Δύο πολύ σημαντικά γεγονότα σημειώθηκαν στη Μέση Ανατολή αυτή την εβδομάδα: τη Δευτέρα, ο ιρακινός στρατός με τη βοήθεια σιιτών παραστρατιωτικών, που υποστηρίζονται από το Ιράν, ανακατέλαβε περιοχές διαφιλονικούμενες ανάμεσα στους Κούρδους του Ιράκ και τη Βαγδάτη. Την Τρίτη έπεσε η Ράκα, η «πρωτεύουσα» του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία. Τα δύο αυτά γεγονότα σηματοδοτούν εξελίξεις που μπορεί να πυροδοτήσουν νέους πολέμους στην περιοχή: πρώτον, εμφύλιο μεταξύ των Κούρδων που είναι χωρισμένοι στα δύο, δεύτερον, συγκρούσεις ανάμεσα στους απογοητευμένους Κούρδους που ούτε αυτή τη φορά πέτυχαν ανεξαρτησία, και τη Βαγδάτη, αν αυτή συνεχίσει να τους καταπιέζει, τρίτον, ανταρτοπόλεμο με τζιχαντιστές στο Ιράκ και στη Συρία και, τέταρτον, συγκρούσεις για την κυριότητα της Ράκα ανάμεσα στους Κούρδους της Συρίας και τις υπόλοιπες αντιμαχόμενες δυνάμεις στη χώρα.
Ολοι εναντίον όλων
Οι διαφιλονικούμενες περιοχές στο Βόρειο Ιράκ –με πρώτη την πλούσια σε πετρέλαιο πόλη του Κιρκούκ, την «Ιερουσαλήμ των Κούρδων» –ελέγχονταν από τους Κούρδους από το 2014, όταν το Ισλαμικό Κράτος ανακήρυξε το γειτονικό «χαλιφάτο». Η ανακατάληψή τους επισπεύσθηκε λόγω του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία που πραγματοποίησαν οι Κούρδοι του Ιράκ στα τέλη Σεπτεμβρίου στο οποίο, εκτός από το αυτόνομο Κουρδιστάν, συμπεριλήφθηκαν και οι διαφιλονικούμενες περιοχές εξοργίζοντας τη Βαγδάτη. Η ανακατάληψή τους κατέστη δυνατή εν μέρει λόγω του παλαιού ανταγωνισμού ανάμεσα στις οικογένειες Μπαρζανί και Ταλαμπανί, που κυβερνούν τους Κούρδους επί δεκαετίες. Η μεταξύ τους ανακωχή λόγω δημοψηφίσματος τερματίστηκε βίαια όταν οι Ταλαμπανί ήρθαν σε συμφωνία με τη Βαγδάτη για να εγκαταλείψουν το Κιρκούκ.
«Η σύγκρουση ανάμεσα στους Κούρδους και στη Βαγδάτη μετατρέπεται σιγά-σιγά σε σύγκρουση ανάμεσα στα κουρδικά κόμματα» έγραψε ο «Monde» –ανάμεσα στο Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP) των Μπαρζανί, που είναι πιο κοντά στην Τουρκία και ελέγχουν το Βόρειο Κουρδιστάν, και την Πατριωτική Ενωση του Κουρδιστάν (PUK) των Ταλαμπανί, που είναι πιο κοντά στο Ιράν και ελέγχουν το Νότιο Κουρδιστάν.
