Σεξ, όνειρα και φόνοι

Μετάφραση Αργυρώ Μακάρωφ

Εκδόσεις Αγρα, 2017

σελ. 400, τιμή 15,90 ευρώ

Δεν είναι πολλοί οι γιατροί ανά τον κόσμο που ασχολούνται με την αστυνομική λογοτεχνία, ιδίως οι ψυχίατροι. Πάντως, στη Γαλλία υπάρχει ο Μορίς Ατιά, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής, διάσημος και στην Ελλάδα από την τριλογία του Μαύρο Αλγέρι, Κόκκινη Μασσαλία, Μπλε Παρίσι (όλα από τις εκδόσεις Πόλις). Τώρα, η Αγρα μάς γνωρίζει έναν ακόμα ψυχίατρο που γράφει αστυνομικά μυθιστορήματα: είναι ο Τομπί Νατάν, ο οποίος γεννήθηκε το 1948 στο Κάιρο από εβραίους γονείς, οι οποίοι εκδιώχτηκαν από την Αίγυπτο επί Νάσερ. Επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris 8, είναι από τους βασικούς εκπροσώπους της γαλλικής εθνοψυχιατρικής, δηλαδή της επιστήμης που μελετά τις μυθολογίες και τις δοξασίες των αφρικανικών λαών πέρα από τον φροϊδικό κώδικα και τις θεωρίες για το οιδιπόδειο που ανταποκρίνονται περισσότερο στις μυθολογίες του δυτικού πολιτισμού. Εχει συμμετάσχει σε πολλούς πανεπιστημιακούς και ανθρωπιστικούς οργανισμούς στη Γαλλία και στην Αφρική και για πολλά χρόνια ήταν επίσημος εντεταλμένος ψυχίατρος στα γαλλικά δικαστήρια.

Πολυγραφότατος, με τεράστιο δημοσιευμένο επιστημονικό έργο, ο Νατάν το 1977 εξέδωσε τη μελέτη Sexualité idéologique et névroses. Essai de clinique ethnopsychanalytique και το 1983 το Psychanalyse et copulation des insectes, ενώ το 1993 εμφανίστηκε ως μυθιστοριογράφος με το αστυνομικό και εθνογραφικό μυθιστόρημα Σαράκα Μπο το οποίο προκάλεσε αίσθηση στον πνευματικό κόσμο της Γαλλίας. Τι ακριβώς είναι αυτό; Ο αναγνώστης που έχει συνηθίσει σε αστυνομικά αναγνώσματα με –συνήθως –κάποιον κεντρικό ήρωα ο οποίος εμπλέκεται σε ένα ή περισσότερα εγκλήματα ίσως παραξενευτεί, καθώς η πρόθεση του συγγραφέα δεν είναι να τον μπερδέψει με γρίφους κάθε λογής. Μολονότι το Σαράκα Μπο έχει αρκετά αινίγματα, ο Νατάν βασικά προσπαθεί να τον μυήσει στον κόσμο των αφρικανών μεταναστών που ζουν στη Γαλλία και αντιμετωπίζουν προβλήματα: ένταξης στην τοπική κοινωνία, αποδοχής και κατανόησης.

Η ιστορία αρχίζει μια μέρα του Σεπτεμβρίου του 1989, όταν στο τμήμα παιδοψυχολογίας ενός νοσοκομείου, ο Ανταμά Σισόκο, αρχηγός ενός χωριού στην άκρη της αφρικανικής ερήμου, τώρα οδοκαθαριστής στο Παρίσι, φέρνει τον τρίχρονο γιο του να τον εξετάσουν οι γιατροί επειδή δείχνει εννιά μηνών και δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια του. Ο καθηγητής Νεσίμ Ταγέμπ, Εβραίος από το Κάιρο, το alter ego του συγγραφέα, που αναλαμβάνει το παιδί λέει στον απελπισμένο πατέρα ότι αυτό «δεν είναι παιδί, αλλά ένας γέρος που επιστρέφει για να μιλήσει τον λόγο του Θεού». Στη συνέχεια γνωρίζουμε τον Ζαν, έναν Εβραίο της Διασποράς που αγαπάει την Τζούλια, η οποία λέγεται Λορ, και μαζί, οδηγώντας ακριβά αυτοκίνητα, όπου κουβαλούν μια βαλίτσα με δολάρια, οπλισμένοι με πυροβόλα όπλα σκοτώνουν αθώους πολίτες και περαστικούς. Στους ήρωες ανήκουν ακόμα ένας αστυνόμος που κυνηγάει έναν παρανοϊκό δολοφόνο, ο οποίος εξολοθρεύει γυναίκες –τους κόβει τον λαιμό –από την πλούσια κοινότητα του παρισινού προαστίου του Νεϊγί, μια ομάδα ανθρώπων που έζησαν τον Μάη του ’68, απομεινάρια μιας άλλης εποχής, καθώς και αφρικανοί μετανάστες στη Γαλλία.

Στην πορεία της δαιδαλώδους αφήγησης, στην οποία παρεμβάλλονται ποιήματα, αποσπάσματα από το Ασμα Ασμάτων, από την Παλαιά Διαθήκη και τον Πλούταρχο, όνειρα, σκηνές σεξ και φόνων, βωμολοχίες, αναμνήσεις από το Αουσβιτς, περιστατικά στο Ντακάρ, ιστορίες κοριτσιών που βιάστηκαν, αναφορές σε έργα των Μπαχ, Μπραμς, Μπετόβεν, Μέντελσον, Βιβάλντι, μνεία των Φρόιντ, Ντεκάρτ, Μποντλέρ, ήθη των ιθαγενών Γιορούμπα του Μπενίν, αφρικανικές δοξασίες, μάγοι και μαγεία, μαθαίνουμε για τις περιπλανήσεις των Εβραίων και τις περιπλανήσεις των Αφρικανών.

Στο τέλος τούτου του παράξενου αστυνομικού μυθιστορήματος, ο Νεσίμ Ταγέμπ, ποιητής και ψυχαναλυτής, εραστής της Ματίλντ, «πρίγκιπας της ζωής και της μιζέριας» όπως αυτοπαρουσιάζεται, αντιμετωπίζει ως ψυχίατρος τον ιδιόρρυθμο Ζαν. Ταυτόχρονα γνωρίζει τον Μπιλαλί, ο οποίος προορίζεται για αρχηγός του αφρικανικού χωριού. Επαινοι αξίζουν στη μεταφράστρια Αργυρώ Μακάρωφ που έφερε εις πέρας ένα δύσκολο έργο, αποδίδοντας στη γλώσσα μας το ιδιάζον, επιστημονικό και ταυτόχρονα ποιητικό, ενίοτε ερμητικό, ύφος του συγγραφέα.