Οι φυλές του «Νιάρχος»

Ενας ολόκληρος τοίχος ακριβώς απέναντι από τα ασανσέρ που σε οδηγούν στον Φάρο του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι αφιερωμένος στους ανθρώπους οι οποίοι έχουν εργαστεί για την κατασκευή αυτού του τεράστιου έργου. Αυτό ήταν το πρώτο πράγμα που με εντυπωσίασε όταν επισκέφθηκα το ΚΠΙΣΝ.

Το κανάλι, οι ελιές, οι λεβάντες, η ξύλινη παιδική χαρά, η θέα από τον Φάρο, η αίθουσα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής είναι μέρη που αγαπάς σιγά-σιγά. Το ΚΠΙΣΝ είναι ένας χώρος στον οποίο ο καθένας βρίσκει το δικό του αγαπημένο σημείο, τη δική του γωνιά που λειτουργεί σαν καταφύγιο από τη βουή της πόλης. Σε μια πολυσύχναστη γειτονιά αλλά με το βλέμμα πάντα στη θάλασσα, το Κέντρο απέχει μόλις 4,5 χιλιόμετρα από το… κέντρο της Αθήνας. Μια φαινομενικά μικρή απόσταση, η οποία δυστυχώς δεν καλύπτεται από κάποια διαδρομή του μετρό και έτσι η μόνη επιλογή να φθάσεις εδώ χωρίς το αυτοκίνητό σου είναι τα λεωφορεία που κατεβαίνουν τη Συγγρού ή το τραμ. Για να καλυφθεί αυτό το κενό υπάρχει ειδικό πούλμαν του ΚΠΙΣΝ που ξεκινάει από το Σύνταγμα και κάνει στάση στον σταθμό του μετρό Συγγρού-Φιξ διαφορετικές ώρες τις καθημερινές και το Σαββατοκύριακο, οπότε είναι απαραίτητη η επίσκεψη στην ιστοσελίδα για πληροφορίες.

Οι κάτοικοι της πόλης φαίνεται να έχουν ήδη εκτιμήσει τον χώρο. Για την ακρίβεια, τον έχουν συνηθίσει. Και αυτή είναι και η αξία του, γιατί εκτός από τις εκδηλώσεις της Λυρικής, τις συναυλίες στο Ξέφωτο και τις υπαίθριες κινηματογραφικές προβολές, οι επισκέπτες δίνουν όλο και πιο συχνά το «παρών» στις μόνιμες δραστηριότητες του χώρου, φτιάχνοντας παρέες και δημιουργώντας κύκλους εντός και εκτός του Κέντρου. Και αν «ιστορία γράφουν οι παρέες», σύμφωνα με τον στίχο του Διονύση Σαββόπουλου, το μόνο σίγουρο σε αυτή την ανάσα πρασίνου και πολιτισμού είναι οι ιστορίες που θα γραφτούν και θα δώσουν αρκετή λάμψη στην ιστορία της Αθήνας από τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα και μετά.

Μια τέτοια παρέα έχει δημιουργηθεί και από τους ανθρώπους που κατοικούν στις παρακείμενες γειτονιές και κατευθύνονται κάθε πρωί εκεί για να γυμναστούν. Η Εμμανουέλα και ο Γιώργος καταφθάνουν συγκεκριμένες ώρες για να φτιάξουν μαζί με τους θαμώνες το πρόγραμμα γυμναστικής που ταιριάζει στον καθένα και να επιβλέψουν την προσπάθειά τους. Η Running team του ΚΠΙΣΝ τρέχει κάθε Κυριακή 2 χλμ. στα πιο ψηλά σημεία του χώρου, αλλά πολλά από τα μέλη φτιάχνοντας δικές τους ομάδες τρέχουν και σε αντίστοιχες διοργανώσεις της πόλης.

