Η σχολή Τραμπ ανθεί στην Ανατολική Ευρώπη

Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει δημιουργήσει σχολή, ειδικά στην Ανατολική Ευρώπη όπου ήδη στην Τσεχία έφθασε ο πρώτος από τους μιμητές του στην εξουσία. Μερικοί από τους πολιτικούς «α λα Τραμπ» προϋπήρχαν της ενασχόλησης του Τραμπ με την πολιτική, όμως η εκλογή του στον Λευκό Οίκο προσέδωσε νομιμοποίηση σε ένα στυλ πολιτικού που έως τότε θεωρούνταν περιθωριακό.

Οι μιμητές του Τραμπ είναι συνήθως εκατομμυριούχοι επιχειρηματίες που υπόσχονται ότι, αν εκλεγούν, θα διοικήσουν την κυβέρνηση σαν ιδιωτική επιχείρηση –όμως οι επιχειρήσεις των περισσοτέρων κινούνται στα όρια της νομιμότητας, περιλαμβανομένου του Τραμπ, που κατηγορείται, για παράδειγμα, ότι εισέπραξε παράνομες δημοτικές επιχορηγήσεις μετά την 11η Σεπτεμβρίου για κτίριά του που δεν είχαν υποστεί ζημιές από την κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων. Είναι πολιτικοί που, όπως ο Τραμπ, λένε «τα πράγματα με το όνομά τους» κάνοντας τους ψηφοφόρους τους να πιστέψουν ότι είναι «ένας από αυτούς» –στην πραγματικότητα όμως είναι συχνά απλώς λαϊκιστές με ακραία ρητορική. Αλλα κοινά χαρακτηριστικά που μοιράζονται ο αμερικανός πρόεδρος και οι μιμητές του είναι ότι πλασάρονται σαν αντισυστημικοί, κατά του κατεστημένου που «τους κάνει πόλεμο», είναι απομονωτιστές –σαν τον Τραμπ με το σύνθημα «Η Αμερική πρώτα» –και, ως εκ τούτου, κατά της ΕΕ και του ευρώ και, βεβαίως, σφοδροί πολέμιοι των μεταναστών.

Το στυλ Τραμπ στην πολιτική και η συγκεκριμένη ρητορική φαίνεται ότι έχουν όλο και μεγαλύτερη απήχηση σε μια μερίδα κόσμου που αισθάνεται ότι βρίσκεται στο περιθώριο –της παγκοσμιοποίησης, της ΕΕ, της χώρας του –και αναζητεί φταίχτες για αυτό: οι μετανάστες, τα συστημικά κόμματα, η Ευρώπη. Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 όξυνε το αίσθημα της περιθωριοποίησης και ευνόησε την άνοδο πολιτικών «α λα Τραμπ».

Οι ψηφοφόροι των μιμητών του Τραμ μοιράζονται τα ίδια χαρακτηριστικά με εκείνους που ψήφισαν υπέρ του Brexit, των οποίων τη δύναμη είχαν υποτιμήσει οι διοργανωτές του δημοψηφίσματος του 2016 στη Βρετανία, όπως ακριβώς οι αντίπαλοι του Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ αρχικά δεν είχαν πάρει στα σοβαρά την υποψηφιότητά του.

Το είπε και ο Μάικλ Μπλούμπεργκ, ο εκατομμυριούχος μεγιστάνας των μέσων ενημέρωσης και πρώην δήμαρχος της Νέας Υόρκης (του οποίου το πολιτικό στυλ δεν έχει καμία σχέση με του Τραμπ): «Πίστευα ότι το πιο ηλίθιο πράγμα που έχει κάνει ποτέ μια χώρα ήταν το Brexit και μετά «την τραμπώσαμε» (we Trumped it)», δήλωσε αυτή την εβδομάδα σε επίσκεψή του στο Λονδίνο. Η διαφορά ανάμεσα στη Δυτική και στην Ανατολική Ευρώπη είναι ότι στην πρώτη οι εθνολαϊκιστές καταγράφουν όλο και περισσότερα εκλογικά κέρδη αλλά στην Ανατολική Ευρώπη ήδη κυβερνούν την Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπαν, την Πολωνία του Γιάροσλαβ Κατσίνσκι και, από το περασμένο Σάββατο, την Τσεχία. Στην τελευταία μάλιστα οι αντισυστημικοί ξεπέρασαν το 50% των ψηφοφόρων (29,7% το ANO του Αντρέι Μπάμπις, συν 10,8% το Κόμμα των Πειρατών, συν 10,7 το ακροδεξιό SPD).

