Στην ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Το τελευταίο σημείωμα» υπάρχει ένας πιτσιρικάς 13 ετών που μεταφέρεται στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου με την κατηγορία ότι κλέβει όπλα από γερμανούς φαντάρους για την Αντίσταση. Δεν είναι ο πρωταγωνιστής του ιστορικού αυτού φιλμ, το οποίο έχει σαν θέμα την εκτέλεση με σαδιστικό τρόπο από τα Ες Ες 200 συμπατριωτών μας την 1η Μαΐου του 1944 στην Καισαριανή. Ωστόσο, όταν σκέφτηκα ότι αυτό το παιδάκι που ρίσκαρε τόσο τη ζωή του για την ελευθερία της πατρίδας του μπορεί να ζει τώρα ανάμεσά μας, να είναι ένας θαλερός ογδονταεξάχρονος, ανατρίχιασα. Η ταραγμένη ιστορία της Ελλάδας δεν αναπαύεται στα βιβλία, ανασαίνει ακόμη ανάμεσά μας. Οι πρωταγωνιστές της –εννοώ τους απλούς ανθρώπους, αυτοί την αιμοδοτούν άλλωστε –μπορεί να έχουν φύγει οι περισσότεροι από τη ζωή, ωστόσο τα παιδιά τους και τα εγγόνια και τα δισέγγονά τους ζουν, και κανείς δεν ξεχνάει τις τρομερές ιστορίες τους.
Αν είσαι, για παράδειγμα, συγγενής του Ναπολέοντα Σουκατζίδη, πώς μπορείς να μη διηγείσαι την ιστορία του όσο ζεις; Του προσφέρθηκε σχεδόν χωρίς να του ζητηθεί αντάλλαγμα η ελευθερία του, ο διεστραμμένος ναζί διοικητής του στρατοπέδου τού χάρισε τη ζωή κι αυτός επέλεξε να πεθάνει ώστε να μην εκτελεστεί στη θέση του κάποιος άλλος αθώος. Πόσοι τέτοιοι άνθρωποι υπάρχουν στον κόσμο;
Αλλά και για τους υπόλοιπους 199 τι να ξεχάσεις; Οτι την παραμονή της εκτέλεσης χόρεψαν και τραγούδησαν για τη ζωή που αποχαιρετούσαν; Οτι επιβιβάστηκαν στα φορτηγά που θα τους μετέφεραν στον τόπο της εκτέλεσης ντυμένοι με ό,τι καλύτερο είχαν, ξυρισμένοι, χτενισμένοι, και όταν έφτασαν στην Καισαριανή ζήτησαν μια χάρη μόνο, να εκτελεστούν όλοι μαζί χωρίς να τους δέσουν τα μάτια; Ποιος δικαιούται να ξεχάσει ότι οι ναζί το αρνήθηκαν και τους εκτελούσαν ανά 20, υποχρεώνοντάς τους να μεταφέρουν αυτοί οι μελλοθάνατοι τα άψυχα σώματα των συντρόφων τους και μετά να στηθούν στον τοίχο; Ηταν ήδη ματωμένα τα πουκάμισά τους από το αίμα των εκτελεσμένων πριν τους βρει η δική τους σφαίρα.
Το ευτύχημα με μια ταινία σαν κι αυτή είναι ότι δίνει πρόσωπο στη φρίκη, στην απόγνωση, στη θηριωδία, στην αξιοπρέπεια, στη θυσία. Θα ήταν πολύτιμο να τη δουν όλοι οι εμπλεκόμενοι με την πολιτική, όλων των κομμάτων. Εχει σημασία να ξέρεις ποια χώρα θες να κυβερνάς. Βασανισμένη η πατρίδα μας, πόλεμοι, Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος, δικτατορία, για να μιλήσουμε μόνο για τον 20ό αιώνα. Χύθηκε αίμα πολύ και το αίμα θυμάται. Το τελευταίο σημείωμα των εκτελεσμένων της Πρωτομαγιάς του 1944 το πήραν αυτοί που τους αγάπησαν και από τότε ταξιδεύει, από γενιά σε γενιά. Ας το έχουν κατά νου όσοι νομίζουν ότι οι χώρες είναι εταιρείες και το μόνο που χρειάζονται είναι ένας καλός μάνατζερ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
