Μάρτυρες δίχως πρόσωπο απέναντι στη Χρυσή Αυγή

Στην αίθουσα θα ακουστεί μόνο η φωνή τους, κι αυτή αλλοιωμένη. Η ηχητική τηλεδιάσκεψη θα βοηθήσει να παραμείνουν «σκοτεινά» τα πρόσωπά τους. Παρά τις ενστάσεις, τις αντιρρήσεις, τις εναλλακτικές προτάσεις του τελευταίου διαστήματος, οι πέντε προστατευόμενοι μάρτυρες αναμένεται να καταθέσουν χωρίς να είναι φυσικά παρόντες στη δικαστική αίθουσα αύριο Δευτέρα, άνευ απροόπτου, στη δίκη της Χρυσής Αυγής, κλείνοντας τον κύκλο των 131 μαρτύρων που στηρίζουν το κατηγορητήριο περί «εγκληματικής οργάνωσης».

Σε μια ιδιότυπη χρονική συγκυρία, στην τρέχουσα φάση οι ελληνικές Αρχές λαμβάνουν τεχνογνωσία για την προστασία μαρτύρων από τον ΟΟΣΑ, στο πλαίσιο (και) συνεδρίου με συναφή θεματική που ολοκλήρωσε τις εργασίες του στην Αθήνα μόλις την Παρασκευή. Με απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης Σταύρου Κοντονή έχει συσταθεί, εξάλλου, από το καλοκαίρι ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή, υπό την προεδρία του Τάσου Τριανταφύλλου, επίκουρου καθηγητή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης, η οποία μελετά την ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου για την προστασία των μαρτύρων, αλλά και την επέκταση του καθεστώτος προστασίας σε άτομα που παρέχουν πληροφορίες για άλλα σοβαρά αδικήματα, σχετιζόμενα και με τον ιδιωτικό τομέα –για τον οποίο υπάρχει επί του παρόντος σαφές κενό.

Την Τρίτη 24 Οκτωβρίου, η απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων που εκδικάζει την υπόθεση της Χρυσής Αυγής και η οποία επέτρεπε την κατάθεση χωρίς φυσική παρουσία των προστατευομένων μαρτύρων προκάλεσε αίσθηση, καθώς εκινείτο σε κατεύθυνση διαφορετική από αυτή που «έδειχνε» λίγες ημέρες νωρίτερα η εισαγγελέας της έδρας Αδαμαντία Οικονόμου. Η σύνθεση, με πρόεδρο τη Μαρία Λεπενιώτη, απέρριψε την πρόταση της εισαγγελέως και ασφαλώς το σχετικό αίτημα της υπεράσπισης για υποχρεωτική αποκάλυψη των στοιχείων των προστατευόμενων μαρτύρων, με το αιτιολογικό του πιθανού εκφοβισμού και αντεκδίκησης που μπορεί αυτοί να υποστούν.

«Επεισοδιακή», προτού καν αρχίσει, αναμένεται πάντως να είναι η διαδικασία της κατάθεσης, καθώς συνήγοροι της πολιτικής αγωγής δηλώνουν στο «Βήμα» ότι προτίθενται να απευθύνουν διερευνητικές ερωτήσεις στον πρώτο μάρτυρα, αποκαλούμενο ως «Α». «Εχουν περάσει τέσσερα ολόκληρα χρόνια από την πρώτη του κατάθεση (σ.σ. τον Σεπτέμβριο του 2013) και δυόμισι χρόνια από την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας, διάστημα ικανό για να διαμορφώσει εκ νέου άποψη για τα πράγματα» τονίζει ο Κώστας Παπαδάκης, εκ των συνηγόρων πολιτικής αγωγής των αιγύπτιων αλιεργατών. «Αν δεν το κάνει η πρόεδρος του δικαστηρίου Μαρία Λεπενιώτη, θα το κάνω εγώ. Θα τον ρωτήσω εάν επιθυμεί να έρθει στην αίθουσα και να καταθέσει επωνύμως, όπως έχουν κάνει τόσοι άλλοι μάρτυρες κατηγορίας. Τότε φοβόταν. Τώρα; Φοβάται ακόμη; Αν αρνηθεί να παραστεί αυτοπροσώπως στο βήμα του μάρτυρα, προσωπικά εγώ αλλά και άλλοι συνάδελφοι της πολιτικής αγωγής δεν προτιθέμεθα να τον εξετάσουμε. Θεωρούμε ότι θίγεται η αρχή της αμεσότητας, της δημοσιότητας, παρακωλύεται και η δυνατότητα ελέγχου της αξιοπιστίας όσων λέει. Η κατάθεσή του θα είναι, κατ’ εμάς, ένα ημιτελές αποδεικτικό προϊόν. Η υπεράσπιση δεν θέλει τους προστατευόμενους μάρτυρες γιατί δεν τη συμφέρουν αυτά που θα πουν, εμείς εναντιωνόμαστε και διαφωνούμε από θέση αρχής στο συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο».