Γενικά, οι μιμητές του Τραμπ εμπίπτουν σε τρεις κατηγορίες: στους απομονωτιστές που επιθυμούν τείχη γύρω από τη χώρα τους, στους αντισυστημικούς λαϊκιστές που επιθυμούν ανατροπή του κατεστημένου, και τους επιχειρηματίες που χρησιμοποιούν την επιτυχία τους στις επιχειρήσεις ως απόδειξη ότι θα αλλάξουν το σύστημα και θα πατάξουν τη διαφθορά. Ολοι τους έχουν πληθωρική προσωπικότητα και χρησιμοποιούν κατά κόρον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Το Βήμα» ξεχώρισε μερικούς ευρωπαίους μιμητές του Τραμπ και τους παρουσιάζει.

Είναι αναμφίβολα ο κορυφαίος από τους μιμητές του Τραμπ στην Ευρώπη, αν μη τι άλλο επειδή είναι ο πρώτος που θα κυβερνήσει μια χώρα έχοντας πάρει «αέρα στα πανιά του» μετά την εκλογή του αμερικανού προέδρου. Ο επονομαζόμενος και «Τραμπ της Τσεχίας» έχει συνηθίσει, όπως ο Τραμπ, να γίνεται «το δικό του» και υπόσχεται να διοικήσει την κυβέρνηση σαν ιδιωτική επιχείρηση. Η ρητορική του, όπως και του Τραμπ, είναι τσαμπουκαλίδικη και τα βάζει με τους μετανάστες. Ο 63χρονος Αντρέι Μπάμπις, ιδρυτής του κολοσσού αγροδιατροφικών προϊόντων Agrofert, τον οποίο επέκτεινε σε χημικά, τρόφιμα, στον κατασκευαστικό τομέα και σε μέσα ενημέρωσης, είναι ο δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος στην Τσεχία. Το 2011 ίδρυσε το κόμμα του, Δράση Ανικανοποίητων Πολιτών, του οποίου τα αρχικά, ΑΝΟ, σημαίνουν «Ναι» στα τσεχικά. Παρουσιαζόταν ως αουτσάιντερ αλλά ελέγχοντας τις δύο μεγαλύτερες εφημερίδες στην Τσεχία, έναν ραδιοφωνικό και έναν τηλεοπτικό σταθμό, κάθε άλλο παρά αουτσάιντερ ήταν, δεδομένου ότι τα ΜΜΕ του τον λιβανίζουν νυχθημερόν και υποβιβάζουν τους αντιπάλους του. Σαν τον Τραμπ, έχει «ζητήματα» με τους φόρους του και μάλιστα για αυτό παύτηκε από υπουργός Οικονομικών στην προηγούμενη κυβέρνηση συνασπισμού. Ο Μπάμπις εξελέγη ως αντισυστημικός, υποσχόμενος να ανατρέψει την κουλτούρα διαφθοράς της πολιτικής ελίτ. Δεν είναι όμως κανένας άγιος: τον περασμένο μήνα, κατηγορήθηκε για κατάχρηση 2 εκατ. ευρώ που είχε λάβει ως επιχορήγηση από την ΕΕ. Ο νέος πρωθυπουργός της Τσεχίας αντιμετωπίζει με αμφιθυμία τη σύγκρισή του με τον Τραμπ, τον οποίο επικρίνει ως κακό επιχειρηματία. Παραδέχεται όμως ότι μοιράζονται την απέχθεια για τους μετανάστες και την τάση να μην ακολουθούν την πολιτική ορθότητα.

Πλούσιος επιχειρηματίας, έχει από ραδιοφωνικό σταθμό και ειδησεογραφική ιστοσελίδα ως χιονοδρομικά κέντρα και επενδυτικές εταιρείες. Το 2015 ίδρυσε το κόμμα Sme Rodina (Είμαστε Οικογένεια) που ήρθε έκτο με 6,6% (11 βουλευτές στους 150) στις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου 2016. Το σύνθημά του είναι: «Εμπιστευθείτε με, δεν είμαι πολιτικός». Είναι ευρωσκεπτικιστής, σφοδρός πολέμιος των μεταναστών, των ξένων πολιτισμών και της πολυγαμίας (αναφορά στο ισλάμ) και επικρίνει την Ανγκελα Μέρκελ για τα «ανεξέλεγκτα σύνορα Σένγκεν». Κατηγορείται για διασυνδέσεις με τη σλοβακική μαφία. Είναι μαϊντανός των μέσων ενημέρωσης και ομοφοβικός: η σωστή οικογένεια είναι «ο πατέρας, η μητέρα και τα παιδιά ή, το πολύ, μια μάνα, μια μάνα, μια μάνα, μια μάνα… και τα παιδιά μου! Δυο άντρες; Αυτό είναι διεστραμμένο!» λέει, όντας πατέρας 10 παιδιών από εννιά διαφορετικές γυναίκες.

