Η Ευρώπη της σύγκλισης και η Ελλάδα της κρίσης

Τι κάνουν οι υπουργοί των ανεπτυγμένων χωρών όταν θέλουν να εκσυγχρονίσουν τη χώρα τους και να εφαρμόσουν επιτυχημένες συνταγές της αλλοδαπής; Ταξιδεύουν στην αλλοδαπή! Σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, δηλαδή, που διαθέτουν την τεχνογνωσία της επιτυχίας στον συγκεκριμένο τομέα. Αυτό έπραξε η υπουργός Εργασίας της Γαλλίας Μιριέλ Πενικό, η οποία ολοκλήρωσε ένα διήμερο ταξίδι στην Ελβετία και στη Δανία όπου συνεργάστηκε με τους ομολόγους της και μελέτησε δύο κεντρικούς θεσμούς που θέλει να εφαρμόσει –ακριβέστερα να τελειοποιήσει –στη χώρα της: τη μαθητεία και την επαγγελματική κατάρτιση των νέων. Η Περικό έκανε τα ταξίδια στο πλαίσιο της προετοιμασίας της νομοθετικής μεταρρύθμισης που σχεδιάζει να φέρει στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση προς ψήφιση την άνοιξη του 2018. Εκτός από τους ομολόγους της η γαλλίδα υπουργός συνάντησε και συνδικαλιστικούς εκπροσώπους της Ελβετίας και της Δανίας και άλλους ειδικούς σε θέματα μαθητείας και επαγγελματικής κατάρτισης, με τους οποίους είχε συνεργασία.

Γιατί οι επισκέψεις στις δύο συγκεκριμένες χώρες; Απλούστατα, διότι η Ελβετία αποτελεί μοντέλο σε θέματα επαγγελματικής μαθητείας, ενώ η Δανία θεωρείται πρότυπο σε θέματα διά βίου κατάρτισης. «Η Ελβετία ενδιαφέρει τους κυβερνώντες επειδή έχει πετύχει σχεδόν την πλήρη απασχόληση στους νέους, στις ηλικίες από 15 έως 24 ετών που στη Γαλλία και σε άλλες χώρες πλήττονται, ως γνωστόν, περισσότερο από την ανεργία» εξήγησε στη «Le Figaro» ο Φρανσουά Γκαρσόν, καθηγητής-ερευνητής στο Πανεπιστήμιο 1 του Παρισιού, Panthéon-Sorbonne, και συγγραφέας του εγχειριδίου «Το ελβετικό θαύμα».

Στην Ελβετία δύο στους τρεις μαθητές Λυκείου στρέφονται στην επαγγελματική μαθητεία και το 40% των επιχειρήσεων προσλαμβάνουν μαθητευόμενους. Το αποτέλεσμα είναι το ποσοστό των νέων ανέργων στην Ελβετία να περιορίζεται στο ένα τρίτο συγκριτικά με το αντίστοιχο ποσοστό στη Γαλλία. «Η μαθητεία έχει βαθιές ρίζες στην ελβετική κουλτούρα, αλλά και στη γερμανική και στην αυστριακή. Στην Ελβετία την ξεκινούν οι νέοι από την ηλικία των 15 ετών. Και σε όλους τους τομείς, από την επιπλοποιία μέχρι τις τράπεζες. Και σε όλες τις επιχειρήσεις, μικρομεσαίες και μεγάλες» εξηγεί ο καθηγητής Γκαρσόν. Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι η στροφή από τα σχολικά μαθήματα στην επαγγελματική μαθητεία δεν στερεί από τους νέους μια καριέρα υψηλού επιπέδου ή αποδοχές μεγαλομάνατζερ. «Είναι χαρακτηριστικό ότι ο διευθύνων σύμβουλος της ελβετικής τράπεζας UBS Σέρτζιο Ερμότι εγκατέλειψε το σχολείο στα 15 του και άρχισε την καριέρα του ως μαθητευόμενος. Το ίδιο έκανε στη Γερμανία ο πρώην καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ» σημειώνει ο γάλλος καθηγητής.

Είναι εύκολα εξαγώγιμο το μοντέλο της Ελβετίας, της Γερμανίας ή της Αυστρίας; Ασφαλώς και όχι, ομολογεί ο Φρανσουά Γκαρσόν. «Στη Γαλλία θα πρέπει να ξεκινήσουμε πρώτα να αλλάζουμε νοοτροπίες. Πέρα από αυτό, είναι και το ζήτημα της γαλλικής εκπαίδευσης, που έχει ως κεντρικό προσανατολισμό την προετοιμασία των παιδιών για το Πανεπιστήμιο. Αλλά και τα επαγγελματικά λύκεια προετοιμάζουν κατά 70% τους μαθητές τους για περαιτέρω σπουδές» εξηγεί. Επιπλέον, δεν υπάρχει ανάλογη συνεργασία και των επιχειρήσεων. Και αν ισχύουν αυτά στη Γαλλία, αναλογίζεται κανείς πόσο περισσότερο ισχύουν στην Ελλάδα.

