Η γερμανική αστάθεια σκιάζει την Ευρώπη

Επί πολλές δεκαετίες, πολλοί αναλυτές και πολιτικοί στη Γηραιά Ηπειρο ανησυχούσαν για το ενδεχόμενο μιας «γερμανικής Ευρώπης». Ο προβληματισμός αυτός εντάθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης στην ευρωζώνη, όταν ο ρόλος του Βερολίνου ενισχύθηκε εντυπωσιακά. Μετά την κατάρρευση των συνομιλιών για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού πριν από μία εβδομάδα, η ανησυχία έχει μεταστραφεί. Αυτό που αρκετοί πλέον αναρωτιούνται είναι με ποιον τρόπο θα μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση να προχωρήσει σε μια νέα αρχιτεκτονική, με πυρήνα την ευρωζώνη, χωρίς μια σταθερή και ισχυρή κυβέρνηση στο Βερολίνο.

Δεν αποκλείεται βέβαια ο πανικός που έχει επικρατήσει την τελευταία εβδομάδα να παύσει αν τελικώς οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) αποφασίσουν να συμμετάσχουν τελικά σε έναν νέο «μεγάλο συνασπισμό» με την Ανγκελα Μέρκελ. Σε ό,τι αφορά την «ευρωπαϊκή ατζέντα», αυτή θα ήταν μια θετική εξέλιξη που θα έφερνε και ανακούφιση στο Παρίσι, όπου ο Εμανουέλ Μακρόν έχει βασίσει σημαντικό μέρος της στρατηγικής του στην προώθηση μιας φιλόδοξης φιλοευρωπαϊκής πολιτικής. Αν όμως τα πράγματα δεν εξελιχθούν ομαλά, τότε η διεξαγωγή νέων εκλογών μοιάζει το πιθανότερο σενάριο. Ο,τι κι αν συμβεί όμως, η συγκρότηση νέας κυβέρνησης στο Βερολίνο θα πάρει χρόνο και ίσως ολοκληρωθεί εντός του νέου έτους. Αυτό σημαίνει ότι δύσκολα θα μπορέσουν να ληφθούν κρίσιμες αποφάσεις στη Σύνοδο Κορυφής στις 14-15 Δεκεμβρίου, όταν στο τραπέζι θα βρεθούν δύο πολύ δύσκολα θέματα: πρώτον, τα επόμενα βήματα στο Brexit και, δεύτερον, οι αλλαγές στην αρχιτεκτονική της ευρωζώνης.

Σύμφωνα πάντως με τον Γιάννη Εμμανουηλίδη, διευθυντή Μελετών στο European Policy Center (EPC) στις Βρυξέλλες, «η Ανγκελα Μέρκελ θα αντιμετώπιζε πρόβλημα να προωθήσει μια ευρωπαϊκή ατζέντα στο πλαίσιο ενός συνασπισμού τύπου «Τζαμάικα». Το FDP τηρούσε στις συνομιλίες πολύ σκληρή θέση σε όλα τα ευρωπαϊκά ζητήματα και ιδιαίτερα στα θέματα ΟΝΕ έλεγε «όχι» σε όλα». Και η αλήθεια είναι ότι, από τα έγγραφα που διέρρευσαν, το κόμμα του Κρίστιαν Λίντνερ ήταν αντίθετο σε οποιαδήποτε μείζονα κίνηση, όπως π.χ. για δημιουργία θέσης ευρωπαίου υπουργού Οικονομικών ή για θέσπιση ενός προϋπολογισμού της ευρωζώνης. Για τον κ. Εμμανουηλίδη όμως, οι εξελίξεις στη Γερμανία ίσως ηχήσουν και ως καμπανάκι για τους υπόλοιπους Ευρωπαίους: «Θα είναι όλοι περισσότερο υποψιασμένοι πια εν όψει μιας νέας κρίσης, διότι αποδεικνύεται πως ακόμα και η Γερμανία μπορεί να είναι ασταθής».

Στην έδρα της Κομισιόν στις Βρυξέλλες, οι τόνοι κρατούνται χαμηλά. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σέβεται πλήρως τη συνταγματική διαδικασία στη Γερμανία» υπογράμμισε ο εκπρόσωπός της Μαργαρίτης Σχοινάς. «Στο γερμανικό Σύνταγμα υπάρχει η βάση για σταθερότητα και συνέχεια σε παρόμοιες καταστάσεις, επομένως εδώ στην Κομισιόν έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη ότι η σταθερότητα και η συνέχεια θα διατηρηθούν» πρόσθεσε.

