Οι μετανάστες έρχονται στα νησιά για να μείνουν

Τα νησιά δεν πρόκειται να αποσυμφορηθούν. Η τελευταία «ελπίδα» για την αποσυμφόρησή τους –οι μαζικές επιστροφές στην Τουρκία ανθρώπων των οποίων το αίτημα για άσυλο απορρίπτεται –έχει καταρριφθεί από την πραγματικότητα. Ακόμα και οι δύο εμβληματικές περιπτώσεις, οι δύο Σύροι που προσέφυγαν στα ελληνικά δικαστήρια κατά της επιστροφής τους και δεν δικαιώθηκαν, «έχουν εξαφανιστεί», κατά ομολογία του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα, και δεν μπορούν να επιστραφούν στη γειτονική χώρα.

Η πολυαναμενόμενη αυτή απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία εκδόθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου ορίζοντας ότι η Τουρκία αποτελεί «ασφαλή τρίτη χώρα» για τους δύο Σύρους, δεν άνοιξε τον δρόμο για αθρόες επιστροφές. Εναν μήνα και πλέον μετά, όχι μόνο δεν έχουν πάρει μπρος οι επιστροφές, αλλά, όπως λέει καλά πληροφορημένη πηγή στο «Βήμα», αναμένεται «κύμα προσφυγών στα διοικητικά δικαστήρια κατά της επιστροφής στην Τουρκία όσων το αίτημα για άσυλο απορρίπτεται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου». Και καταγγέλλει η ίδια πηγή: «Υπάρχουν κύκλοι που υποκινούν τις μαζικές προσφυγές στα δικαστήρια».

Δεδομένου ότι η Ελλάδα είναι η μόνη στην ΕΕ που προβλέπει τέσσερα επίπεδα εξέτασης ασύλου και προσφυγών (σε πρώτο και δεύτερο βαθμό, σε διοικητικά δικαστήρια και Αρειο Πάγο), το κύμα προσφυγών ισοδυναμεί πρακτικά με μπλοκάρισμα των επιστροφών στην Τουρκία –του μοναδικού τρόπου αποσυμφόρησης των νησιών που δεν θέτει σε κίνδυνο τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας.

Εν αναμονή της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας για τους δύο Σύρους είχαν «παγώσει» επί μήνες εκατοντάδες δευτεροβάθμιες αποφάσεις για τη χορήγηση ασύλου σε Σύρους που έφθασαν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου μετά την υπογραφή της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας για το Προσφυγικό τον Μάρτιο του 2016. Ούτε καν αυτές δεν θα ξεμπλοκαριστούν, καθώς, όπως συνεχίζει η ίδια πηγή, «το μέλος των δευτεροβάθμιων επιτροπών που υποδεικνύεται από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δημιουργεί προσκόμματα κάνοντας το παν για να καθυστερεί την έκδοση απόφασης». Οι δευτεροβάθμιες επιτροπές, στις οποίες προσφεύγουν όσοι απορρίπτονται για άσυλο σε πρώτο βαθμό, αποτελούνται από δύο δικαστικούς και έναν πολίτη τον οποίο υποδεικνύει η ΥΑ.

Αλλά ακόμα και αν η δευτεροβάθμια απόφαση βγει απορριπτική, όπως συμβαίνει κυρίως για εθνικότητες που έχουν πολύ μικρές πιθανότητες να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες, πρέπει να επιδοθεί στον ενδιαφερόμενο προτού αυτός επιστραφεί στην Τουρκία. Συχνά όμως αυτό δεν είναι δυνατό γιατί ο ενδιαφερόμενος έχει εξαφανιστεί. «Γύρω στα 700-800 άτομα αναζητούνται για επίδοση σε δεύτερο βαθμό στα νησιά. Μάλλον έχουν περάσει με διακινητές στην ενδοχώρα όπου, ακόμα και αν τους συλλάβει κάποια στιγμή η Αστυνομία, δεν μπορούν να επιστραφούν πλέον στην Τουρκία, διότι έχουν αποχωρήσει από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου» συνεχίζει η ίδια πηγή μιλώντας στο «Βήμα».

Ο κ. Μουζάλας θεωρεί ότι η κράτηση των «υπόπτων προς εξαφάνιση» θα ήταν η μόνη λύση, όμως οι δήμαρχοι των νησιών αντιδρούν σθεναρά στη δημιουργία προαναχωρησιακών κέντρων (δηλαδή κλειστού τύπου) στα νησιά. Η κυβέρνηση έχει ζητήσει από την ΕΕ να μπορεί να μεταφέρει τους υπόπτους προς εξαφάνιση σε προαναχωρησιακά κέντρα στην ενδοχώρα, όμως η απάντηση που λαμβάνει είναι αρνητική.