Δίπλα λοιπόν στους γυμνασμένους επισκέπτες με τον αθλητικό εξοπλισμό βλέπεις την κυρία Ελένη από την Καλλιθέα που μέχρι πριν από λίγο καιρό ντρεπόταν να πάει σε γυμναστήριο. Τις πρώτες φορές ερχόταν με τις φίλες της για περίπατο και δειλά-δειλά ξεκίνησε να δοκιμάζει τα υπαίθρια όργανα γυμναστικής. Νιώθει πιο άνετα να συζητά με την Εμμανουέλα και πλέον, πέρα από τις παλιές της φίλες, έχει δημιουργήσει καινούργιες γνωριμίες. Με νέους και παλιούς συνοδοιπόρους, η κυρία Ελένη, εκτός από τις γυμναστικές της «υποχρεώσεις», μοιράζεται και τις κοπάνες, μιας και δεν είναι λίγες οι φορές –ιδίως όταν έχει λιακάδα –που αντί για τα όργανα επισκέπτονται το café δίπλα στο κανάλι για να απολαύσουν το ρόφημά τους στον ήλιο.

Λιγότερο επιρρεπείς στις κοπάνες και πιστοί στο καθιερωμένο ραντεβού τους είναι οι φίλοι της γιόγκα, των πιλάτες αλλά και των πιο δυσεύρετων qigong, tai chi και pétanque. Αρχαία κινεζική πρακτική που απευθύνεται σε άτομα άνω των 50 ετών, το qigong έχει γίνει αγαπημένη συνήθεια των πιο τολμηρών επισκεπτών, όπως και το pétanque με προέλευση από τη Γαλλία, ένα άθλημα που παίζεται με μπάλες, χαρίζει ψυχική ευεξία και ενισχύει την κοινωνικότητα. Σύμφωνα με τους υπευθύνους των αθλητικών δραστηριοτήτων, το pétanque συγκεντρώνει όλο και περισσότερο κόσμο και έχει αποκτήσει φανατικούς θαυμαστές.

Αλλά αυτό που είναι πραγματικά εντυπωσιακό ως προς την εικόνα αλλά και το κοινό που συγκεντρώνει είναι η ιστιοπλοΐα στο κανάλι. Εκεί ο κόσμος που δηλώνει συμμετοχή κάθε φορά δεν κρύβει εκπλήξεις καθώς πρόκειται για επαγγελματίες του είδους, ωστόσο η θέα των σκαφών στο κανάλι του ΚΠΙΣΝ με τα κτίρια στα αριστερά και το πάρκο στα δεξιά σε κάνει να νιώθεις ότι η Αθήνα όχι μόνο χρειαζόταν έναν τέτοιο χώρο αλλά και τον άξιζε. Βέβαια, αυτές τις μέρες και μέχρι τουλάχιστον τα μέσα Ιανουαρίου το κέντρο του καναλιού θα φιλοξενεί το παγοδρόμιο, το οποίο στήθηκε ειδικά για την περίοδο των γιορτών.

Και αν η ιστιοπλοΐα κερδίζει τις εντυπώσεις ως προς την εικόνα, ως προς την προσέλευση πρώτο αναδεικνύεται ένα πρόγραμμα που δύσκολα σου περνάει από το μυαλό. Οι άνθρωποι του ΚΠΙΣΝ μου τόνισαν με τεράστιο ενθουσιασμό ότι τα Μαθήματα Υπολογιστών για άτομα άνω των 65 ετών αποτελούν εδώ και πολύ καιρό το απόλυτο trend. Το εργαστήριο έχει μάλιστα τόση επιτυχία που κάθε τόσο προστίθενται νέες ώρες για να καλύψουν όλους τους ενδιαφερομένους.