Υψηλόβαθμος κοινοτικός αξιωματούχος μιλώντας στο «Βήμα» τόνισε πως «οι Βρυξέλλες δεν ανησυχούν ιδιαίτερα διότι η γερμανική πολιτική ηγεσία είναι ευρωπαϊκή». Παράλληλα δε, κυριαρχεί η εκτίμηση ότι το Βερολίνο δεν επιθυμεί να προβεί σε μια κίνηση που θα μπορούσε «να τσαλακώσει πολιτικά» τον Εμανουέλ Μακρόν. Αν αυτό γινόταν, θα ήταν μια, κατά κάποιον τρόπο, «δικαίωση» των άκρων του γαλλικού πολιτικού φάσματος, μια και τόσο η Μαρίν Λεπέν του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου όσο και ο Ζαν-Λικ Μελανσόν από τη ριζοσπαστική Αριστερά έχουν κατακρίνει τις εκάστοτε γαλλικές ηγεσίες για «υποταγή» στη Γερμανία.

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τρία μέτωπα που απασχολούν την ΕΕ και για τα οποία θα απαιτηθούν, αργά ή γρήγορα, αποφάσεις. Το πλέον επιτακτικό είναι η εκλογή του διαδόχου του Γερούν Ντάισελμπλουμ στην προεδρία του Eurogroup, καθώς επίσης του διαδόχου του Τόμας Βίζερ ως επικεφαλής του EuroWorking Group. Η εκλογή προβλέπεται να γίνει στην επόμενη συνεδρίαση του πανίσχυρου οργάνου στις 4 Δεκεμβρίου και η εκτίμηση είναι ότι δεν θα χρειαστεί να αναβληθεί λόγω των εξελίξεων στη Γερμανία.

Κοινοτικός αξιωματούχος διακινδύνευε την πρόβλεψη ότι η θέση θα καταλήξει μάλλον σε Σοσιαλιστή υπουργό Οικονομικών μικρής χώρας. Υπάρχουν δύο ονόματα που ακούγονται έντονα: του Πορτογάλου Μάριο Σεντένο και του Σλοβάκου Πέτερ Κάζιμιρ. Ο κ. Σεντένο θα μπορούσε να συμβολίζει και ένα άνοιγμα προς τον Νότο, αλλά η πρόσφατη διαμάχη για το πού θα μεταφερθούν ευρωπαϊκοί οργανισμοί από τη Βρετανία και η εγκατάστασή του σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης ίσως οδηγήσει στην επιλογή Κάζιμιρ που προέρχεται από την Ανατολική Ευρώπη. Ενημερωμένες πηγές εκτιμούν ότι το Βερολίνο δεν φαίνεται να θέλει να δημιουργήσει εμπλοκή σε αυτό το πεδίο, καθώς το «βλέμμα» του είναι περισσότερο στραμμένο στην ανάληψη της Προεδρίας της ΕΚΤ μετά το πέρας της θητείας του Μάριο Ντράγκι.

Τα δύσκολα μέτωπα είναι όμως η «νέα ευρωζώνη» και το Brexit. Στο Eurogroup της 4ης Δεκεμβρίου θα γίνει μια αρχική συζήτηση για την τραπεζική ένωση και τις μεταρρυθμίσεις στην ευρωζώνη και στις 6 Δεκεμβρίου η Κομισιόν θα παρουσιάσει την έκθεσή της για την εμβάθυνση της ΟΝΕ που στη συνέχεια θα συζητηθεί σε Σύνοδο Κορυφής της ευρωζώνης. Οι προτάσεις της Επιτροπής αναμένονται φιλόδοξες.

Βέβαια, η Ανγκελα Μέρκελ είχε σπεύσει να χαμηλώσει τις γαλλικές προσδοκίες (στην ίδια, πιο συντηρητική γραμμή κινείται και ο ESM) σχετικά με το εύρος της αποδοχής των προτάσεων Μακρόν. «Ωστόσο θα ήταν πρόθυμη για μεταρρυθμίσεις, διότι ξέρει πως η ΟΝΕ δεν έχει ολοκληρωθεί και παράλληλα δεν θέλει να δημιουργήσει προβλήματα στον Μακρόν που έχει συνδέσει τις ευρωπαϊκές μεταρρυθμίσεις με τις εσωτερικές αλλαγές στη Γαλλία» σημειώνει ο κ. Εμμανουηλίδης.

Ο Δεκέμβριος έχει όμως αναχθεί σε ορόσημο και για το μέλλον των διαπραγματεύσεων για το Brexit. Επειτα από μήνες καθυστερήσεων, το Λονδίνο μοιάζει έτοιμο να προβεί σε ορισμένες επώδυνες παραχωρήσεις και η Τερέζα Μέι ελπίζει σε μιαν απόφαση που θα της επιτρέψει να ενισχύσει τη θέση της. Μια «ασταθής» Γερμανία όμως ίσως δεν μπορεί να λάβει δύσκολες αποφάσεις.