Με αυτά τα δεδομένα, από την υπογραφή της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας ως σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί συνολικά μόνο 1.300 επιστροφές στην Τουρκία. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο χαμηλός αριθμός επιστροφών προκαλεί τη δυσαρέσκεια της Γερμανίας, η οποία θεωρεί ότι έτσι εμποδίζεται η καλή εφαρμογή της συμφωνίας και καταλογίζει ευθύνες στην Ελλάδα. Επιπλέον, τόσο η ελληνική κυβέρνηση όσο και η ΕΕ θεωρούν ότι οι αυξημένες επιστροφές θα λειτουργούσαν αποτρεπτικά προς όσους φιλοδοξούν να περάσουν από την Τουρκία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Μία ακόμα «νάρκη» που μπορεί να σκάσει στα χέρια της κυβέρνησης είναι η προσφυγή του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά του εδαφικού περιορισμού των αιτούντων άσυλο στα νησιά. Παρόμοιες προσφυγές έχουν καταθέσει και οι τοπικοί δικηγορικοί σύλλογοι των νησιών. Οπως λέει το ΕΣΠ στο «Βήμα», «αναμένεται να λάβουν δικάσιμο όλες μαζί στις 5 Δεκεμβρίου».

Ο περιορισμός της κυκλοφορίας εκτός νησιών όσων υποβάλουν αίτηση για άσυλο στη Λέσβο, στη Χίο, στη Σάμο, στη Λέρο, στην Κω και στη Ρόδο –ο οποίος προκαλεί κριτική από τα αριστερά προς την κυβέρνηση τόσο από την ομάδα των «53+» του ΣΥΡΙΖΑ όσο και από ΜΚΟ –επίσης αποτελεί κορυφαίο στοιχείο της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας. Μόνον οι ευάλωτοι, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι και όσοι αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες μπορούν να αναχωρήσουν από τα νησιά.

Αλλά και αυτό δεν λύνει το πρόβλημα. Ενδεικτικό είναι ότι τον Οκτώβριο κατέφθασαν από την Τουρκία στα νησιά 3.998 άτομα και αναχώρησαν προς την ηπειρωτική Ελλάδα 2.796 –δηλαδή, «φορτώθηκαν» τα νησιά με 1.202 επιπλέον άτομα και η ενδοχώρα με 2.796. Αν συνεχιστούν οι αυξημένες ροές από Τουρκία που παρατηρούνται από τα μέσα Αυγούστου (214 άτομα κατά μέσο όρο την ημέρα τον Σεπτέμβριο, κατά τι λιγότερες τον Οκτώβριο, μέσος όρος αύξησης από πέρυσι 200%), ο υπερπληθυσμός των νησιών θα επιδεινωθεί, όσοι και αν μεταφερθούν στην ηπειρωτική Ελλάδα για να «εγκλωβιστούν» τελικά εκεί.

«Κατηγορούμαστε από την ΕΕ ότι πραγματοποιούμε μεταφορές στην ενδοχώρα χωρίς να είναι ευάλωτοι» είπε ο κ. Μουζάλας. «Το ζήτημα της αποσυμφόρησης των νησιών είναι απατηλό. Οι μεταφορές στην ενδοχώρα δεν λύνουν το ζήτημα, αλλά οδηγούν σε ένα νέο 2015, και μάλιστα με τα βόρεια σύνορα κλειστά. Η κυβέρνηση δεν μιλά για αποσυμφόρηση των νησιών, αλλά για αποσυμφόρηση των Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) των νησιών».

Η κυβέρνηση όμως διστάζει να τα βάλει ευθέως με τους δημάρχους των νησιών και τους τοπικούς παράγοντες (Εκκλησία κ.λπ.) προκειμένου να εξασφαλίσει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για τους αιτούντες άσυλο. Υπάρχουν χώροι που ανήκουν στο κράτος και σε αυτούς θα μπορούσαν να δημιουργηθούν νέα ΚΥΤ (τα υπάρχοντα συχνά φιλοξενούν τριπλάσιους από τη χωρητικότητά τους), καθώς και προαναχωρησιακά κέντρα, αλλά, όπως λέει χαρακτηριστικά ο κ. Μουζάλας, «θέλουμε να πάμε με την πειθώ και όχι με τα ΜΑΤ». Ενδεχομένως η κυβέρνηση φοβάται το πολιτικό κόστος, καθώς οι δήμαρχοι εκφράζουν μεγάλο μέρος των κατοίκων.

Η ουσία είναι ότι τόσο στα νησιά όσο και στην ηπειρωτική Ελλάδα αποσυμφόρηση δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. «Εμείς έχουμε αποδεχθεί ότι όσοι έρχονται στην Ελλάδα μετά τις 26 Σεπτεμβρίου (σ.σ.: όταν έπαψε να ισχύει το πρόγραμμα της μετεγκατάστασης σε άλλα κράτη-μέλη) θα μείνουν στη χώρα μας» λέει ο κ. Μουζάλας.