Ο δρόμος είναι δύσκολος και αντιφατικός, γιατί είναι δύσκολες οι αντικειμενικές συνθήκες και υπάρχει έλλειμμα μορφωτικού και πνευματικού υπόβαθρου στην πολιτική ζωή της χώρας.
Κάτω από την πολιτική και κοινωνική πίεση που άσκησε το βάρος των επιλογών του πρώτου μνημονίου και του δραστικού περιορισμού του μεριδίου της κομματικής και προσωπικής εξουσίας, η αποδοχή του ΠΑΣΟΚ συρρικνώθηκε δραματικά και οδήγησε στον πολυκερματισμό του.
Δεν αρκεί να συμφωνούμε ότι ο πολιτικός χώρος του Μεταρρυθμιστικού Κέντρου και της Νέας Σοσιαλδημοκρατίας είναι αναγκαίος για τη χώρα και σημαντικός για να βγούμε από την κρίση.
Ούτε να αρκεστούμε στη συγκρότηση ενός φορέα, άθροισμα ανταγωνιστικών κομμάτων, ομάδων και προσώπων.
Το σημερινό εγχείρημα έπρεπε να είναι επιλογή την άνοιξη του 2015, μετά τα τραγικά αποτελέσματα του Ιανουαρίου. Άλλα θα ήταν τα αποτελέσματα των εκλογών του Σεπτεμβρίου, άλλη και η πορεία της χώρας.
Χωρίς δεύτερη σκέψη η προσπάθεια πρέπει να υποστηριχθεί∙ είναι εμφανές, όμως, ότι τώρα γίνεται κυρίως από ανάγκη των πρωταγωνιστών και γι’ αυτό, αντί να κυριαρχεί η πολιτική συζήτηση για τη χώρα και τις μεγάλες ανάγκες της, κυριαρχεί η συζήτηση για τα διαδικαστικά, γεγονός που υποκρύπτει, σε μεγάλο βαθμό, την αγωνία των πρωταγωνιστών για τη θέση τους στην πυραμίδα της κομματικής εξουσίας.
Αυτός είναι ο βασικός λόγος που το εγχείρημα δεν αποκτά δυναμική και κυριαρχεί μια εκδοχή του αμερικανικού πολιτικού συστήματος πως «Ο πρώτος τα παίρνει όλα και ο δεύτερος δεν θα υπάρχει».
Οι σωστές απαντήσεις υπάρχουν μόνο στα σωστά ερωτήματα.
Από το καλοκαίρι του 2015 αιωρείται ένα δίδυμο ερώτημα:
•Γιατί δεν επιστρέφουν στο ΠΑΣΟΚ οι απογοητευμένοι ψηφοφόροι από τον ΣΥΡΙΖΑ;
•Τι πρέπει να πούμε και να κάνουμε για να γυρίσουν;
Δεν υπάρχουν ουσιαστικά πρώην ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ για να γυρίσουν. Όταν κάποιος ψήφισε πέντε φορές τον ΣΥΡΙΖΑ, από το 2012, δεν είναι πρώην ψηφοφόρος του ΠΑΣΟΚ∙ είναι περισσότερο πρώην ψηφοφόρος του ΣΥΡΙΖΑ.
Ό,τι και να πει το ΠΑΣΟΚ δεν γυρίζουν, γιατί κανείς από αυτούς δεν πιστεύει ότι το ΠΑΣΟΚ μπορεί να τους δώσει κάτι παραπάνω από τον ΣΥΡΙΖΑ, ή τη ΝΔ σήμερα.
Υπάρχει και το ερώτημα να πάμε Αριστερά, όπως ο Σουλτς και ο Κόρμπιν, ή δεξιά, όπως ο Ρέντσι και ο Μακρόν;
Σήμερα, όμως, πρέπει να σκεφτούμε πώς θα πάμε μπροστά, γιατί με τα παλιά ερωτήματα και τα παλιά εργαλεία σκέψης θα είμαστε πάντα εκτός θέματος, επειδή:
-Τα ευρωπαϊκά και παγκόσμια δεδομένα έχουν αλλάξει ριζικά.
Η παγκοσμιοποίηση, που ήταν κινητήριος δύναμη της ανάπτυξης, δημιούργησε νέες ανισότητες και η διεθνής συνεργασία, που εξασφάλιζε την παγκόσμια σταθερότητα, έδωσαν τη θέση τους στην εθνική αναδίπλωση και στον ευρωσκεπτικισμό, προκαλώντας συγκρούσεις και αποσταθεροποίηση σε χώρες, θεσμούς, οικονομίες και κοινωνίες.
-Τα πολιτικά δεδομένα της χώρας μας επίσης έχουν αλλάξει ριζικά.
Και δεν έχουν καμία σχέση με την πρώτη δεκαετία της Μεταπολίτευσης, όπου το ΠΑΣΟΚ κέρδισε με τη στρατηγική της «Εθνικής Λαϊκής Ενότητας» και των «Μη προνομιούχων» την πλειοψηφία της κοινωνίας και την παγίωσε με την κυβερνητική πολιτική του μέχρι το 2000. Σήμερα το ΠΑΣΟΚ, για την πλειονότητα των πολιτών, δεν είναι κίνημα αλλαγής∙ στην καλύτερη περίπτωση δε, είναι ένα κόμμα που κάποτε έκανε και «καλά πράγματα».
Φαντάζει απομεινάρι μιας εποχής που στο συλλογικό ασυνείδητο έχει εγγραφεί, δυστυχώς, ως φαύλο και καταστροφικό.
Οι πολίτες, βιώνοντας τη βαθιά και παρατεταμένη οικονομική και κοινωνική κρίση, έγιναν εύκολα θύματα της προπαγάνδας ότι το «Μνημόνιο έφερε την κρίση και όχι το αντίθετο».