Ο κ. Ηλίας από τον Αλιμο ήταν από τους πρώτους που το εμπιστεύτηκαν και στη συνέχεια έπεισε και τους γείτονές του να το παρακολουθήσουν. Αυτό που τους κερδίζει είναι, όπως περιγράφει, η φιλική προσέγγιση των εκπαιδευτών. Στον χώρο υπολογιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης, όπου πραγματοποιείται το μάθημα, μπορεί ο κ. Ηλίας και η παρέα του να ρωτήσουν ό,τι θέλουν, χωρίς να σκεφτούν ότι θα φανεί ανόητο και χωρίς να χρειάζεται να ακούν τις επικρίσεις του εγγονού του, όπως σχολιάζει χαρακτηριστικά. Επειτα από πέντε μήνες στο μάθημα έχει γίνει σχεδόν ειδικός στους υπολογιστές, λέει γελώντας, ενώ καμαρώνει που τώρα ξέρει να χρησιμοποιεί το viber και, εκτός από τον εγγονό του –που δεν έχει ποτέ χρόνο για να μιλήσουν -, μπορεί με ευκολία να δει τα ανίψια του στην Αγγλία.

Το πιο πιθανό, βέβαια, είναι ο εγγονός του κ. Ηλία να τον βρει σε κάποιον από τους χώρους της Εθνικής Βιβλιοθήκης, αν και όπως μας λέει εκείνος ξυπνάει τις μεγάλες ώρες και δεν έχουν καταφέρει ποτέ να συντονιστούν. Αν και η Βιβλιοθήκη δεν έχει ολοκληρώσει τις εργασίες της και τα βιβλία δεν έχουν τοποθετηθεί στα εντυπωσιακά ράφια στην καρδιά του κτιρίου, ωστόσο το αναγνωστήριο έχει ανοίξει και ειδικά πριν από την εξεταστική ήταν hot spot για φοιτητές, κυρίως των νοτίων προαστίων.

Φοιτητές όλων των σχολών έστηναν μέσα στο αναγνωστήριο το δικό τους γραφείο και εκμεταλλεύονταν το δωρεάν Wi-Fi, τον κλιματισμό αλλά και το ευχάριστο περιβάλλον, την απόλυτη ησυχία και τη θέα. Βιβλία και υπολογιστές δεσπόζουν σε πρώτο πλάνο, με τους εικοσάχρονους να γεμίζουν τον χώρο τον Ιούνιο αλλά και τον Αύγουστο και να αραιώνουν τις εμφανίσεις τους από τον Οκτώβριο και μετά. Τότε παίρνουν θέση οι λίγο μεγαλύτερης ηλικίας που πηγαίνουν κατευθείαν στο stand με τις εφημερίδες ή αξιοποιούν τη διαδικτυακή εφαρμογή pressreader.com με δωρεάν πρόσβαση σε περισσότερους από 5.000 διεθνείς τίτλους περιοδικών και εφημερίδων σε 60 διαφορετικές γλώσσες.

Ενας νέος κόσμος έχει γεννηθεί για όσους επισκέπτονται το ΚΠΙΣΝ με ανοιχτές κεραίες και όρεξη για εξερεύνηση. Γιατί η αλήθεια είναι ότι για να γυρίσεις όλο το Πάρκο, έκτασης 210.000 τ.μ., και τις εγκαταστάσεις της Λυρικής και της Βιβλιοθήκης χρειάζεσαι αθλητικά παπούτσια και πολύ κουράγιο. Οι μεγάλες αποστάσεις ήταν και το πρώτο αρνητικό που επισήμαναν οι επισκέπτες του. Από την είσοδο δίπλα στο κανάλι χρειάζονται αρκετά λεπτά για να φθάσεις στο κτίριο της Λυρικής και σε περίπτωση που τρέχεις να προλάβεις την έναρξη μιας παράστασης είναι ανασταλτικός παράγοντας. Αυτό είναι ταυτόχρονα και ένα από τα πλεονεκτήματα. Ο κόσμος που έρχεται εδώ καθημερινά δεν το αντιλαμβάνεται σαν εκδρομή, σαν ένα μέρος στο οποίο θα πας μία φορά και θέλεις να το δεις στο σύνολό του, αλλά σαν κομμάτι της καθημερινότητάς του.

