Η ενότητα της Κεντρικής Ευρώπης έχει αρχίσει να ραγίζει. Ο κοινός σκοπός της περιοχής που ανακαλύφθηκε ξανά κατά τη διάρκεια της κρίσης των προσφύγων έχει καταρρεύσει τους τελευταίους μήνες εν μέσω διαφορών σχετικά με θέματα μεγάλα και μικρά, από το κανονιστικό πλαίσιο της διασυνοριακής συνεργασίας ως το μέλλον της Ευρώπης.
Οι εντάσεις στο πλαίσιο του αποκαλούμενου ομίλου Visegrad ξέσπασαν για το ζήτημα των ευρωπαϊκών κανόνων διασυνοριακής εργασίας, καθώς η Πολωνία και η Ουγγαρία αρνήθηκαν να ακολουθήσουν τη Σλοβακία και την Τσεχική Δημοκρατία υιοθετώντας έναν συμβιβασμό υπό την ηγεσία της Γαλλίας για την αυστηροποίηση των κανονισμών για τους υπαλλήλους που εργάζονται στην ΕΕ εκτός των χωρών καταγωγής τους.
Μια μεγαλύτερη ανησυχία για όσους ελπίζουν να διατηρηθεί η ενότητα του Βίζεγκραντ είναι ότι η Πράγα θα μπορούσε να απομακρυνθεί από τη συμμαχία υπό τον λαϊκιστή ολιγάρχη Αντρέι Μπάμπις, το κόμμα του οποίου κέρδισε τις πρόσφατες κοινοβουλευτικές εκλογές. Αν και ο Μπάμπις δεν είναι τόσο ιδεολόγος όσο η σημερινή δεξιά ηγεσία της Πολωνίας και δεν έχει δηλητηριώδη ιστορία με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, όπως ο Βίκτορ Ορμπαν της Ουγγαρίας, δεν έχει δώσει ακόμη σαφή ένδειξη για το πώς θα μοιάζει η εξωτερική πολιτική του.
Οι αποκλίσεις εγείρουν αμφιβολίες για το πώς το Visegrad –μια περιοχή περίπου 65 εκατομμυρίων ανθρώπων –θα μπορεί να λειτουργήσει ως συνεκτικό πολιτικό μπλοκ σε μια κρίσιμη στιγμή της ιστορίας της ΕΕ.
«Η προσπάθεια να μετατραπεί αυτή η λέσχη σε αντίβαρο απέτυχε» λέει ο Μίλαν Νιτς, αναλυτής στο Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων που εργάστηκε στο παρελθόν για το υπουργείο Εξωτερικών της Σλοβακίας. «Είναι πολύ διχασμένοι σε θεμελιώδη θέματα για να προωθήσουν μια κοινή ατζέντα, αλλά θέλουν επίσης να αποδείξουν ότι το Βίζεγκραντ δεν έχει τελειώσει. Και οι τέσσερις χρειάζονται τη λέσχη».
Διακυβεύεται η ικανότητα της Κεντρικής Ευρώπης να επηρεάσει ή και να σταματήσει τις πρωτοβουλίες για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων που προωθούνται από τη Γαλλία και τη Γερμανία. Αν και η διάσπαση του Βίζεγκραντ μπορεί να ακούγεται σαν καλή είδηση στα αφτιά πολλών στις Βρυξέλλες, η περαιτέρω απομόνωση των επικριτών της ΕΕ στην περιοχή θα μπορούσε να πυροδοτήσει τον λαϊκισμό και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στην ενωμένη Ευρώπη.
Ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ισχυρίζεται ότι οι ισχύοντες κανόνες καθιστούν πάρα πολύ εύκολο για τους εργοδότες να αποφεύγουν να καταβάλλουν εισφορές κοινωνικής ασφάλισης σε χώρες όπως η Γαλλία, όπου οι πληρωμές είναι πολύ υψηλότερες από ό,τι στην Κεντρική Ευρώπη. Αλλά ορισμένες χώρες της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης ανησυχούν ότι η μεταρρύθμιση υπονομεύει την ενιαία αγορά και θα πλήξει ιδιαίτερα τους πολίτες τους. Εκτός από την Ουγγαρία και την Πολωνία, η Λιθουανία και η Λετονία αντιτάχθηκαν επίσης στο μέτρο.
