Ενας περιπετειώδης χρόνος διακυβέρνησης Τραμπ

Η συμπλήρωση ενός χρόνου από την, πέρα από κάθε προσδοκία, κατάκτηση του Λευκού Οίκου από τον Ντόναλντ Τραμπ, δίνει την ευκαιρία μιας πρώτης αποτίμησης της περιπετειώδους προεδρίας του αλλά και αναζήτηση των προοπτικών που ανοίγονται τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ όσο και σε παγκόσμια κλίμακα από τη νέα τάξη που εκπορεύεται από την Ουάσιγκτον χωρίς, όπως φαίνεται, ιδιαίτερη περίσκεψη για τις επιπτώσεις.

1. Στο εσωτερικό των ΗΠΑ ο νέος αμερικανός πρόεδρος φαίνεται να τροφοδοτεί, ίσως σκόπιμα, έναν διχασμό σε πολλά επίπεδα, που είχε επιμελώς αντιμετωπισθεί από αλλεπάλληλες κυβερνήσεις με ευεργετικά αποτελέσματα για την κοινωνική συνοχή και ως εκ τούτου την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία. Ο εριστικός χαρακτήρας του κ. Τραμπ έχει ανοίξει έναν ατέρμονα κύκλο, όχι μόνο με τους φυσικούς πολιτικούς αντιπάλους του αλλά κυρίως με το ίδιο του το κόμμα. Είναι χαρακτηριστικό αλλά και πρωτοφανές ότι όλοι ανεξαιρέτως οι εν ζωή προκάτοχοί του, συμπεριλαμβανομένων των δύο Μπους, τον έχουν αποκηρύξει, όχι μόνο σε επί μέρους ζητήματα αλλά συνολικά για τον τρόπο διακυβέρνησής του. Προτού καν συμπληρώσει τον πρώτο χρόνο της θητείας του έχει καταφέρει να απολύσει όλους σχεδόν τους στενότερους συνεργάτες του που είχε ο ίδιος επιλέξει προκαλώντας πρωτοφανή αστάθεια στη γιγαντιαία αμερικανική διοίκηση.

Η κατάσταση επιδεινώνεται με την αδυναμία κάλυψης εκατοντάδων κρίσιμων θέσεων ομοσπονδιακών υπηρεσιακών οργάνων που αποτελούν τον, εκ των ων ουκ άνευ, στυλοβάτη της Administration. Μόνο στο State Department πάνω από 70 θέσεις νευραλγικών αναπληρωτών υπουργών και υφυπουργών παραμένουν κενές ενώ ο νέος υπουργός κ. Tilerson, ισοπεδωμένος όπως φαίνεται από τον πληθωρικό πρόεδρό του και υπό προθεσμία και αυτός, διοικεί με τον στενό κύκλο του ιδιαίτερου γραφείου του.

Παρά το γεγονός του ελέγχου και των δύο νομοθετικών Σωμάτων από τους Ρεπουμπλικανούς που θεωρητικά προσδίδει στον Λευκό Οίκο σπάνια ευκαιρία ρωμαλέας προώθησης της νομοθετικής του ατζέντας, στην πράξη ο πρόεδρος έχει υποστεί δεινές ήττες στο Κογκρέσο, ενώ ηγετικά στελέχη του κόμματός του τον απαξιώνουν με δημόσιες τοποθετήσεις τους. Τα τελευταία εξάλλου αποτελέσματα για τη μερική ανανέωση εκλεγμένων στελεχών ομοσπονδιακών και πολιτειακών οργάνων θα πρέπει να έχουν προβληματίσει περαιτέρω το επιτελείο του κ. Trump.

Αλλο σημαντικό μέτωπο αποτελεί η «μητέρα των μαχών» του νέου προέδρου με το σύνολο σχεδόν των σημαντικότερων αμερικανικών και διεθνών ΜΜΕ που φαίνεται να συντηρεί με επιμέλεια ο ίδιος έχοντας περιορισθεί στην υπεραπλουστευτική τοποθέτηση έναντι εξαιρετικά περίπλοκων ζητημάτων μέσω twitter. Πάντως στη μάχη αυτή erga omnes θα επικρατήσει η μία πλευρά και μια στοιχειώδης αναδρομή σε ιστορικά προηγούμενα εύκολα αναδεικνύει ποια θα είναι.

Στον μακρύ κατάλογο, που ενδεικτικά αναδεικνύεται εδώ, των προβλημάτων της νέας Administration θα πρέπει να σημειωθεί η άσκηση ελέγχου, από ανεξάρτητο όργανο, σε στενούς συνεργάτες του προέδρου, που δεν αποκλείεται να επεκταθεί και στον ίδιο, για τις αμφιλεγόμενες επαφές τους με ρωσικούς παράγοντες κατά την προεκλογική περίοδο με στόχο χτυπήματα κάτω από τη μέση στη Χίλαρι Κλίντον. Πάντως ο ίδιος πυροδοτούσε το κλίμα σε προεκλογικές συγκεντρώσεις με σύνθημα να φυλακισθεί η αντίπαλός του (lock her up) για ανύπαρκτα ζητήματα.

