Εμφύλιοι πόλεμοι

Η δεκαετία των εμφύλιων πολέμων, η δεκαετία του 1940, αποτελεί την πιο αιματηρή διαιρετική τομή της νεότερης Ελλάδας. Σε αυτή τη δεκαετία είναι αφιερωμένο το τέταρτο τεύχος της σειράς «10 και μία δεκαετίες πολιτικών διαιρέσεων», όπου ο Θανάσης Διαμαντόπουλος συμπυκνώνει κάθε φορά, σε σύντομα και ευανάγνωστα κείμενα, την ουσία των πολιτικών αντιπαραθέσεων μιας δεκαετίας.

Η βία του 1944 συσπείρωσε τους βενιζελικούς και τους βασιλικούς ενάντια στο ΕΑΜ. Στη συνέχεια ωστόσο προέκυψαν νέες διαιρέσεις, οι οποίες πολυδιάσπασαν ιδίως τον βενιζελικό χώρο. Στο δημοψήφισμα του 1946 κάποιοι επίγονοι του Βενιζέλου τάχθηκαν υπέρ της μοναρχίας, άλλοι παρέμειναν σταθερά εναντίον, ενώ μια τρίτη ομάδα απέφυγε να τοποθετηθεί είτε υπέρ είτε κατά.

Ενδοπαραταξιακή τομή προέκυψε και στους κομμουνιστές, καθώς κάποιοι απέρριπταν την αποχή από τις εκλογές του 1946. Αν το ΚΚΕ είχε συμμετάσχει στις εκλογές, ενδεχομένως να είχε αποφευχθεί ο εμφύλιος του 1946-1949.

Διαιρετική τομή προέκυψε και στις τάξεις των νικητών του Εμφυλίου, όταν ο στρατός κατόρθωσε να αυτονομηθεί από την πολιτική ηγεσία, αφήνοντας πίσω τις μεσοπολεμικές τάσεις κυριαρχίας των κομμάτων στο στράτευμα. Κλείνοντας με αυτή την επισήμανση το κείμενό του ο συγγραφέας δημιουργεί ανυπομονησία για την έκδοση των επόμενων δύο τευχών.

Θυμίζουμε ότι η σειρά ξεκίνησε με τη δεκαετία του εθνικού διχασμού και τα επόμενα δύο τεύχη κάλυψαν τις δύο δεκαετίες του Μεσοπολέμου. Με μεγάλη σαφήνεια και οικονομία γραφής, χωρίς περιττές λεπτομέρειες ή λογοτεχνικές εξάρσεις, ο Διαμαντόπουλος οδηγεί τους αναγνώστες στα κεντρικά και πιο ουσιαστικά ζητήματα που δίχασαν την ελληνική πολιτική και κοινωνία. Ο τρόπος που δομεί τα επιχειρήματά του είναι μεν κάπως απαιτητικός, προσδίδει όμως στην επιχειρηματολογία του μια ακρίβεια που θυμίζει μαθηματικές εξισώσεις.

Ο κ. Χ. Παπασωτηρίου είναι καθηγητής, πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.