Αυτό που μπορεί να ακούγεται σαν ένα στενά τεχνικό ζήτημα θα μπορούσε να έχει πολύ μεγαλύτερες συνέπειες. Κάποιοι στην Κεντρική Ευρώπη ανησυχούν ότι η συμφωνία ανοίγει την πόρτα στον προστατευτισμό μέσα στην κοινή αγορά δημιουργώντας ένα προηγούμενο που θέτει τις φτωχότερες χώρες της περιοχής τους σε σαφώς μειονεκτική θέση.
Η συμμαχία του Visegrad, που ιδρύθηκε το 1991 με σκοπό την περαιτέρω περιφερειακή συνεργασία μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού, λειτουργούσε περισσότερο ως διπλωματικό δίκτυο παρά ως ένα πραγματικό μπλοκ για το μεγαλύτερο μέρος της Ιστορίας της. Στις πρώτες μέρες, οι χώρες μοιράστηκαν τους διπλούς κοινούς στόχους της ένταξης στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Αλλά από τη στιγμή που έγιναν μέλη, οι προτεραιότητές τους άρχισαν να αποκλίνουν, καθώς ανταγωνίζονταν για τις δυτικές επενδύσεις και ακολουθούσαν διαφορετικά πολιτικά μονοπάτια.
Η ομάδα ανανεώθηκε με την κρίση των προσφύγων το 2015, καθώς οι τέσσερις του Βίζεγκραντ ενώθηκαν για να αντιταχθούν στις προσπάθειες των Γερμανών να τους αναγκάσουν να δεχθούν πρόσφυγες. Αυτό δημιούργησε την ελπίδα στην περιοχή ότι το V4, όπως συχνά αναφέρεται το κουαρτέτο, θα μπορούσε να προωθήσει μια κοινή ατζέντα και σε άλλα μέτωπα.
Οι Βρυξέλλες ήταν λιγότερο ενθουσιώδεις, εκφράζοντας την ανησυχία ότι η ομάδα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια πλατφόρμα ανελεύθερου ευρωσκεπτικισμού. Η άποψη αυτή έχει οδηγήσει δυτικοευρωπαίους αξιωματούχους να εξισώνουν το Visegrad με την πολιτική των σημερινών κυβερνήσεων στην Ουγγαρία και στην Πολωνία, και να αμφισβητούν το κατά πόσο η ευρύτερη περιοχή έχει υιοθετήσει τις βασικές αρχές της ΕΕ.
Ο σκεπτικισμός της ΕΕ μπορεί να είναι κοντόφθαλμος. Σε μια περίοδο έντασης μεταξύ Βρυξελλών, Βαρσοβίας και Βουδαπέστης, το V4 (μέσω των Σλοβάκων και των Τσέχων) είναι ένα από τα λίγα κανάλια επικοινωνίας που έχει η Ευρώπη με την Πολωνία και την Ουγγαρία.
Κλειδί για την αποτροπή της περαιτέρω απομόνωσης της περιοχής από την ΕΕ είναι η Σλοβακία. Ως το μοναδικό μέλος του Visegrad που συμμετέχει στο ευρώ, η Σλοβακία έχει σαφές συμφέρον να παραμείνει στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ. Αλλά αν οι Σλοβάκοι νιώσουν ότι εξαναγκάζονται να υποταχθούν στις επιταγές των χωρών της Δυτικής Ευρώπης, η στρατηγική αυτή θα μπορούσε να αντιστραφεί. Εκτός του κοινού νομίσματος, πολλά από τα συμφέροντα της Σλοβακίας ευθυγραμμίζονται στενά με την ευρύτερη περιοχή σε θέματα όπως η προστασία της ενιαίας αγοράς, η διατήρηση της Σένγκεν και οι επιδοτήσεις της ΕΕ.
HeliosPlus
