Τις τελευταίες δεκαετίες, η καισαρική τομή, η οποία ενδείκνυται σε ορισμένες μαιευτικές επιπλοκές, έχει εξελιχθεί με τη βοήθεια της επιστήμης σε μια πολύ ασφαλή μέθοδο για να έρχονται στον κόσμο τα παιδιά μας. Αυτός είναι, ίσως, και ο λόγος για τον οποίο η καισαρική τομή είναι παγκοσμίως το πιο συχνό χειρουργείο στο οποίο υποβάλλονται οι γυναίκες. Στη χώρα μας, το ποσοστό γεννήσεων με καισαρική τομή βρίσκεται περίπου στο 45-55%, τη στιγμή που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει να είναι 15-20%, γεγονός που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία του πληθυσμού.
Σήμερα γνωρίζουμε με σιγουριά πως η γέννηση με φυσιολογικό τοκετό συνδέεται με μακροπρόθεσμα πλεονεκτήματα για την υγεία του παιδιού αργότερα στη ζωή του και στη ζωή του ως ενηλίκου συγκριτικά με την επιλεκτική προγραμματισμένη καισαρική τομή. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που θα γεννηθούν με φυσιολογικό τοκετό έχουν αποδεδειγμένα λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν:
• Σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι
•Ασθμα
•Παχυσαρκία
•Λευχαιμίες
•Αλλα αυτοάνοσα νοσήματα
•Διαταραχές γαστρεντερικού
Κάποιες από τις πιο ενδιαφέρουσες μελέτες ασχολούνται με τον αποικισμό των νεογνών από τα μικρόβια της μητέρας τους, δηλαδή με την ανάπτυξη του δικού τους μικροβιώματος. Το μικροβίωμα είναι το σύνολο των μικροοργανισμών που κατοικούν στο σώμα μας και βοηθούν στην εύρυθμη λειτουργία του. Το μικροβίωμα που θα διαμορφώσει ένα παιδί από το ενδομήτριο περιβάλλον μέχρι και τα πρώτα 2 χρόνια της ζωής του φαίνεται να επηρεάζει πολλές πτυχές της υγείας του.
Η μέθοδος του τοκετού (καισαρική τομή ή φυσιολογικός τοκετός) καθώς και ο θηλασμός φαίνεται να καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την αποίκιση ενός παιδιού από τα μικρόβια της μητέρας του και επομένως την ανάπτυξη του δικού του μικροβιώματος. Τα παιδιά που θα γεννηθούν με φυσιολογικό τοκετό θα περάσουν μέσα από τον κόλπο της μητέρας τους και θα εκτεθούν στα φυσιολογικά μικρόβια που τον αποικίζουν. Επιπλέον, είναι πολύ πιο πιθανό τα παιδιά αυτά να βρεθούν σε άμεση επαφή με το δέρμα της μητέρας τους ή του πατέρα τους αμέσως μόλις γεννηθούν και να εκτεθούν και στα φυσιολογικά μικρόβια που αποικίζουν το δέρμα των γονιών του.
Στην καισαρική τομή η επαφή με τα μικρόβια του κόλπου παρακάμπτεται, ενώ πολύ συχνά το παιδί δεν έρχεται άμεσα σε επαφή με το δέρμα της μητέρας του, αλλά με το αποστειρωμένο περιβάλλον ενός χειρουργείου. Σήμερα γνωρίζουμε με σιγουριά πως τα παιδιά που θα γεννηθούν με επιλεκτική προγραμματισμένη καισαρική τομή έχουν μειωμένη ανάπτυξη του μικροβιώματος, πιθανόν εξαιτίας της μειωμένης έκθεσής τους σε φυσιολογικά μικρόβια τη στιγμή της γέννησής τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, όταν η καισαρική γίνει μετά την έναρξη του τοκετού, ακόμα περισσότερο μετά το «σπάσιμο των νερών», το παιδί φαίνεται να έχει καλύτερα αποτελέσματα στην ανάπτυξη του μικροβιώματός του.
Η επιγενετική στη γέννηση
Η επιγενετική είναι η επιστήμη που μελετά πώς οι συνθήκες του περιβάλλοντος μπορούν να καθορίσουν την έκφραση των γονιδίων, χωρίς να αλλάζει η αλληλουχία του DNA. Αυτό σημαίνει πως κάποια παθολογικά γονίδια που υπάρχουν στο DNA μας μπορεί να «ενεργοποιηθούν» ή να «απενεργοποιηθούν», καθώς επίσης και να κληρονομηθούν στις επόμενες γενιές, όταν υποβάλλονται σε εξωτερικές πιέσεις ή σε μεγάλες περιβαλλοντικές αλλαγές. Την τελευταία δεκαετία οι επιστήμονες καταλήγουν πως το στρες που βιώνει ένα παιδί κατά τη γέννησή του είναι μια μεγάλη εξωτερική πίεση που διαδραματίζει ρόλο στη ρύθμιση των γονιδίων του.
Το στρες της γέννησης έχει θεμελιώδη σημασία και πολύ σημαντικές διαφορές μεταξύ φυσιολογικού τοκετού και προγραμματισμένης καισαρικής τομής. Ενα παιδί που θα γεννηθεί με καισαρική τομή, χωρίς έναρξη τοκετού, συνήθως θα βιώσει αιφνίδιο και μεγάλου βαθμού στρες αλλά και έκκριση ACTH-κορτιζόλης. Αντίθετα, για ένα παιδί που θα γεννηθεί με φυσιολογικό τοκετό, ο βαθμός του στρες «χτίζεται» όσο προχωράει ο τοκετός και κορυφώνεται τη στιγμή της γέννησης, επιτρέποντας την πρώτη αναπνοή και την ομαλή προσαρμογή στο εξωμήτριο περιβάλλον.
Το στρες που θα βιώσει ένα παιδί κατά τον τοκετό του έχει ζωτική σημασία για τη μετέπειτα ζωή του. Κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού τοκετού, οι μηχανισμοί του στρες στο παιδί ενεργοποιούν ή απενεργοποιούν γονίδια. Τα γονίδια αυτά φαίνεται να είναι κατά κύριο λόγο ογκοκατασταλτικά ή γονίδια που σχετίζονται με τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού, οδηγώντας σε χαμηλότερα ποσοστά εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων ή λευχαιμίας στα παιδιά που γεννήθηκαν έπειτα από έναρξη του τοκετού. Μάλιστα, τα παιδιά που γεννήθηκαν με επιλεκτική προγραμματισμένη καισαρική τομή έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης λευχαιμίας στην παιδική ηλικία συγκριτικά με τα παιδιά που γεννήθηκαν με επείγουσα καισαρική τομή, ύστερα από έναρξη του τοκετού, ή με τα παιδιά που γεννήθηκαν φυσιολογικά. Βεβαίως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτών των νοσημάτων.
Μέχρι πρόσφατα, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των όλο και αυξανόμενων ποσοστών καισαρικής τομής δεν είχαν μελετηθεί στον βαθμό που είναι σήμερα. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερα δεδομένα που αφορούν τον τρόπο που έρχονται τα παιδιά στη ζωή βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε είναι πως η καισαρική τομή δεν θα πρέπει να δαιμονοποιείται, ούτε όμως και να καθαγιάζεται, αλλά να χρησιμοποιείται με μέτρο, όπου ενδείκνυται για την ασφάλεια της μητέρας και του βρέφους και μόνο τότε.
Ο κ. Γιώργος Φαρμακίδης είναι καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας και Εμβρυομητρικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Stony Brook της Νέας Υόρκης.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