Παράλληλα, υπάρχει ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους Κούρδους και το κεντρικό κράτος του Ιράκ, το οποίο γίνεται όλο και πιο σιιτικό, περιθωριοποιώντας Κούρδους και σουνίτες. Αυτό τροφοδοτεί όχι μόνο τη σύγκρουση με τους Κούρδους αλλά και τον σουνιτικό εξτρεμισμό που στέλνει μαχητές στις τάξεις των τζιχαντιστών. Οι Κούρδοι αισθάνονται προδομένοι από τη διεθνή κοινότητα και τη Βαγδάτη επειδή αυτοί πολέμησαν στην πρώτη γραμμή το Ισλαμικό Κράτος, ενώ ο ιρακινός στρατός συχνά εγκατέλειπε τα όπλα, αλλά μόλις ζήτησαν ανεξαρτησία, η Βαγδάτη τους προκάλεσε ασφυξία: έκλεισε τα αεροδρόμιά τους στις διεθνείς πτήσεις και, κυρίως, ανακατέλαβε τις πετρελαιοπηγές που χρηματοδοτούσαν την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (της οποίας ηγείται ο Μασούντ Μπαρζανί).
«Οι Κούρδοι επιθυμούν πραγματικά ανεξαρτησία. Το σιιτικό Ιράκ δυναμώνει καθημερινά. Η στρατιωτικοποίηση της ιρακινής κοινωνίας αντιμετωπίζεται ως πραγματική απειλή από τους Κούρδους. Επιπλέον, οι άραβες ιρακινοί πολιτικοί δαιμονοποιούν όλο και περισσότερο τους Κούρδους ως προδότες, φίλους του Ισραήλ. Οι Κούρδοι φοβούνται μια νέα Ανφάλ (σ.σ.: το όνομα της επιχείρησης του Σαντάμ κατά των Κούρδων στη δεκαετία του ’80, κατά την οποία σκότωσε 180.000 με χημικά όπλα). Υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για έναν εμφύλιο. Αρκεί ένα απλό γεγονός, όπως μια σύγκρουση ανάμεσα σε ιρακινούς στρατιώτες και Πεσμεργκά, για να κλιμακωθεί. Υπάρχει επίσης κίνδυνος εμφυλίου ανάμεσα στο Βόρειο και στο Νότιο ιρακινό Κουρδιστάν» είπε στον «Monde» ο γαλλοϊρακινός κοινωνιολόγος Αντέλ Μπακαουάν.
Αλλά ούτε το Ισλαμικό Κράτος μπορεί να θεωρηθεί τελειωμένη υπόθεση μετά την πτώση της Ράκα. Πολλοί αναμένουν τη νέα «ενσάρκωσή» του. Το Ιράκ προετοιμάζεται για ένα κύμα επιθέσεων αυτοκτονίας κατά αμάχων. Το Ισλαμικό Κράτος ήλεγχε στο παρελθόν 60.300 τετρ. χλμ. και σήμερα ελέγχει 24.000 τετρ. χλμ., στα σύνορα Ιράκ και Συρίας, όπου πιθανότατα έχει βρει καταφύγιο και ο αρχηγός του, Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι. Από εκεί μπορεί να ξαναχτίσει τα δίκτυά του και να συνεχίσει να εμπνέει τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη.
Η «Λερναία Υδρα»
«Οταν οι αμερικανικές δυνάμεις αποσύρθηκαν από το Ιράκ το 2011, ο προκάτοχος του Ισλαμικού Κράτους είχε μόλις 700 μαχητές. Σε λιγότερα από τρία χρόνια, ανασυντάχθηκε και προέλασε στο Ιράκ και στη Συρία, ανακηρύσσοντας το χαλιφάτο. Σήμερα, η οργάνωση διαθέτει 6.000-10.000 μαχητές στο Ιράκ και στη Συρία, σύμφωνα με την αμερικανική συμμαχία. Αυτό σημαίνει οκτώ ως 14 φορές περισσότερους από όσους διέθετε το 2011» έγραψαν οι «New York Times». «Αλλά ακόμη και αν παρακμάσει, άλλες τζιχαντιστικές οργανώσεις είναι έτοιμες να γεμίσουν το κενό. Η Αλ Κάιντα φιλοδοξεί να επανέλθει και προωθεί έναν χαρισματικό νέο ηγέτη: τον Χάμζα μπιν Λάντεν, τον 27χρονο γιο του Οσάμα».