Ιδιοκτήτης δύο καταστημάτων πώλησης αυτοκινήτων και μίας ιντερνετικής εφημερίδας, ο 43χρονος Ζμπίγκνιου Στόνογκα είναι μανιώδης μπλόγκερ και ιδρυτής κόμματος που φέρει το όνομά του, Κόμμα του Στόνογκα. Στις βουλευτικές εκλογές του 2015 έλαβε 0,4% (40.000 ψήφους). Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, απευθύνθηκε έξαλλος μέσω βίντεο που ανέβασε στο Internet στους ψηφοφόρους που δεν τον ψήφισαν. Είναι αθυρόστομος, στα όρια του χυδαίου, και ανεβάζει συχνά βίντεο στο YouTube στα οποία καταφέρεται εναντίον των σιωνιστών, πολωνών πολιτικών και εφοριακών. Είναι κατά των μεταναστών. Εγινε διάσημος στην Πολωνία επειδή αποκάλυψε υποκλαπείσες συνομιλίες πολιτικών που οδήγησαν σε παραιτήσεις υπουργών της προηγούμενης κυβέρνησης. Αντιμετωπίζει 61 κατηγορίες, κυρίως για απάτη και προσβολή δημοσίων υπαλλήλων.

Επέκτεινε την οικογενειακή επιχείρηση σε έναν κολοσσό που περιλαμβάνει εταιρείες τηλεφωνίας, κατασκευαστικές που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία και στις περισσότερες χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, τράπεζες, πολλά μέσα ενημέρωσης, εισαγωγικές και εξαγωγικές εταιρείες, και πανεπιστήμια. Ο 63χρονος Κάριτς, με καταγωγή από το Κόσοβο, έζησε 10 χρόνια (2006-2016) σε εξορία γιατί τον βάραιναν κατηγορίες για ξέπλυμα χρήματος στη Σερβία (επέστρεψε στη χώρα του όταν το αδίκημα παραγράφηκε). Εμφανίζεται ως συγγραφέας πολλών βιβλίων για οικονομικά θέματα, τα οποία λέγεται ότι έχουν γράψει μεταπτυχιακοί φοιτητές στα πανεπιστήμιά του. Ιδρυσε το κόμμα του, Κίνημα για τη Δύναμη της Σερβίας, το 2004. Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές συμμετείχε στον συνασπισμό του νικητή, Αλεξάντερ Βούτσιτς, που παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία για να γίνει πρόεδρος το 2017.

Δεν είναι επιχειρηματίας, αλλά αυτό που τον συνδέει με τον Τραμπ είναι ότι παρουσιάζεται ως αουτσάιντερ της πολιτικής και χρησιμοποιεί κατά κόρον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να τραβάει την προσοχή και να επιτίθεται στους αντιπάλους του. Ο 32χρονος Ιβάν Πέρναρ έγινε διάσημος το 2011 μέσω εκστρατείας που οργάνωσε στο Facebook η οποία οδήγησε σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Την ίδια χρονιά, ίδρυσε το λαϊκιστικό κόμμα Συμμαχία για την Αλλαγή, που αργότερα μετονομάστηκε σε Ανθρώπινη Ασπίδα επειδή προέκυψε από οργάνωση ακτιβιστών που σχηματίζουν «ανθρώπινη ασπίδα» για να ματαιώνουν εξώσεις ιδιοκτητών από υπερχρεωμένα σπίτια. Το 2016 πρωτοεξελέγη βουλευτής. Ηδη έχει δεχθεί επίπληξη επειδή έτρωγε πίτσα στη διάρκεια της συνεδρίασης της Βουλής και έχει αποβληθεί από την αίθουσα επειδή διέκοπτε τη διαδικασία βγάζοντας φιλιππικούς κατά της ΕΕ. Είναι συνωμοσιολόγος («Οι φαρμακευτικές εταιρείες παρασκευάζουν δηλητηριασμένα εμβόλια»), κατά του ΝΑΤΟ («Ανατρέπει νόμιμες κυβερνήσεις με βομβαρδισμούς») και υπέρ της νομιμοποίησης της μαριχουάνας («για να μειωθεί η αποδημία των Κροατών»), καταφέρεται μανιωδώς κατά των μασόνων και της ΕΕ γιατί «κυβερνάται από μη εκλεγμένα τραπεζικά καρτέλ και γραφειοκράτες, δεν έχει δημοκρατία».

