Γκόραν Μπρέγκοβιτς: Οταν ακούω τη λέξη «Ελλάδα» χαμογελάω

Ξενυχτισμένος ήταν ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς το πρωί που μιλήσαμε μαζί του και δεν αποχωρίστηκε καθόλου τα μαύρα γυαλιά του, ούτε και ένα μεγάλο χαμόγελο ικανοποίησης –το αμέσως προηγούμενο βράδυ είχε παίξει στο φεστιβάλ Σπούτνικ στο Αλσος Στρατού στου Γουδή. Αφορμή για τη συνάντησή μας ήταν η κυκλοφορία του ωραίου νέου άλμπουμ του «Three Letters from Sarajevo (Opus 1)», («Τρία γράμματα από το Σαράγεβο»), που αποτελεί το πρώτο μέρος ενός κονσέρτου για τρία βιολιά (κλασικό, klezmer και oriental) και συμφωνική ορχήστρα, ενός έργου που δημιουργήθηκε μετά την ανάθεση που του έγινε από την παριζιάνικη εκκλησία του Σεν-Ντενί. Πολλοί οι εκλεκτοί προσκεκλημένοι που επιστρατεύτηκαν για την ερμηνεία των τραγουδιών, μεταξύ των οποίων η Ισπανίδα Bebe, ο Ισραηλινός Ασίφ Αβιντάν και ο Αλγερινός Ρασίντ Ταχά (το «Opus 2» θα κυκλοφορήσει σε λίγους μήνες).

Κύριε Μπρέγκοβιτς, τι μήνυμα στέλνουν τα τρία αυτά γράμματα, το χριστιανικό, το μουσουλμανικό και το εβραϊκό, που αναφέρετε στον τίτλο του τελευταίου δίσκου σας; «Το Σαράγεβο έχει υπάρξει ένα μοναδικό, ας πούμε, τριεθνές σημείο όπου ζούσαν μαζί χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι. Ξέρετε, μόλις έναν χρόνο προτού αρχίσει ο πόλεμος, ήμουν στην κορυφή ενός κτιρίου, χάζευα από ψηλά την πόλη και έτυχε εκείνη την ώρα να ακούγονται ταυτόχρονα οι τελετές από μια ορθόδοξη εκκλησία, ένα τζαμί και μια συναγωγή και είπα ότι δεν υπάρχει άλλο μέρος στον κόσμο με αυτά τα τρία σε αρμονία, τι κρίμα που θα είναι να χαθεί αυτό. Δυστυχώς επαληθεύτηκαν οι σκέψεις μου και δυστυχώς, λόγω γλώσσας, δεν καταλαβαίνετε τους στίχους στο τελευταίο τραγούδι του άλμπουμ, το «Made in Bosnia», που λένε «πυροβολήστε τους όλους στα αρ***». Η ιστορία μάς σημαδεύει στο κεφάλι ενώ δεν σκεφτόμαστε με το μυαλό, το μαλακό υπογάστριο μας κυβερνά, αυτό λέει το τραγούδι: χτυπήστε μας στη ρίζα του προβλήματος. Με τη μουσική είναι εύκολο να τα λες αυτά, η πολιτική, οι θρησκείες, οι διάλεκτοι δεν αφήνουν τέτοια περιθώρια. Μέσω της μουσικής, που είναι η πρώτη παγκόσμια γλώσσα, ήθελα να αφήσω ένα μήνυμα ενότητας, που θα μπορούσε και σε είκοσι χρόνια κάποιος να το ακούσει».

Τι θα λέγατε λοιπόν σήμερα σε αυτούς που, ειδικά σε κάποιες βαλκανικές χώρες, κρατούν εχθρική στάση απέναντι στους πρόσφυγες, για παράδειγμα; «Τι κρίμα που αφήνουμε τις διαφορές μας να καθορίζουν τις αντιλήψεις μας, αντί να τις χρησιμοποιούμε για να εμπλουτίζουν τη ζωή μας. Πιστεύω ότι ο 21ος αιώνας θα είναι αυτός που θα μας μάθει να ζούμε μαζί. Οσοι δεν μπορούν να το αποδεχτούν αυτό είναι ανιστόρητοι, ο κόσμος χρωστάει πολλά στους μετανάστες και στους πρόσφυγες. Ούτε iPhone δεν θα είχαμε χωρίς τους μετανάστες, ο πατέρας του Στιβ Τζομπς ήταν από τη Συρία».