Εν πάση περιπτώσει, στη Γαλλία μόνο το 7% των νέων από 16 έως 25 ετών βρίσκονται σε μαθητεία, σύμφωνα με τα στοιχεία του γαλλικού υπουργείου Εργασίας, όταν τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ελβετία και στη Γερμανία ξεπερνούν το 20%.

Η Μιριέλ Πενικό επισκέφθηκε την περασμένη Παρασκευή και τη Δανία, τη χώρα της περίφημης «flexicurity». Πρόκειται, υπενθυμίζουμε, για ένα σύστημα που παρέχει στους εργοδότες την «ευελιξία» να προσλαμβάνουν και να απολύουν κατά το δοκούν εργαζομένους, παρέχει όμως παράλληλα και στους μισθωτούς υψηλού επιπέδου κοινωνική προστασία. Στη Δανία έχει δοθεί σημαντική προτεραιότητα στη διά βίου κατάρτιση των εργαζομένων, κάτι που θεωρείται ως εργαλείο προσαρμογής στις νέες συνθήκες που διαμορφώνει η πρόοδος της τεχνολογίας στα διάφορα επαγγέλματα και στους χώρους εργασίας. Για τους μισθωτούς οι ώρες της κατάρτισης στα νέα δεδομένα μοιράζονται κατά τη διάρκεια της απασχόλησής τους. Η χρηματοδότηση των επιμορφωτικών σεμιναρίων διασφαλίζεται από το υπουργείο Εργασίας αλλά και από τις επιχειρήσεις και τους μισθωτούς.

Ο ΟΟΣΑ κατατάσσει τη Δανία στην κορυφή της κατάταξης των χωρών που προσφέρουν επιπλέον κατάρτιση στους εργαζομένους. Σχεδόν δύο στους τρεις δανούς εργαζομένους από 25 έως 64 ετών (ποσοστό 66% για την ακρίβεια) συμμετέχουν τουλάχιστον σε ένα πρόγραμμα κατάρτισης κάθε χρονιά! Αντίστοιχα είναι τα ποσοστά στη Σουηδία και στη Φινλανδία. Στη Γαλλία το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται γύρω στο 20%.

Στην Ελλάδα; Υπενθυμίζουμε τις επισημάνσεις του ΟΟΣΑ στην τελευταία έκθεσή του για την επαγγελματική κατάρτιση στην ΕΕ που δημοσιεύθηκε το 2016: «Τα στοιχεία είναι απογοητευτικά σε ό,τι αφορά το επίπεδο βασικών δεξιοτήτων των νέων και των ενηλίκων, τη συμμετοχή στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και στη μαθητεία των ενηλίκων».

Ο διεθνής Οργανισμός σημειώνει ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική κυβέρνηση είναι πολύ μεγάλες. Αναφέρει «τη δραματική έλλειψη πόρων, τον ανεπαρκή αριθμό των εκπαιδευτικών, τις κοινωνικές ανισότητες και την έλλειψη αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος». Αν και επισημαίνει ότι «τα ποσοστά εγκατάλειψης του σχολείου και των νέων πτυχιούχων είναι πολύ βελτιωμένα και η χώρα βρίσκεται πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ», ο ΟΟΣΑ αναφέρει ως ανησυχητικές τις ακυρώσεις προηγούμενων μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούσαν στην αύξηση της διαφάνειας, της υπευθυνότητας και της αξιοπιστίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της ανώτερης εκπαίδευσης.

Ο ΟΟΣΑ διαπιστώνει ότι «η Ελλάδα έχει υιοθετήσει στρατηγικές για την ανώτερη εκπαίδευση, τη διά βίου επαγγελματική κατάρτιση και τη μαθητεία». Αλλά προειδοποιεί ότι η εφαρμογή τους θα είναι δύσκολη. «Οι επιπτώσεις της προσφυγικής κρίσης στον ελληνικό εκπαιδευτικό τομέα παραμένουν για την ώρα σχετικά περιορισμένες, αλλά ίσως γίνουν πιο σοβαρές στο μέλλον» εξηγεί.