Δραστηριοποιείται στα ακίνητα και στις επενδύσεις, συγκαταλέγεται στους ολιγάρχες της Λετονίας και παραμένει δήμαρχος της παραθαλάσσιας πόλης Βέντσπιλς από το 1988, πριν από την πτώση του κομμουνισμού. Λαϊκιστής που δεν μασάει τα λόγια του –αποκαλεί το ΝΑΤΟ «δύναμη κατοχής» -, εξασφαλίζει με αυτόν τον τρόπο προβολή από τα μέσα ενημέρωσης. Ο 64χρονος Αϊβαρς Λέμπεργκς ίδρυσε το κόμμα του, Για τη Λετονία Και Το Βέντσπιλς, το 1994. Εκτοτε κυριαρχεί στην τοπική πολιτική του Βέντσπιλς. Από το 2006 κατεβαίνει στις βουλευτικές εκλογές σε συνασπισμό με την Ενωση Πρασίνων και Αγροτών, ένα συντηρητικό περιβαλλοντικό κόμμα. Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του 2014, ο συνασπισμός ήρθε τρίτος με 19,53% (21 έδρες από 100). Ο Λέμπεργκς παραμένει ο πιο αναγνωρίσιμος πολιτικός του συνασπισμού και ο κύριος χρηματοδότης του. Αντιμετωπίζει κατηγορίες για διαφθορά, ξέπλυμα χρήματος και δωροδοκία. Το όνομά του εμφανίζεται στα Panama Papers.

«Είμαι ένας υποψήφιος κατά του κατεστημένου. Και θα μπορέσω να αλλάξω τον κόσμο» έλεγε ο Βεσελίν Μαρέσκι στην εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές στη Βουλγαρία το 2016, στις οποίες ήρθε τέταρτος με 11,17%. «Υπάρχουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στις προεκλογικές μας εκστρατείες. Ο Τραμπ τηρεί διαφορετική στάση από τους υπόλοιπους (σ.σ.: συστημικούς) υποψηφίους στην Αμερική, το ίδιο κι εγώ». Ο 50χρονος Μαρέσκι ξεκίνησε ως επιχειρηματίας ανοίγοντας ένα φαρμακείο στη Βάρνα, τη γενέτειρά του. Σήμερα έχει περισσότερα από 350 φαρμακεία σε όλη τη Βουλγαρία. Σαν τον Τραμπ, του αρέσει να βάζει το όνομά του στις ιδιοκτησίες του. Το 2015, επεκτάθηκε στα βενζινάδικα και σήμερα έχει 12. Χτίζει ένα ακόμη στα περίχωρα της Σόφιας το οποίο θα είναι «ένα από τα μεγαλύτερα βενζινάδικα στον κόσμο» –με ξενοδοχείο, εστιατόρια κ.λπ. –λέει επιδεικνύοντας τη μεγαλομανία που επιδεικνύει ο Τραμπ. Λαϊκιστής, λέει ότι δεν είχε ανάγκη να επεκταθεί στον τομέα των βενζινάδικων, αλλά «βαρέθηκα να βλέπω τα καρτέλ να κλέβουν τους Βούλγαρους». Πουλάει τη βενζίνη λίγο φθηνότερα από τον ανταγωνισμό. Το ίδιο και τα φάρμακα, ιδίως εκείνα που παίρνουν οι ηλικιωμένοι και, ως επί το πλείστον, χαμηλοσυνταξιούχοι. «Αποδεικνύω ότι τα καρτέλ κλέβουν τους καταναλωτές» λέει.Μετά τις προεδρικές εκλογές, ίδρυσε το κόμμα Βόλια (Θέληση) που ήρθε πέμπτο, με 4,15%, στις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου 2017. «Λέω τα πράγματα με το όνομά τους» δηλώνει –χαρακτηριστικό που χρησιμοποιεί και ο Τραμπ. Εθνολαϊκιστής, είναι κατά των μεταναστών και του «διεφθαρμένου πολιτικού κατεστημένου», το οποίο κατηγορεί ότι προσπαθεί να τον φιμώσει.