεν αφορά μόνο στο Αιγαίο. Αφορά και στις μειονότητες και στο πλαίσιο αυτό δεν πέρασε απαρατήρητη η αναφορά του κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου σε «μουσουλμανική μειονότητα» καθώς και ότι αυτή αποτελείται από Τούρκους, Πομάκους και Ρομά! Ωστόσο, στο ζήτημα της εκλογής μουφτήδων διατήρησε τη σκληρή θέση του περί της ανάγκης εκλογής του και της αμοιβαιότητας με το καθεστώς του Οικουμενικού Πατριάρχη.
Ο κ. Τσίπρας σήκωσε το γάντι. Όπως είπε, «η δική μας κυβέρνηση έχει ιδιαίτερη μέριμνα για τους έλληνες μουσουλμάνους πολίτες και ιδιαίτερη ευαισθησία σε κάθε είδους μειονότητα και στις θρησκευτικές (μειονότητες). Τα ζητήματα όμως που αφορούν σε έλληνες πολίτες δεν είναι ζητήματα διαπραγμάτευσης μεταξύ δύο κρατών». Στην απάντησή του, ο κ. Ερντογάν φάνηκε να αποδέχεται την ελληνική θέση περί εσωτερικού θέματος.
Σε σχέση με το Προσφυγικό, ο κ. Ερντογάν φαίνεται ότι ήταν θετικός στο να μπορούν να μεταφέρονται στην ελληνική ενδοχώρα όσοι είναι να επιστραφούν στην Τουρκία. Υπενθυμίζεται ότι στη Δήλωση ΕΕ – Τουρκίας για το Προσφυγικό υπάρχει πρόβλεψη που αναφέρει ότι τα άτομα αυτά πρέπει να παραμένουν στα νησιά. Αν αυτό αλλάξει τότε τα νησιά θα μπορέσουν να αποσυμφορηθούν.
Το Κυπριακό δεν θα μπορούσε να λείπει από τη συζήτηση Τσίπρα – Ερντογάν. Ο έλληνας πρωθυπουργός επανέλαβε ότι 43 χρόνια παράνομης εισβολής και κατοχής του βορείου τμήματος της Κύπρου είναι πολλά. Ο δε κ. Ερντογάν επέστρεψε στην εποχή του Μπούργκενστοκ και του Σχεδίου Αναν, πριν έλθει στο παρόν και στην πρόσφατη διάσκεψη στο Κραν Μοντανά για να πει ότι και στις δύο περιπτώσεις αυτοί που αποχώρησαν από τις διαπραγματεύσεις ήταν οι Ελληνοκύπριοι.
