Παρασκήνιο για «έντιμο συμβιβασμό» με τα Σκόπια

Το Σκοπιανό επιστρέφει στο διπλωματικό προσκήνιο και αναμένεται να δοκιμάσει τη συνοχή της κυβερνητικής πλειοψηφίας αλλά και της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Με ορόσημο, όπως ευρέως συζητείται στο παρασκήνιο, τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στις 11-12 Ιουλίου 2018 στις Βρυξέλλες, η Αθήνα, τα Σκόπια και ο διεθνής παράγοντας επιζητούν την οριστική επίλυση του ονοματολογικού που θα επιτρέψει στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας να ενταχθεί στην Ατλαντική Συμμαχία. Αν αυτό συμβεί θα έχει και συμβολική σημασία, 10 χρόνια μετά την ιστορική απόφαση της Συνόδου Κορυφής του Βουκουρεστίου το 2008.

Ο Νίκος Κοτζιάς έσπευσε στην πρόσφατη συνέντευξή του να προσδώσει δραματικό τόνο στην ανάγκη επίλυσης του ζητήματος.

«Το πρώτο εξάμηνο του 2018 πρέπει να λυθεί αυτό το ζήτημα. Αν δεν λυθεί, θα υπάρξουν μεγάλες δυσκολίες. Εάν λυθεί, χρειάζονται τρεις με τέσσερις μήνες γραφειοκρατικής διαδικασίας στον ΟΗΕ. Αρα θα πάει μέχρι το τέλος του 2018, το 2019 ξεκινάει με εκλογές για πρόεδρο στη γείτονα χώρα και μετά, το καλοκαίρι του 2019, θα έχουμε εμείς εκλογές» τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών.

Σύμφωνα με πρόσωπα που έχουν συνομιλήσει πρόσφατα με τον κ. Κοτζιά, ο ίδιος προσωπικά επιθυμεί διακαώς την επίλυση του Σκοπιανού, στο πλαίσιο μιας αντίληψης που λέει ότι η Αθήνα πρέπει να κλείσει όλα τα ανοιχτά μέτωπα για να επικεντρωθεί στη διαχείριση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Δεν πρόκειται για εύκολη εξίσωση. Ηδη ο υπουργός Εθνικής Αμυνας και κυβερνητικός εταίρος Πάνος Καμμένος έσπευσε να χαράξει «κόκκινη γραμμή», λέγοντας ότι τάσσεται εναντίον κάθε ονομασίας που θα περιλαμβάνει τον όρο «Μακεδονία» και ότι μια συμφωνία με την πΓΔΜ πρέπει να παραπεμφθεί σε δημοψήφισμα. Η απόφαση όμως του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών του 1991 που δεν δεχόταν τον όρο «Μακεδονία» έχει ήδη ξεπεραστεί από την αλλαγή πολιτικής της περιόδου 2007-2008, όταν η Αθήνα απεδέχθη τη σύνθετη ονομασία.

Η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί ότι στα Σκόπια υπάρχει ένας νέος συνομιλητής με τον οποίο θα μπορούσε να εξευρεθεί ένας έντιμος συμβιβασμός. Μετά τις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, ο συνασπισμός υπό τον πρωθυπουργό Ζόραν Ζάεφ, στον οποίο συμμετέχουν και τα αλβανικά κόμματα, κέρδισε 57 από τους συνολικά 81 δήμους της χώρας, ενώ το VMRO – DPMNE του Νίκολα Γκρούεφσκι έχασε 51 από τους 56 που ήλεγχε. Η εξέλιξη αυτή ίσως θέσει σε κίνηση τη διαδικασία στην οποία ελπίζει η κυβέρνηση Ζάεφ και δεν είναι άλλη από την εσωτερική αμφισβήτηση της ηγεσίας του πρώην πρωθυπουργού.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι μάλλον εντός του δεύτερου 15ημέρου του Νοεμβρίου θα επανεμφανιστεί ο Μάθιου Νίμιτς. Ο ειδικός απεσταλμένος του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ θα συναντηθεί με τους διαπραγματευτές των δύο πλευρών. Επίσης, εκκρεμεί ο ορισμός νέου διαπραγματευτή από τη σκοπιανή πλευρά, ενώ εκ μέρους της Ελλάδος παραμένει ο πρέσβης ε.τ. Αδαμάντιος Βασιλάκης, ο οποίος θα έχει καινούργιο βοηθό, όπως είπε ο κ. Κοτζιάς.

Η Ουάσιγκτον θεωρεί ότι το ζήτημα πρέπει να κλείσει. Δεν πιέζει φορτικά, αλλά το θέτει σε κάθε ευκαιρία. Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών δεν διάγει τις καλύτερες ημέρες του, με αρκετές κρίσιμες θέσεις να μην έχουν καλυφθεί, όπως αυτή του βοηθού υπουργού για ευρωπαϊκές υποθέσεις. Τον ρόλο του «επιτηρητή» των βαλκανικών υποθέσεων έχει αυτή την περίοδο ο αναπληρωτής βοηθός υπουργός για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας Μπράιαν Χόιτ Γι, αν και από πολιτικής άποψης την περιοχή παρακολουθεί ο αντιπρόεδρος Μάικ Πενς.