Σε κάθε περίπτωση, η πράξη έχει δείξει ότι απαιτείται προσοχή. Καθώς η προστασία των μαρτύρων στη δίκη της Χρυσής Αυγής προκύπτει από τις διατάξεις του λεγόμενου αντιτρομοκρατικού νόμου που θεσπίστηκε το 2001, ο συνήγορος θυμάται ότι «δίκες του ΕΛΑ, του Επαναστατικού Αγώνα, της Συνωμοσίας Πυρήνων της Φωτιάς δεν είχαν μάρτυρες υπό ειδικό καθεστώς. Υπήρχαν δυο προστατευόμενοι μάρτυρες, οι λεγόμενοι Α1 και Β1, στη δίκη της 17 Νοέμβρη. Η κακή οργάνωση, ωστόσο, τους εξέθεσε από την πρώτη κιόλας ημέρα, προκαλώντας κύμα γέλιου στη δικαστική αίθουσα. Διότι ο Α1 και ο Β1 ήταν παρόντες στο ακροατήριο και σήκωσαν κανονικά το χέρι τους όταν ο πρόεδρος τους κάλεσε να δηλώσουν την παρουσία τους…».

Κατά την έναρξη της δίκης της Χρυσής Αυγής στον Κορυδαλλό, οι προστατευόμενοι μάρτυρες έδωσαν το «παρών» μέσω ηχητικής τηλεδιάσκεψης και ενώ βρίσκονταν στο κτίριο της ΓΑΔΑ. Στη φάση αυτή πάντως και εν αναμονή των κρίσιμων καταθέσεων, οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες αναφορικά με το πού θα μεταφερθούν οι μάρτυρες για να καταθέσουν. Πηγές του Εφετείου διαβεβαίωναν μέχρι πρότινος ότι η κατάθεση θα γίνει από ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα στις φυλακές Κορυδαλλού.

Το νομικό καθεστώς

Η πρώτη «προσπάθεια» για προστασία μαρτύρων έγινε με τον Ν. 1926/1990 «Για την προστασία της κοινωνίας από το οργανωμένο έγκλημα», στο άρθρο 8 του οποίου προβλεπόταν «ειδική και αναγκαία προστασία» για τους μάρτυρες – όχι όμως για τα μέλη των οικογενειών τους – που καταθέτουν κατά την ανάκριση και εκδίκαση σχετικών με το οργανωμένο έγκλημα υποθέσεων. Στη συνέχεια, ο Ν. 1916/1990 καταργήθηκε με τον Ν. 2172/1993 και μόνο στον Ν. 2713/1999 (Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων της Ελληνικής Αστυνομίας) προβλεπόταν η παροχή της αναγκαίας αστυνομικής προστασίας στους μάρτυρες συγκεκριμένων υποθέσεων που αφορούν ορισμένα εγκλήματα, όταν αυτά διαπράττονται ή όταν στην τέλεσή τους συμμετέχουν αστυνομικοί όλων των βαθμίδων. Υπό τη διεθνή, όμως, κινητοποίηση για πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, ο έλληνας νομοθέτης οδηγήθηκε στη θέσπιση νέου νόμου για το οργανωμένο έγκλημα και συγκεκριμένα του Ν. 2928/2001, στο άρθρο 9 του οποίου ρυθμίζεται το ζήτημα της προστασίας των μαρτύρων. Σημειώνεται ότι η εν λόγω διάταξη, όπως αυτή ισχύει σήμερα, εφαρμόζεται όχι μόνο επί εγκληματικών οργανώσεων και τρομοκρατίας, αλλά και για άλλα εγκλήματα, π.χ. της εμπορίας ανθρώπων, του σεξουαλικού τουρισμού.