Η καθημερινότητα είναι συνήθως τόσο γεμάτη με υποχρεώσεις και κάθε ευκαιρία για χαλάρωση μοιάζει με γιορτή. Ακριβώς όπως αντιμετωπίζουν τα παιδιά, οι πιο χαρούμενοι επισκέπτες, το ΚΠΙΣΝ. Είτε πρόκειται για οργανωμένη δραστηριότητα είτε απλώς για παιχνίδι στο Πάρκο, τα παιδιά «ξεσαλώνουν» σε ένα περιβάλλον που δεν έχει αυτοκίνητα και δεν χρειάζεται συνέχεια να ακούνε «μη».

Η παιδική χαρά με τα ξύλινα παιχνίδια έχει την τιμητική της και είναι το σημείο όπου συνάντησα τους περισσότερους κατοίκους μακρινών περιοχών. Οι γονείς που έχουν «εκπαιδευτεί» σε παιδικές χαρές με σπασμένες κούνιες ή παιδότοπους με εκκωφαντική μουσική και πλαστικές φουσκωτές τσουλήθρες νιώθουν μεγάλη ανακούφιση όταν διαπιστώνουν τις συνθήκες που επικρατούν στο Πάρκο και το προτιμούν, έχοντας όμως πάντα στο μυαλό τους ότι σε έναν τόσο μεγάλο χώρο είναι πολύ εύκολο τα παιδιά να ξεφύγουν από την επίβλεψή τους.

Ακόμη και αν χρειαστεί να έρθουν από το Μαρούσι, όπως η μικρή Ηλέκτρα με τη μαμά της, που σχεδόν κάθε Κυριακή απολαμβάνουν τα παιχνίδια και τη φύση αλλά δεν χρησιμοποιούν σχεδόν ποτέ το parking, το οποίο είναι πλέον επί πληρωμή. Μια θέση στις γύρω γειτονιές είναι πάντα διαθέσιμη και με λίγη υπομονή η μαμά της Ηλέκτρας συνήθως τα καταφέρνει. Πότε με το πατίνι και πότε με ποδήλατο που νοικιάζουν από το ΚΠΙΣΝ μητέρα και κόρη εξερευνούν κάθε φορά και άλλο σημείο και ανάλογα με τον καιρό φθάνουν πολλές φορές μέχρι και το Φάληρο. Το καλοκαίρι η Ηλέκτρα είχε πάντα μαζί της και το μαγιό της σε περίπτωση που ήθελε να πλατσουρίσει στο σιντριβάνι, αλλά και το φθινόπωρο δεν πτοείται καθόλου. Aλλωστε οι άνθρωποι του χώρου είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν όλες τις καιρικές συνθήκες, όπως τη μεγάλη καταιγίδα στα μέσα Νοεμβρίου που δεν τους άφησε να φυτέψουν στον λαχανόκηπο αλλά το πρόγραμμα των μικρών κηπουρών προσαρμόστηκε και πραγματοποιήθηκε κανονικά. Και μπορεί εμείς οι γονείς να τρέμαμε κάτω από την τέντα τόσο από το κρύο όσο και για την πιθανότητα να κρυώσουν τα μικρά, αλλά οι υπεύθυνοι του προγράμματος εξηγούσαν με προσοχή το φύτεμα της χαρουπιάς και έτρωγαν μαζί με τα παιδιά τα μαρούλια με τον άνηθο και το κρεμμυδάκι που είχαν κόψει με τα ίδια τους τα χέρια. Εκεί φυσικά και η μικρή Ηλέκτρα, που είναι πια μια έτοιμη κηπουρός!

