Ανεξέλεγκτη η διακίνηση μοσχευμάτων κερατοειδούς

Συγκλονιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι είναι διάτρητο το σύστημα εισαγωγής, διακίνησης και εμπορίας ανθρώπινων ιστών για μεταμόσχευση κερατοειδούς στην Ελλάδα φέρνει στο φως σήμερα «Το Βήμα». Ερευνα που διενήργησε κλιμάκιο ειδικών ελεγκτών, κατ’ εντολήν του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, καταδεικνύει ότι πάσχουν οι διαδικασίες προμήθειας από το εξωτερικό και διάθεσης οφθαλμικών μοσχευμάτων και ιστών στη χώρα μας. Καταπέλτης το πόρισμά τους, αναφέρει πολλάκις ότι λείπουν οι δικλίδες ασφαλείας, με αποτέλεσμα να μη διασφαλίζεται ότι τα μοσχεύματα που εισάγονται είναι από αναγνωρισμένες τράπεζες ιστών κερατοειδούς και ότι κατά τη διαδικασία με την οποία αφαιρέθηκαν από τον δότη τηρήθηκαν οι κανόνες που επιβάλλει η ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία.

Διαπιστώθηκε, μεταξύ άλλων, ότι εισήχθησαν στην Ελλάδα σχεδόν ανέλεγκτα επί της ουσίας και χρησιμοποιήθηκαν σε επεμβάσεις κερατοπλαστικής (μεταμόσχευση του κερατοειδούς χιτώνα ή τμήματός του στο μάτι) ιστοί και μοσχεύματα κερατοειδούς που προήλθαν από πτωματικούς δότες, οι οποίοι είχαν υποστεί χημειοθεραπεία ή και ακτινοβολία. Οπως σημειώνεται στο πόρισμα των επιθεωρητών, το οποίο συντάχθηκε τον Ιούλιο του 2017, πρόκειται για σαφή παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας που απαγορεύει τη χρήση τέτοιων μοσχευμάτων. Η εισαγωγή έγινε από εταιρείες ιστών οι οποίες λειτουργούν στην Ελλάδα και είχαν συμβληθεί με τράπεζες ιστών του εξωτερικού, εκτός ΕΕ, που τους τα προμήθευσαν.

Από στοιχεία που αφορούν τα έτη 2014, 2015, 2016 προκύπτει, σύμφωνα με το πόρισμα, πλημμελής παρακολούθηση από τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) της εισαγωγής και διακίνησης οφθαλμικών ιστικών μοσχευμάτων, ενώ κενά στη διαδικασία ελέγχου διαπιστώθηκαν και στο Τελωνείο του Αεροδρομίου Αθηνών, κύρια πύλη εισόδου ιστών από το εξωτερικό.

Μάλιστα, ύστερα από ενδελεχή έρευνα σε δύο νοσοκομεία, οι ειδικοί επιθεωρητές εντόπισαν ότι ορισμένα μοσχεύματα, που εισήχθησαν μέσω του Τελωνείου και τοποθετήθηκαν σε ασθενείς στα νοσοκομεία, προέρχονταν από τράπεζες ιστών του εξωτερικού οι οποίες, κατά τον χρόνο εισαγωγής, δεν είχαν συμβληθεί με τις εν Ελλάδι αδειοδοτούμενες από το υπουργείο Υγείας εταιρείες εισαγωγής!

Η έκθεση ελέγχου από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης «στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων και στα εμπλεκόμενα δημόσια νοσοκομεία και τελωνεία όσον αφορά την εισαγωγή, διακίνηση και εμπορία ανθρώπινων ιστών κερατοειδούς» (2017) βρίσκεται στα χέρια του υπουργού Υγείας κ. Ανδρέα Ξανθού, προκειμένου να αναζητηθούν κατά περίπτωση πιθανές πειθαρχικές ευθύνες. Επίσης, η έκθεση έχει διαβιβαστεί στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) ώστε να αναζητηθούν πιθανές πειθαρχικές ευθύνες εμπλεκόμενων τελωνειακών υπαλλήλων.

Εντοπίστηκαν και «τρύπες» στο νομοθετικό πλέγμα το οποίο, όπως ισχύει σήμερα, οδηγεί σε αδυναμία ορθής οργάνωσης και εποπτείας του συστήματος των μεταμοσχεύσεων και δυσχεραίνει κάθε σχετικό έλεγχο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, όπως παρατηρούν οι επιθεωρητές, «η διενέργεια μεταμοσχεύσεων ιστών κερατοειδούς για πολλά έτη να μην ακολουθεί την από τον νόμο προβλεπόμενη αυστηρή προτυποποίηση, αλλά και να δυσχεραίνεται κάθε είδους έλεγχος επ’ αυτής, με το ενδεχόμενο σοβαρών κινδύνων για τη δημόσια υγεία και το συμφέρον των ασθενών».

Είναι χαρακτηριστικό ότι το υπουργείο Υγείας δεν έχει εκδώσει την υπουργική απόφαση –παραμένει από το 2011 η εκκρεμότητα αυτή –για τη λειτουργία των οργανισμών και των μονάδων προμήθειας ιστών και κυττάρων. Η επωδός από τις υπηρεσίες του υπουργείου Υγείας είναι ότι παρά την αποστολή εγγράφων, από το 2014 έως και πρόσφατα, προς τον ΕΟΜ, με τα οποία του ζητεί προτάσεις προκειμένου να προχωρήσει στην έκδοση υπουργικής απόφασης, ο Οργανισμός δεν τις έχει αποστείλει. Πάντως, η σημερινή διοίκηση του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων επισημαίνει ότι προωθεί μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα 2014-2020» πρόταση συνολικής αναδιοργάνωσης του συστήματος μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα.