Στα θετικά του νέου προέδρου πρέπει να καταγραφεί η ανάπτυξη της οικονομίας, μικρότερη πάντως της αναμενομένης, η περαιτέρω συρρίκνωση της ανεργίας, που είχε ήδη τιθασευτεί σε ασύλληπτα για την Ευρώπη χαμηλά από τη διακυβέρνηση Ομπάμα, η εμπιστοσύνη των αγορών, που όμως φαίνεται να εδράζεται στη θνησιγενή διακήρυξη του κ. Τραμπ για στροφή σε οικονομικό απομονωτισμό.

Στα θετικά του πρέπει να προσμετρηθεί ότι, παρ’ όλα αυτά, καταφέρνει επί του παρόντος να διατηρεί μια μειοψηφική μάζα αποπροσανατολισμένων Αμερικανών που εξακολουθούν να τέρπονται με οπισθοδρομικού χαρακτήρα επίδειξη πυγμής, που αποτρέπουν τη δημοκοπική κατάρρευση παρά τα πρωτοφανή χαμηλά ποσοστά δημοφιλίας του.

2. Στους κρίσιμους τομείς της διεθνούς ασφάλειας και σταθερότητας, οικονομικών σχέσεων και διεθνούς εμπορίου η νέα Administration έχει δείξει σημάδια στοιχειώδους έλλειψης προετοιμασίας και αυτοσχεδιασμού που είχαν να εμφανισθούν στην Ουάσιγκτον από τη σχεδόν καταστροφική για τις διεθνείς σχέσεις των ΗΠΑ προεδρία Κάρτερ. Οι συνεχείς ανακολουθίες, οι εριστικές συμπεριφορές, το άνοιγμα αναίτια νέων μετώπων καταδεικνύουν ότι ο νέος πρόεδρος όχι μόνο δεν τα έχει βρει με το στενό επιτελείο του αλλά ούτε καν με τον εαυτό του στη συγκρότηση μιας συνεκτικής εξωτερικής πολιτικής που θα εμπνέει τους συμμάχους και φίλους και θα είναι σεβαστή από τους αντιπάλους, όπως αρμόζει σε μια υπερδύναμη με τις παγκόσμιες ευθύνες των ΗΠΑ.

Παρά τις προσπάθειες υψηλόβαθμων στενών συνεργατών του, όπως ο αντιπρόεδρος και οι υπουργοί Εξωτερικών και Αμυνας, να περιορίσουν τον ανεξέλεγκτο χαρακτήρα του προϊσταμένου τους, φαίνεται ότι δημιουργείται ένα μόνιμο ρήγμα με κρίσιμους διεθνείς παράγοντες όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Γερμανία, η Γαλλία, ακόμη και το Ηνωμένο Βασίλειο, όχι σε ένα αλλά σε πλειάδα ζητημάτων. Η εχθρική ρητορική του κ. Τραμπ έχει ανοίξει βαθιά μέτωπα και με τους άμεσους γείτονες του αμερικανικού κολοσσού, όχι μόνο το Μεξικό αλλά και τον Καναδά ακόμη. Σε ένα ζήτημα που απασχολεί όλους όσους ματαιοπονούμε σε αυτόν τον πλανήτη, της κλιματικής αλλαγής δηλαδή, μετά την πρόσφατη προσχώρηση της Συρίας στη Συμφωνία των Παρισίων για τη σωτήρια του πλανήτη, οι ΗΠΑ απομονώθηκαν πλήρως αφού είναι η μόνη χώρα που επέλεξε να αποχωρήσει.

Σε ζητήματα άμεσου ενδιαφέροντός μας, όπως η κρίση στη Μ. Ανατολή, οι ΗΠΑ δεν φαίνεται να έχουν αναπτύξει μια συνολική στρατηγική, το ίδιο ίσχυε και επί Ομπάμα σε μικρότερη κλίμακα, ενώ ταυτίζονται με υπερσυντηρητικά καθεστώτα, όπως η Σ. Αραβία και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ που δεν προσφέρουν προοπτικές ειρηνικής εξόδου από την κρίση, που μεταξύ άλλων τροφοδοτεί και τη διεθνή τρομοκρατία.

Η αποτίμηση του πρώτου χρόνου διακυβέρνησης Τραμπ δύσκολα θα μπορούσε να δημιουργήσει αισιοδοξία τόσο σε αμερικανικό όσο και σε παγκόσμιο πλαίσιο. Πάντως η προεδρία του δεν έχει κριθεί οριστικά και χρόνος υπάρχει για διάψευση των αρνητικών προβλέψεων, παρά τα βαριά σύννεφα που συσσωρεύονται στην Ουάσιγκτον.

Ο κ. Χρίστος Παναγόπουλος είναι πρώην πρέσβης της Ελλάδας στη Λευκωσία, στο Βελιγράδι και στην Ουάσιγκτον.