Οι οικογενειακές στιγμές στον λαχανόκηπο, η παιδική χαρά αλλά και ο Φάρος, που έχουν την τιμητική τους τα Σαββατοκύριακα, δίνουν τις καθημερινές τη σκυτάλη στα σχολεία. Ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα είναι στη διάθεση όλων των σχολείων της χώρας αλλά συχνά το ΚΠΙΣΝ επισκέπτονται και μαθητές του εξωτερικού. Οργανωμένα ή όχι, με εκπαιδευτική δραστηριότητα ή απλώς για βόλτα, το κανάλι, τα σκαλιά απέναντι από την αγορά και ο Φάρος προτιμώνται από παιδιά γυμνασίου και λυκείου, ενώ οι πιο μικροί επισκέπτες γεμίζουν με φωνές και γέλια την παιδική χαρά και τα δρομάκια του Πάρκου. Και εδώ ο καιρός είναι αυτός που ρυθμίζει την επισκεψιμότητα του χώρου. Ημέρες με λιακάδα μπορεί κάποιος να δει ως και 1.000 παιδιά στο ΚΠΙΣΝ, αλλά όταν η βροχή αρχίσει να πέφτει στην πόλη, τα περισσότερα σχολεία ακυρώνουν την επίσκεψή τους.

Στα δρομάκια του Πάρκου είναι που περνούν και το μεγαλύτερο μέρος της επίσκεψής τους οι φυσιολάτρες της πόλης. Aνθρωποι όλων των ηλικιών που το μόνο που θέλουν είναι ένα όμορφο μέρος για να κάνουν μια βόλτα, να χαλαρώσουν, να νιώσουν ότι αυτή η πόλη διαθέτει έναν πνεύμονα οξυγόνου, να αγναντέψουν τη θάλασσα. Σε μια πόλη με τους λιγότερους κατά κεφαλήν χώρους πρασίνου στην Ευρώπη, το Πάρκο του Κέντρου Πολιτισμού διαθέτει σιντριβάνια, αλέες και ανοιχτούς χώρους αναψυχής με μεγάλη ποικιλία από δένδρα: ψηλά πεύκα, ελιές, έναν μεσογειακό κήπο με σπάνια φυτά αλλά και φασκόμηλο, ρίγανη, θυμάρι και φυσικά λεβάντες.

Το πιο εντυπωσιακό κομμάτι όμως αυτού του περιπάτου και αυτό που τα ρομαντικά ζευγάρια προτιμούν είναι τα ελικοειδή μονοπάτια που οδηγούν στην κορυφή του κτιρίου. Στα 32 μέτρα ύψος, ακριβώς πάνω από τη Βιβλιοθήκη και τη Λυρική Σκηνή, υπάρχει αυτή η πράσινη στέγη που μειώνει τις απαιτήσεις κλιματισμού των κτιρίων αλλά και χαρίζει στους επισκέπτες εξαιρετική θέα και πρόσβαση στον Φάρο. Eναν χώρο επιφάνειας 900 τ.μ. που γεμίζει μεταλλάδες όταν έχει συναυλίες, φιλότεχνους αλλά και νεαρούς που πηγαίνουν στο ΚΠΙΣΝ μόνο και μόνο για μια selfie με θέα τη θάλασσα, το πιο διάσημο σημείο του Κέντρου για φωτογραφία και σίγουρα το πιο in μέρος για φλερτ. Εδώ πραγματικά ο starchitect Ρέντσο Πιάνο έδωσε τον καλύτερο εαυτό του.

Οταν ο ήλιος πέφτει και ο αττικός ουρανός παίρνει το πιο όμορφο χρώμα του, το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος ντύνεται αμπιγιέ για να υποδεχθεί τους επισκέπτες της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Γιατί μπορεί όλες οι εκδηλώσεις να συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου, αλλά οι πιο ενθουσιασμένοι θαμώνες του χώρου είμαστε όλοι εμείς που περιμέναμε επί σειρά ετών για να απολαύσουμε τις παραγωγές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε μια αίθουσα σαν και αυτή του Σταύρος Νιάρχος, με τέλεια ακουστική και όλες τις απαραίτητες τεχνικές προδιαγραφές.