Ολα ξεκίνησαν όταν στο Γραφείο του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης κατατέθηκε καταγγελία με αναλυτικά στοιχεία για τη δραματική κατάσταση που επικρατεί με τα μοσχεύματα κερατοειδούς που εισάγονται στην Ελλάδα. Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης έδωσε στις 17 Μαρτίου 2016 εντολή συγκρότησης κλιμακίου ελέγχου. Οι ειδικοί επιθεωρητές που ανέλαβαν την υπόθεση ξεσκόνισαν το βιβλίο μεταμοσχεύσεων οφθαλμολογικών χειρουργείων σε κλινικές νοσοκομείων, τα οποία πραγματοποιούν επεμβάσεις κερατοπλαστικής, ενώ εξέτασαν εισαγωγικές εταιρείες ιστών, φτάνοντας έως το Τελωνείο του Αεροδρομίου Αθηνών, από όπου ελήφθησαν στοιχεία επί των διαδικασιών εκτελώνισης των μοσχευμάτων κερατοειδούς.

Οι ελεγκτές άνοιξαν φακέλους εταιρειών εισαγωγής ιστών κερατοειδούς στη χώρα μας τους οποίους είχε ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, εποπτευόμενο από το υπουργείο Υγείας). Εντόπισαν διάφορες συμβάσεις τους με τράπεζες ιστών του εξωτερικού που τους έστελναν ιστούς και μοσχεύματα. Επρόκειτο για συμφωνίες συνεργασίας με δίκτυο είκοσι αμερικανικών τραπεζών οφθαλμικών ιστικών μοσχευμάτων, με ιταλικό κέντρο αλλά και με ολλανδική και ισπανική τράπεζα ιστών.

Τι διαπίστωσαν οι επιθεωρητές σε όλες τις περιπτώσεις των φακέλων που εξέτασαν; «Δεν υπήρχε οποιαδήποτε πράξη ή έγγραφο του Εθνικού Οργανισμού Μεταμόσχευσης από όπου να προκύπτει ότι ο Οργανισμός επεξεργάστηκε αυτές τις συμβάσεις, ότι τις βρήκε σύμφωνες με το ευρωπαϊκό και εθνικό δίκαιο και ότι συναίνεσε στην εισαγωγή οφθαλμικών μοσχευμάτων από τους εν λόγω φορείς» σημειώνουν.

Το εντυπωσιακό είναι ότι με επιστολή της προς εισαγωγική εταιρεία στη χώρα μας αμερικανική τράπεζα οφθαλμικών ιστών, η οποία συνεργάζεται μαζί της, ενημερώνει τον Ιούλιο του 2015 ότι οι ιστοί κερατοειδών της πληρούν τις ουσιώδεις προϋποθέσεις υγείας και ασφάλειας. Ομως, τους λένε ότι στις ΗΠΑ επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται μοσχεύματα που προέρχονται από δότες οι οποίοι έχουν λάβει χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία, κάτι όμως που δεν επιτρέπεται στην ΕΕ. Από τον έλεγχο των χορηγηθέντων στοιχείων μεταμοσχεύσεων (2014 έως 1/6/2016) από δύο νοσοκομεία, τα οποία πραγματοποιούν πολλές επεμβάσεις κερατοπλαστικής, προέκυψε ότι μεγάλος αριθμός «μοσχευμάτων κερατοειδούς εισαχθέντων από τράπεζες των ΗΠΑ προήλθε από πτωματικούς δότες, οι οποίοι είχαν υποστεί χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία ή και τα δύο» εξηγούν οι επιθεωρητές. Και προσθέτουν: «Πέραν της προφανούς παραβίασης της ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας, δεν ανευρέθηκε οποιαδήποτε έγγραφη άποψη/γνωμάτευση/εισήγηση του ΕΟΜ για το θέμα αυτό, το οποίο δεν φαίνεται να έχει απασχολήσει τον Οργανισμό», παρά το ότι η επιστολή της αμερικανικής εταιρείας βρέθηκε στα στοιχεία που τηρούνταν στο αρχείο του.

Στο πόρισμά τους έγραψαν ότι το Τελωνείο του Αεροδρομίου Αθηνών δεν φαίνεται να εφαρμόζει την με αρ. πρωτ. ΔΤΔΓ5015382ΕΞ2015/20-7-2015 εγκύκλιο της Δ/νσης Τελωνειακών Διαδικασιών του υπουργείου Οικονομικών, σύμφωνα με την οποία πρέπει να ελέγχεται ότι η εισαγωγή μοσχευμάτων θα γίνεται μόνο από συμβαλλόμενα μέρη (τρίτους) που έχουν συμβληθεί με τις εταιρείες στις οποίες έχει δοθεί άδεια λειτουργίας τραπεζών ιστών και κυττάρων (ιδρύματα ιστών) και για όσο χρονικό διάστημα ισχύουν οι συναφθείσες μεταξύ τους συμβάσεις. Το μόνο που ελέγχεται είναι αν η εισαγωγή γίνεται από τις αδειοδοτηθείσες εταιρείες, αναφέρουν. «Ο μεγάλος φόρτος εργασιών και η πληθώρα των προς εκτελωνισμό ειδών καθώς και η αναγκαία ταχύτητα εκτελωνισμού των συγκεκριμένων μοσχευμάτων αποτελούν σοβαρές δικαιολογίες, αλλά όχι επαρκείς για τη μη διενέργεια του επιβαλλόμενου ουσιαστικού ελέγχου» τονίζουν.