Ανθρωποκεντρική βία

Εκδόσεις Πόλις, 2017

σελ. 126, τιμή 11 ευρώ

Η βία είναι το απαραγνώριστο χαρακτηριστικό της πρώτης συλλογής διηγημάτων της Ελισάβετ Χρονοπούλου (Φοράει κοστούμι, 2013). Βία που μπορεί να αποδειχθεί σωματική ή ψυχική, χρόνια ή συγκυριακή, αλλά και αθέλητη ή εσκεμμένη. Τα πάντα εξαρτώνται από τον εκλυτικό παράγοντα ο οποίος θα την αποδεσμεύσει: άλλοτε είναι η κοινωνική εξουσία και ο πλούτος που οδηγούν στην αποσιώπηση ενός βιασμού, άλλοτε ο φόβος της τιμωρίας που επιβάλλει μια διά βίου διαπόμπευση και αδικία, άλλοτε μια αμοιβαία απόκρυψη που προκαλεί έναν σχεδόν θανάσιμο ξυλοδαρμό, άλλοτε η ιδεοληψία που επιφέρει ένα αγεφύρωτο ρήγμα σε έναν στενό συγγενικό δεσμό, και άλλοτε η ενοχή για έναν κτηνώδη φόνο που θα έχει ως κατάληξη μια δεύτερη πράξη θανάτου με τη διάλυση μιας ολόκληρης ζωής. Εκείνο το οποίο απασχολεί τη Χρονοπούλου δεν είναι η καταγγελία ή η καταγραφή της βίας αλλά οι θύλακες εντός των οποίων εγκλωβίζονται οι πρωταγωνιστές της: το πώς, προσπαθώντας να αποφύγουν ή να ξορκίσουν το κακό, το μετατρέπουν σε αναπόφευκτη εξέλιξη.

Η βία θα δώσει το «παρών» και στο δεύτερο, εξαιρετικά δεξιοτεχνικό βιβλίο της Χρονοπούλου, μια συλλογή με δέκα διηγήματα τα οποία τοποθετούν στο κέντρο της δράσης τους την περίοδο της ναζιστικής κατοχής της Αθήνας, εκκινώντας κατά κανόνα από το σήμερα, με το ξετύλιγμα της μνήμης ηρώων που ήταν εκείνα τα χρόνια παιδιά ή που ξύνουν τις κληρονομημένες πληγές των γονιών τους. Η πείνα, ο μαυραγοριτισμός, οι μεταπωλήσεις ακινήτων με ταπεινωτικό αντίτιμο και τα μυστικά που πλέκονται στο εσωτερικό των οικογενειών, για να καταδιώξουν εν συνεχεία με το ενοχικό τους βάρος διά βίου τους δρώντες, αποτελούν τα βασικά θέματα της Χρονοπούλου η οποία σπεύδει να εγκαταστήσει ένα στοιχείο ίντριγκας σε κάθε ιστορία της: μια απωθημένη και ως εκ τούτου βαθιά τραυματική λεπτομέρεια της κατοχικής καθημερινότητας που θα μετασχηματίσει τον ιστορικό ζόφο της εποχής σε πηγή της προσωπικής βίας η οποία θα εξαπολυθεί εναντίον δικαίων και αδίκων.

Ενας κύκλος από αίμα. Το δαχτυλίδι που υφαρπάζει ένα επιτήδειο κάθαρμα από μιαν ηθοποιό για να το χαρίσει στην αγαπημένη του πόρνη. Ενας κουρελιασμένος οπλίτης του αλβανικού μετώπου που βαδίζει κατευθείαν επάνω στους ναζί, έχοντας προηγουμένως κατατρομάξει ένα οκτάχρονο κοριτσάκι. Δυο αδέλφια που εξαφανίζουν το πτώμα της γιαγιάς τους για να συνεχίσουν να παίρνουν το δελτίο τροφίμων της. Ενας θείος που εγκαταλείπεται εν ψυχρώ στη λιμοκτονία του. Ενας απόφοιτος της Νομικής που προδίδει στους Γερμανούς τον φίλο του για να γλιτώσει ο ίδιος. Ενας ερωτευμένος σύζυγος που χωρίζει τη γυναίκα του μετά τον δημόσιο εξευτελισμό τον οποίο του επιφυλάσσουν οι κατακτητές. Ενας σκοτωμένος που θέλει να εκδικηθεί από τον τάφο τον πατέρα του. Ενας γερμανός στρατιώτης που ετοιμάζεται για τη μεγάλη σφαγή της Βέρμαχτ στη Ρωσία. Ενα σπίτι κι ένα πιάνο που άλλαξαν χέρια για να μην αποκατασταθεί ποτέ η ζημιά. Τέλος, ένα κτήμα, μια περιουσία και μια βιοτεχνία που έρχονται ως αποτέλεσμα μίας τουλάχιστον ύποπτης διαδρομής.

Βασισμένη σε ένα πλήθος πηγών (ημερολόγια, τραγούδια, ποιήματα, μαρτυρίες, ιστοριογραφικές μελέτες και μυθιστορήματα), η Χρονοπούλου δεν επιζητεί, όπως και στο πρώτο βιβλίο της, να καταγγείλει τη βία ούτε και να τη διερευνήσει ως καταθλιπτικό πλην μοιραίο σύμπτωμα της Ιστορίας. Η βία στον Ετερο εχθρό είναι κάτι πολύ πιο ανθρωποκεντρικό: είναι η βία που θα ασκήσουν ή θα υποστούν οι αδύναμοι και οι παραμερισμένοι μέσα στην απεγνωσμένη τους προσπάθεια να επιβιώσουν. Ακόμη και έναντι παντός τιμήματος.