Οι λάτρεις του λυρικού θεάτρου, όλοι αυτοί που γέμιζαν εδώ και χρόνια το θέατρο Ολύμπια στην οδό Ακαδημίας, καταφθάνουν από πολύ νωρίς σε κάθε παράσταση της Λυρικής. Οι παραδοσιακοί ακροατές της όπερας, οι καλοντυμένες κυρίες και οι κύριοι με τα κοστούμια φθάνουν πάντα πρώτοι για να είναι ήρεμοι και χαλαροί. Να απολαύσουν τη βόλτα τους, να θαυμάσουν τα φωτάκια στα δέντρα και να ανταλλάξουν ιστορίες από κάποιο ταξίδι στο εξωτερικό, από μια παράσταση που είδαν πριν από χρόνια, από μια συζήτηση που άκουσαν στα κόκκινα βελούδινα καθίσματα του Ολύμπια. Συγκεντρώνονται στην Αγορά και τρώνε ένα γλυκό προτού περάσουν στο φουαγέ και συνήθως σχολιάζουν το ντύσιμο των νεότερων. Αυτών που εδώ και χρόνια έχουν ξεπεράσει τα κλισέ και τιμούν τις παραστάσεις της Λυρικής με το τζιν και τα AllStar τους. Των νέων που συνήθως φτάνουν τελευταία στιγμή, κάνουν περισσότερο θόρυβο και χειροκροτούν στο τέλος με μανία. Γιατί μπορεί να μην έχουν δει άλλες δέκα φορές την «Μποέμ» του Πουτσίνι, αλλά έχουν παρακολουθήσει παράσταση του Μαρμαρινού στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών ανάμεσα σε λίμνες και ξερά χόρτα δίπλα στην Πειραιώς 260.

Αν με ρωτήσει κάποιος σε ποιον ανήκει το ΚΠΙΣΝ, δεν θα μπορέσω να του απαντήσω με σιγουριά. Κάθε ηλικιακή ομάδα έχει τον δικό της χώρο και κάθε επισκέπτης διεκδικεί μια γωνία μόνο για τον εαυτό του. Αυτό που έχει σίγουρα σημασία είναι ότι από την 1η Ιανουαρίου 2017 έως σήμερα έχουν περάσει την «πύλη» περισσότεροι από 2 εκατομμύρια επισκέπτες και έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής 3.500 δωρεάν εκδηλώσεις. Και όλοι αυτοί έχουν φύγει σίγουρα χαμογελαστοί. Διότι ακόμη και τα λίγα προβλήματα πρόσβασης στον χώρο ή εύρεσης του σημείου μέσω google maps έχουν σχεδόν λυθεί και γιατί όλοι οι άνθρωποι που βρίσκονται εκεί για να σε εξυπηρετήσουν είναι φιλικοί και χαμογελαστοί. Και εκπαιδευμένοι: Να σε αφήσουν να περάσεις με το αναπηρικό αμαξίδιο και να σε ενημερώσουν ότι σε όλους τους χώρους του ΚΠΙΣΝ έχεις απόλυτη πρόσβαση. Να μην σου κάνουν παρατήρηση, ακόμη κι αν κάποιος θαμώνας διαμαρτυρηθεί γιατί έχεις σκύλο, έχεις παιδιά, είσαι πρόσφυγας, 65άρης, millennial, ομοφυλόφιλος, vegan, υπέρβαρος, διαφορετικός. Γιατί το ΚΠΙΣΝ είναι για όλους και η μόνη κόκκινη γραμμή του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για να εξασφαλίζει στον χώρο 5 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο για εκδηλώσεις είναι όλες τους να είναι δωρεάν.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου 2017.