Ολοι οι ερμηνευτές των καινούργιων τραγουδιών σας διαθέτουν πολύ χαρακτηριστικές φωνές. Αυτό προσέχετε σε κάποιον τραγουδιστή; «Αν ανατρέξουμε και στις παλαιότερες συνεργασίες μου, είναι ξεκάθαρο ότι δεν με ενδιαφέρει η showbiz και το τι είναι της μόδας. Τους συγκεκριμένους καλλιτέχνες τους διάλεξα εύκολα και με επηρέασε κυρίως η προσωπικότητά τους. Οταν παίζεις οτιδήποτε με τον Ρασίντ Ταχά, αυτό αποκτά αμέσως μια ατμόσφαιρα arab-punk, το ίδιο συμβαίνει και με τον Ασίφ Αβιντάν –είναι δύσκολο αυτή η φωνή να μην αφήσει ισχυρό αποτύπωμα σε ένα τραγούδι, πρόκειται για τον πιο ενδιαφέροντα τραγουδιστή στον κόσμο σήμερα, αυτή είναι η άποψή μου, κανείς άλλος δεν τραγουδάει έτσι. Η Bebe μαλάκωνε κάθε σκληρότητα με την ερμηνεία της, αναδεικνύει τη θηλυκή πλευράτων κομματιών. Και τονΡιφ Κοέν, έναν νεαρό ισραηλινό καλλιτέχνη, τον φώναξα γιατί ήθελα να κάνω μαζί του ένα τραγούδι γάμου. Τα εβραϊκά τραγούδια του γάμου έχουν επηρεάσει τη μουσική όλων των Βαλκανίων. Είχα για λίγο καιρό τη δυνατότητα να κάνω έρευνα στο μουσικό αρχείο του κρατικού ραδιοφώνου στο Βουκουρέστι και είδα ότι πολλές από τις μουσικές των Ρομά, για παράδειγμα, προέρχονται από τα τραγούδια των εβραϊκών γάμων. Ηθελα να αφήσω πίσω μου κάτι τέτοιο. Το κομμάτι «Mazel Tov» αποτελεί ένα ιδιαίτερο κράμα, καθώς ξεκινάει με μια παραδοσιακή μελωδία της Νότιας Ιταλίας. Πάντως, κανένα άλλο άλμπουμ μου δεν έχει δεχτεί τόσες εξωτερικές επιδράσεις».

Γεννηθήκατε σε μια χώρα που έχει πια κατακερματιστεί. Ποια είναι η άποψή σας για τα σύγχρονα αποσχιστικά κινήματα, όπως αυτό της Καταλωνίας; «Πιστεύω ότι θα μάθουμε πραγματικά τι έχει συμβεί έπειτα από πολλά χρόνια. Θα σας πω μια ιστορία. Οσοι μεγαλώναμε στη Γιουγκοσλαβία μαθαίναμε για μια θρυλική φράση που φώναζε στους δρόμους ο κόσμος το 1941 όταν ο βασιλιάς ετοιμαζόταν να υπογράψει συμφωνία με τις δυνάμεις του Αξονα. Το σύνθημα έλεγε: «Καλύτερoς ο πόλεμος από μια συνθήκη, καλύτερος ο τάφος από τη σκλαβιά». Πριν από λίγο καιρό που ανοίχτηκαν κάποια απόρρητα αρχεία πληροφορηθήκαμε ότι το σλόγκαν αυτό ήταν επινόηση των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών. Είχαμε δύο εκατομμύρια νεκρούς τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι απίστευτο. Γνωρίζοντας αυτή την ιστορία, σας λέω ότι το παιχνίδι που κρύβεται πίσω από κάθε τέτοιο γεγονός θα το μάθουμε μόνο όταν δεν θα υπάρχει κανένα κόστος για τους εμπλεκομένους. Σε πενήντα χρόνια ίσως. Πάντα υπάρχει ένα παρασκήνιο».

Ερχεστε στην Ελλάδα αρκετά συχνά τα τελευταία χρόνια. Θεωρείτε πως η κρίση ανήκει στο παρελθόν; «Θα ήθελα να σας πω κάτι. Είστε τόσο τυχεροί που έχετε γεννηθεί σε μία από τις ομορφότερες χώρες του κόσμου. Καταλαβαίνω ότι υπάρχουν εκατομμύρια πράγματα για να παραπονεθεί κανείς, αλλά σκεφτείτε λίγο την ιστορία σας, το φως, τη θάλασσα. Και μόνο το άκουσμα της λέξης «Ελλάδα» σε κάνει να χαμογελάς από όποιο μέρος του κόσμου και αν είσαι. Θυμάμαι πως όταν η Λίνα Νικολακοπούλου και η Αλκηστις Πρωτοψάλτη μού πρότειναν να έρθω εδώ για να αναλάβω την παραγωγή στο άλμπουμ που ετοίμαζαν, δεν είχα κανέναν λόγο να το κάνω, ήμουν ο μεγαλύτερος ροκ σταρ στη χώρα μου τότε. Λάτρευα ωστόσο το «Ρεμπέτικο» και ο μοναδικός όρος που έθεσα προκειμένου να αποδεχτώ την πρόσκληση ήταν να συνεργαστούμε με τους μουσικούς που είχαν παίξει στον δίσκο του Ξαρχάκου. Λατρεύω την Ελλάδα».

Εχετε συμμετάσχει και στον δίσκο του πορτορικανού ράπερ Residente. Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει αυτή τη σύμπραξη κάπως αναπάντεχη… «Μα πρόκειται για έναν εξαιρετικό καλλιτέχνη. Η ιδέα πίσω από τη δημιουργία του άλμπουμ του ήταν η εξής: έκανε μια ανάλυση του DNA του για να βρει από πού κατάγονταν οι πρόγονοί του και τίμησε όλες τις πατρίδες του με ένα τραγούδι. Επειδή κάποιος από τους προπάτορές του ήταν από τα Βαλκάνια, μου ζήτησε να συναντηθούμε στο Βελιγράδι για να συνεργαστούμε. Τον εκτιμώ πολύ».

Τι ακούτε αυτή την περίοδο στο σπίτι σας; «Προτιμώ να μην ακούω τίποτε. Ξέρετε αυτό το ανέκδοτο με τους έμπειρους γυναικολόγους που δεν θέλουν να κουβαλούν τη δουλειά τους στο σπίτι –και ας ασχολούνται με το πιο όμορφο πράγμα στον κόσμο; Ετσι κι εγώ, όταν είμαι στο σπίτι μου προτιμώ τη σιωπή».