Σε μια εμφανή συμπαιγνία ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, μαζί με την πλειονότητα των ΜΜΕ, η κάθε πλευρά για τους δικούς της ιδιοτελείς λόγους, βρήκαν τον «βολικό βάρβαρο», που φορτώθηκε μαζί με τις δικές του ευθύνες και τις ευθύνες των άλλων.
Ο θυμός, η ανασφάλεια και η σύγχυση που επικρατούσαν και επικρατούν έσπρωξαν τους πολίτες στα άκρα.
Η μακράν καλύτερη, από κάθε πλευρά, περίοδος της χώρας, η Μεταπολίτευση, κατέρρευσε στη συνείδηση των πολιτών και φωτίζονται μόνο οι παθογένειές της.
-Τα παραγωγικά και κοινωνικά δεδομένα σήμερα είναι επίσης πολύ διαφορετικά.
Το εσωστρεφές παραγωγικό μοντέλο της περιορισμένης παραγωγικότητας και της δανειακής κατανάλωσης δημοσίου και πολιτών, που έφθασε στα όρια του «καταναλωτικού ναρκισσισμού», κατέρρευσε, το 2007.
Η παρατεταμένη κρίση, που ακολούθησε συρρίκνωσε ακόμη περισσότερο τα μεσαία κοινωνικά, παραγωγικά και εισοδηματικά στρώματα και περιόρισε δραστικά την κοινωνική βάση της Σοσιαλδημοκρατίας.
Τις προηγούμενες δεκαετίες οι νέοι και οι επιστήμονες, η μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα, συμμετείχαν δυναμικά στην πολιτική και παραγωγική αλλαγή.
Την τελευταία δεκαετία αυτές οι κοινωνικές και ηλικιακές ομάδες είναι στο περιθώριο, στο εξωτερικό και χωρίς εφικτό στον ορατό ορίζοντα προσωπικό ή συλλογικό στόχο.
Μέχρι και τις εκλογές του ’81, οι νέοι σε συντριπτικό ποσοστό ήταν ψηφοφόροι και υποστηρικτές του ΠΑΣΟΚ, τώρα στην μεγάλη πλειοψηφία τους δεν θέλουν να ακούν για το ΠΑΣΟΚ.
Πρέπει να απαντήσουμε με σαφήνεια στο ερώτημα:
Σε ποια κοινωνικά και ηλικιακά στρώματα πρέπει κυρίως να απευθυνθούμε;
Στους συνταξιούχους και στους εργαζόμενους στο Δημόσιο ή στους νέους, στους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, στη μεσαία και μικρή επιχειρηματικότητα και στους επαγγελματίες;
Η σωστή απάντηση είναι στη δεύτερη ομάδα, γιατί σε αυτήν θα βρούμε τους «μη προνομιούχους» της εποχής μας. Αυτούς που θα χτίσουν το αύριο.
Η ανάπτυξη και η ευημερία αυτών θα δημιουργήσει τον πλούτο, για να έχουν αξιοπρεπές εισόδημα οι συνταξιούχοι και οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο.
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα καθορίσει την οικονομική και κοινωνική πολιτική και θα δημιουργήσει τους όρους ενός «Σύγχρονου Κοινωνικού Συμβολαίου» της νέας επιχειρηματικότητας, της εργασίας και του κοινωνικού κράτους, που θα καθορίζει:
•Ποια είναι τα δημόσια αγαθά και η ποιότητά τους, ποιος τα προσφέρει και τον καθολικό χαρακτήρα τους.
•Το κράτος δικαίου, τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα και ποια είναι αδιαπραγμάτευτα σε μια σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία.
•Ποιοι είναι οι τομείς της οικονομίας που θα τραβήξουν μπροστά, θα χτίσουν μια νέα παραγωγική και εξωστρεφή οικονομία, που θα δημιουργεί σταθερές και καλά αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης.
•Ποια η νέα φιλοσοφία και δομή του κράτους, ο ρόλος των περιφερειών και των δήμων.
•Τις επιλογές που θα οδηγήσουν στην απελευθέρωση του κράτους, της οικονομίας και του πολιτικού συστήματος από τα καρτέλ της οικονομίας, τις συνδικαλιστικές συντεχνίες και τα κόμματα.
•Ποια είναι η νέα αρχιτεκτονική της Ε.Ε. και ποια είναι η θέση της χώρας μας σε αυτήν, στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας.
•Ποιες είναι οι συνταγματικές και θεσμικές αλλαγές που θα κατοχυρώσουν τις νέες αντιλήψεις και θα αναζωογονήσουν τη Δημοκρατία.
•Ποια είναι η θέση μας για την κλιματική αλλαγή και πώς θα καλύψουμε τις μεγάλες υστερήσεις μας.
Οι σωστές απαντήσεις θα δώσουν περιεχόμενο στο σύνθημα, για «Βαθιές τομές και μεταρρυθμίσεις παντού».
Προσδιορίζοντας το περιεχόμενο των πολιτικών, θα απαντήσουμε και στο ερώτημα τι κόμμα θέλουμε και πώς θα το δημιουργήσουμε.
Διαφορετικά, ο καβγάς θα γίνεται για τη συντήρηση, ή την ανακατανομή των μεριδίων εξουσίας, περιορισμένης ισχύος, προσώπων και ομάδων.
Αυτά δεν αφορούν την κοινωνία και απωθούν τους πολίτες, με αποτέλεσμα το νέο κόμμα να μην έχει μέλλον και η χώρα να σέρνεται στις άγονες διχαστικές αντιπαραθέσεις και σε διαρκή αδιέξοδα.