Σύμφωνα με άριστα ενημερωμένες πηγές, το μήνυμα που μεταφέρει σε συνομιλητές του ο αμερικανός διπλωμάτης είναι ότι το Σκοπιανό μαζί με την προώθηση του διαλόγου Βελιγραδίου – Πρίστινας και την επίλυση της εκκρεμότητας με το Σύνταγμα της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης είναι ζητήματα που πρέπει «να τρέξουν» εντός του προσεχούς εξαμήνου.

Αν το ορόσημο είναι η προσεχής Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ, τότε πρέπει να υπάρξει απτή πρόοδος μέχρι τον Φεβρουάριο. Τον προσεχή Απρίλιο θα παρουσιαστούν οι Εκθέσεις Προόδου της Κομισιόν για τη διεύρυνση, με την πΓΔΜ να επιδιώκει να λάβει ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Είναι σαφές ότι ο δίαυλος των διαπραγματευτών δεν θα είναι ο μόνος, καθώς ο Νίκος Κοτζιάς με τον σκοπιανό ομόλογό του Νίκολα Ντιμιτρόφ θα επιλέξουν παρασκηνιακές επαφές για να ξεπεραστούν τα «αγκάθια».

Ηδη διαφαίνεται μια διαδικασία δύο παράλληλων οδών. Η πρώτη οδός, που αποτελεί τον πυρήνα της εντολής του Μάθιου Νίμιτς, θα αφορά τις συνομιλίες για το όνομα και για το εύρος χρήσης, όπου είναι προφανές ότι η δυσκολία εντοπίζεται στο εύρος και στην ερμηνεία του erga omnes. Εμπειροι παρατηρητές εκτιμούν ότι η αλλαγή της συνταγματικής ονομασίας της πΓΔΜ θα είναι ένα πολύ υψηλό εμπόδιο και ίσως πρέπει να αναζητηθούν πιο «δημιουργικές λύσεις». Την ίδια στιγμή, η έννοια του γεωγραφικού προσδιορισμού δεν προβάλλεται ιδιαίτερα εσχάτως, με ό,τι μπορεί αυτό να σημαίνει.

Η δεύτερη οδός αφορά τα παράγωγα, τις συντμήσεις και τις εμπορικές ονομασίες. Στα παράγωγα εντάσσονται η ταυτότητα και η γλώσσα, στοιχεία που αγγίζουν τον πυρήνα του «μακεδονισμού» και του σκοπιανού αλυτρωτισμού. Ο κ. Κοτζιάς επισημαίνει συνεχώς ότι «πρέπει να κοπεί ο αλυτρωτισμός». Μια λύση, με την οποία θα επιλέγονταν σλαβικοί όροι για την ταυτότητα και τη γλώσσα, θα πρόσφερε ίσως διέξοδο, αν και το ζήτημα αυτό είναι το πλέον ευαίσθητο.

Σύμφωνα με έμπειρους παρατηρητές, ο Πρωθυπουργός τάσσεται υπέρ του ελληνοτουρκικού διαλόγου, καθώς θεωρεί ότι πρέπει να διατηρηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας με την Αγκυρα. Την ίδια στιγμή, όμως, οι μεταρρυθμίσεις που αφορούν τη μουσουλμανική μειονότητα συνιστούν δέσμευση έναντι ελλήνων πολιτών και δεν μπορούν να ενταχθούν σε ένα πλαίσιο διαπραγμάτευσης με τη γείτονα. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Τσίπρας πρόκειται να επισκεφθεί προσεχώς τη Θράκη.

Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι η υπόθεση με την Τουρκική Ενωση Ξάνθης σε συνδυασμό με όσα συνέβησαν στο Αιγαίο την Παρασκευή με τις δύο υπερπτήσεις τουρκικών ελικοπτέρων πάνω από τις βραχονησίδες Ιμια, αλλά και την έκδοση τουρκικής ΝΟΤΑΜ σχετικά με την επιχείρηση έρευνας και διάσωσης λόγω της βύθισης πλοιαρίου που μετέφερε μετανάστες στην περιοχή της Καλολίμνου, επιβαρύνουν το κλίμα εν όψει και της προγραμματιζόμενης επίσκεψης του Ερντογάν. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν τόσο το διάβημα του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών στον έλληνα πρεσβευτή στην Αγκυρα για την ελληνοαιγυπτιακή άσκηση «Μέδουσα 5» νότια της Ρόδου (με το επιχείρημα της αποστρατιωτικοποιήσεως των Δωδεκανήσων) όσο και ο ελληνικός προβληματισμός για την απόκτηση του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 από την Τουρκία.

Ο κ. Τσαβούσογλου, που συναντήθηκε επίσης με τον Νίκο Κοτζιά αλλά και με τον υπουργό Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων Κώστα Γαβρόγλου, συζήτησε επίσης την προγραμματιζόμενη επίσκεψη Ερντογάν. Η έλευση του τούρκου προέδρου εκτιμάται ότι θα πραγματοποιηθεί στις αρχές Δεκεμβρίου.