Παρασκευή και 24 – Πώς προέκυψε ο νέος καταναλωτικός θεσμός και στη χώρα μας;

Στην Ελλάδα, η τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου είναι μια συνηθισμένη ημέρα όπως όλες οι άλλες. Δεν είναι αργία και δεν φτιάχνουμε στον φούρνο γεμιστή γαλοπούλα με σάλτσα κράνμπερι. Δεν σερβίρουμε πουρέ γλυκοπατάτας, ούτε απολαμβάνουμε ως επιδόρπιο ένα κομμάτι κερασόπιτας. Δεν μαζευόμαστε οικογενειακώς στο σπίτι. Γενικώς, δεν γιορτάζουμε την Ημέρα των Ευχαριστιών, Thanksgiving αγγλιστί. Πρόσφατα όμως υιοθετήσαμε αυτό που ακολουθεί παραδοσιακά την Ημέρα των Ευχαριστιών, που δεν είναι άλλο από την Black Friday, Μαύρη Παρασκευή ελληνιστί.

Πρόκειται για την ημέρα που συμπίπτει πάντα με την τέταρτη Παρασκευή του Νοεμβρίου, για την ημέρα που τα «αφεντικά» μοιάζουν να «τρελαίνονται» διεθνώς και να προχωρούν σε ένα τρελό γαϊτανάκι προσφορών και εκπτώσεων. Με αυτόν τον τρόπο σηματοδοτείται ανεπίσημα η έναρξη της χριστουγεννιάτικης εμπορικής περιόδου. Και μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι στις καθιερωμένες παρελάσεις της Ημέρας των Ευχαριστιών με τα φαντασμαγορικά άρματα συνήθως «last but not least» κάνει την εμφάνισή του και ένας καλοζωισμένος, ευτραφής Αγιος Βασίλης. Κάπως έτσι, την επομένη της παρέλασης, αγουροξυπνημένοι Αμερικανοί, πολλές φορές φορώντας κάτω από το χοντρό παλτό τους τις πιζάμες τους, σχηματίζουν ουρές τις πρώτες πρωινές ώρες –ναι, κάποια μαγαζιά σηκώνουν ρολά ακόμη και στις 3 τα ξημερώματα –προκειμένου να «χτυπήσουν λαβράκι».

Και αν κάποιοι μειδιούν με το ιδιότυπο ξενύχτι, ίσως θα έπρεπε να το ξανασκεφτούν, γιατί, όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία και οι αριθμοί, πρόκειται για μια «win-win» κατάσταση, τόσο για τους εμπόρους που βλέπουν τις πωλήσεις τους να ανεβαίνουν με γεωμετρική πρόοδο όσο και για τους καταναλωτές που επωφελούνται πρωτόγνωρων προσφορών. Σημειωτέον στις ΗΠΑ η Βlack Friday από το 2005 είναι η ημέρα με τη μεγαλύτερη αγοραστική κίνηση, αφήνοντας πίσω ακόμη και τις ημέρες της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων. Ηταν φυσικό λοιπόν να μεταναστεύσει η Black Friday από τις ΗΠΑ στον Καναδά και από εκεί στην Ευρώπη, ακόμη και στο Πακιστάν και την Ινδία και εσχάτως να διασχίσει και τα ελληνικά σύνορα.

Αποκαλυπτικά για το μέγεθος της επίδρασης της Black Friday στην εγχώρια αγορά είναι τα στοιχεία των πωλήσεων τεσσάρων μεγάλων αλυσίδων διαφόρων κλάδων που συμμετείχαν πέρυσι στην ενέργεια. Ετσι, σύμφωνα με την εταιρεία Qivos (πρώην Cloudbiz), οι εταιρείες που συμμετείχαν με προσφορές στην περυσινή Black Friday στην Ελλάδα είδαν τις ημερήσιες πωλήσεις τους να εκτοξεύονται εκείνη την Παρασκευή (25 Νοεμβρίου 2016) κατά 390% κατά μέσο όρο σε σύγκριση με την Παρασκευή 18 Νοεμβρίου του 2016, αλλά και κατά 346% κατά μέσο όρο σε σύγκριση με τον ημερήσιο μέσο όρο πωλήσεων εβδομάδας.

Το ερώτημα, όμως, γεννάται: Για ποιον λόγο ονομάζεται «μαύρη» μια ημέρα κατά την οποία το shopping therapy επιβάλλεται εθιμοτυπικά; Οι θεωρίες ερίζουν. Η πιο παλαιά χρήση τού όρου φαίνεται να γίνεται στην επιθεώρηση «Factory Management and Maintenance» τον Νοέμβριο του 1951 και αναφέρεται στη συνήθεια εργατών να προφασίζονται ασθένεια προκειμένου να μην πάνε στην εργασία τους την Παρασκευή μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών για να δημιουργήσουν τετραήμερη αργία. Την ίδια περίπου περίοδο, ο όρος «Βlack Friday» φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε από την Αστυνομία της Φιλαδέλφειας για να περιγράψει τη φοβερή κίνηση που δημιουργούνταν στους δρόμους λόγω της έναρξης της χριστουγεννιάτικης αγοραστικής περιόδου.

Μάλιστα, το 1961 έγινε προσπάθεια από τους εμπόρους της Φιλαδέλφειας να χρησιμοποιηθεί αντί του όρου «Βlack Friday» ο όρος «Big Friday», αλλά το σχέδιο δεν ευδοκίμησε. Γύρω στη δεκαετία του 1980 μια νέα εξήγηση προέκυψε και μάλιστα δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 1981 στην εφημερίδα «The Philadelphia Inquirer». Σύμφωνα με αυτήν, έχει να κάνει με το χρώμα στις εγγραφές των λογιστικών βιβλίων. Με κόκκινο σημείωναν τις ημέρες με αρνητικό ισολογισμό πωλήσεων και με μαύρο τις ημέρες με θετικό. Εξ ου και το μαύρο…

Το 2013 μία ακόμη φήμη κατέκλυσε το Διαδίκτυο. Σύμφωνα με αυτήν, η ονομασία προέρχεται από τον Αμερικανικό Νότο, πριν από την εποχή του Εμφυλίου, και σχετίζεται με την πρακτική οι αγοροπωλησίες των σκλάβων να λαμβάνουν χώρα την επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών –θεωρία που καταρρίφθηκε ως «fake news».

Οπως και να έχει, στις 24 Νοεμβρίου είμαστε έτοιμοι να γιορτάσουμε μία ακόμη Black Friday εδώ στα πάτρια. Οι γκουρού του shopping προτείνουν να διενεργήσουμε την έρευνα αγοράς νωρίς. Να εντοπίσουμε τα προϊόντα που μας ενδιαφέρουν, να καταγράψουμε τις αρχικές τιμές τους και να τα ξαναδούμε εκείνη την ημέρα. Και επειδή Βlack Friday σημαίνει μοναδικές προσφορές σε περιορισμένα τεμάχια, μην ξεχνιόμαστε, ο πιο γρήγορος κερδίζει.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 19 Νοεμβρίου 2017.