Οι Κούρδοι νιώθουν προδομένοι
«Τα πράγματα στο Κιρκούκ είναι ήρεμα» λέει στο «Βήμα» ο φωτορεπόρτερ Αχιλλέας Ζαβαλλής που επισκέφθηκε την πόλη την Τρίτη και μας περιγράφει τι είδε: «Οι δρόμοι ήταν έρημοι, τα μαγαζιά κλειστά, στη μεγάλη αγορά στο κέντρο της πόλης κυκλοφορούσαν ελάχιστοι. Οι περισσότεροι Πεσμεργκά είχαν εγκαταλείψει τις θέσεις τους και προχωρούσε ο ιρακινός στρατός με σιίτες παραστρατιωτικούς. Στα σημεία ελέγχου στα οποία πριν υπήρχαν Κούρδοι, σήμερα υπάρχουν Ιρακινοί. Οι Κούρδοι είναι σοκαρισμένοι. Πολλοί νιώθουν προδομένοι γιατί από το 2014 πρώτα οι Κούρδοι πολεμούν το Ισλαμικό Κράτος και μετά ακολουθεί ο ιρακινός στρατός. Λένε «ας μη μας υποστήριζε η διεθνής κοινότητα στο δημοψήφισμα αλλά τουλάχιστον ας μην εναντιωνόταν»».
«Η κατάσταση δεν είναι πια έκρυθμη. Οποια διαφιλονικούμενη περιοχή ήταν να πάρει ο ιρακινός στρατός την πήρε. Οι κούρδοι πολίτες που είχαν εγκαταλείψει το Κιρκούκ (σ.σ.: από τον φόβο συγκρούσεων ανάμεσα στους Πεσμεργκά και τον ιρακινό στρατό) άρχισαν να επιστρέφουν».
Ο κ. Ζαβαλλής, από την Κύπρο, εργάζεται στη Μέση Ανατολή συστηματικά από το 2012 και τον τελευταίο χρόνο ζει μόνιμα στο Ερμπίλ του ιρακινού Κουρδιστάν. Συνεργάζεται με ξένα μέσα ενημέρωσης –την περασμένη εβδομάδα δημοσιεύθηκε ρεπορτάζ για τη Ράκα στον «Guardian» με δικές του φωτογραφίες. «Στη Ράκα πήγαμε με τον δημοσιογράφο του «Guardian» για μία εβδομάδα στις αρχές Οκτωβρίου, ενσωματωμένοι στις YPG (σ.σ.: τις δυνάμεις των Κούρδων της Συρίας). Την εβδομάδα εκείνη υπήρχαν άμαχοι παγιδευμένοι στο νοσοκομείο της Ράκα τους οποίους οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους χρησιμοποιούσαν σαν ανθρώπινες ασπίδες, για να μην επιχειρήσουν εναντίον τους οι YPG».
«Το 80%-90% της Ράκα είναι τελείως κατεστραμμένο. Οι συμμαχικές δυνάμεις και οι Κούρδοι πραγματοποίησαν πάρα πολλές αεροπορικές επιδρομές στη Ράκα ώστε να μην έχουν μεγάλες απώλειες οι ίδιοι. Το Ισλαμικό Κράτος είχε σκάψει τούνελ που ένωναν διαφορετικά σπίτια και περιοχές και μετακινούσε μικρές ομάδες των τριών ως πέντε ατόμων, αιφνιδιάζοντας τις YPG. Οι αεροπορικές επιδρομές γκρέμισαν ένα ολόκληρο κτίριο για έναν-δυο ακροβολιστές, γιατί δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Ενας ακροβολιστής μπορεί να καθυστερήσει ολόκληρο λόχο για μια-δυο μέρες. Οι απώλειες θα ήταν μεγάλες αν δεν επενέβαινε η αεροπορία ή το πυροβολικό. Γι’ αυτό η Ράκα είναι σχεδόν ολοκληρωτικά κατεστραμμένη».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
