Καταλωνία: Αντί για ανεξαρτησία, χάνουν και την αυτονομία

Ο κύβος ερρίφθη, αλλά η κρίση δεν τελείωσε. Περνάει απλώς σε νέα φάση. Μετά την εκπνοή δύο τελεσιγράφων προς τους αυτονομιστές, η κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης αποφάσισε να ενεργοποιήσει το άρθρο 155 του ισπανικού Συντάγματος, θέτοντας σε αργή κίνηση την αναστολή της πολιτικής αυτονομίας της Καταλωνίας και αφού εξασφάλισε την υποστήριξη της αντιπολίτευσης να προχωρήσει στη διάλυση του καταλανικού Κοινοβουλίου και στη διεξαγωγή εκλογών τον Ιανουάριο. Είναι η πρώτη φορά στα 40 χρόνια δημοκρατίας στην Ισπανία που η Μαδρίτη θα επικαλεστεί το Σύνταγμα προκειμένου να αποπέμψει μια περιφερειακή κυβέρνηση και να προκηρύξει νέες εκλογές.

Το θέμα περνάει τώρα στην ισπανική Γερουσία, με τον Μαριάνο Ραχόι σε θέση ισχύος και τον ηγέτη των καταλανών εθνικιστών Κάρλες Πουιτζντεμόν με την πλάτη στον τοίχο.

Τα μέτρα που θα επιβάλει η Μαδρίτη θα αρχίσουν ήπια –αφαιρώντας από την κυβέρνηση της Καταλωνίας την εξουσία να πληρώνει τους δημοσίους υπαλλήλους –και θα κλιμακωθούν με την πάροδο του χρόνου, με τη διάλυση της περιφερειακής αστυνομίας και των δυνάμεων ασφαλείας.

Μόλις αποφασιστεί ο κατάλογος των μέτρων, ο πρόεδρος της Καταλωνίας έχει το δικαίωμα απάντησης χωρίς συγκεκριμένο χρονικό περιορισμό, πράγμα που σημαίνει ημέρες ή και εβδομάδες νέας αβεβαιότητας και έντασης.

Τέλος, η ισπανική Γερουσία πρέπει να εγκρίνει τα μέτρα, κάτι που οπωσδήποτε θα συμβεί, καθώς το κόμμα του Ραχόι έχει την πλειοψηφία. Εν τω μεταξύ το Κοινοβούλιο της Καταλωνίας προειδοποίησε ότι μπορεί να ψηφίσει για να ανακηρύξει μονομερώς την ανεξαρτησία –έχει προγραμματίσει μάλιστα σχετική συνεδρίαση για σήμερα.

Καθώς η ρητορική κλιμακώνεται, η ισπανική κυβέρνηση πρέπει να εξετάσει τις πρακτικές λεπτομέρειες της εφαρμογής του άρθρου 155. Τι θα συμβεί αν ο λαός της Καταλωνίας –εκατοντάδες χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια άνθρωποι –προσπαθήσει να εμποδίσει την εφαρμογή των μέτρων στους δρόμους; Θα μπορούσε να περικυκλώσει το Κοινοβούλιο της Καταλωνίας και να αρνηθεί να μετακινηθεί, για παράδειγμα. Υπάρχει πάντοτε ο φόβος για νέες βίαιες συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας. Και αν τελικός στόχος της εφαρμογής του άρθρου 155 είναι η διάλυση της καταλανικής κυβέρνησης και η προκήρυξη περιφερειακών εκλογών τον Ιανουάριο, δεν είναι λογικό να αρνηθούν μεγάλα τμήματα του καταλανικού λαού να ψηφίσουν;

Καθώς κλείνει ο πρώτος γύρος της αντιπαράθεσης, αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ραχόι, βετεράνος ηγέτης της ισπανικής Δεξιάς για σχεδόν δύο δεκαετίες, κατόρθωσε να επιβληθεί με τρεις τρόπους.

Κατ’ αρχάς, εξασφάλισε στήριξη κατά της καταλανικής ανεξαρτησίας από τους σημαντικότερους παράγοντες της διεθνούς κοινότητας. Στόχος ήταν να κλείσει ο λεγόμενος «δρόμος του Κοσσυφοπεδίου». Το 2008 το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του, καταγγέλλοντας την καταπίεση από τους Σέρβους, η οποία οδήγησε τη διεθνή κοινότητα να παρέμβει υπέρ των αποσχιστικών δυνάμεων.

Πριν από το δημοψήφισμα, ο Ραχόι ταξίδεψε σε Βερολίνο και Ουάσιγκτον, όπου έλαβε διαβεβαιώσεις ότι ούτε η Γερμανία ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αναγνώριζαν ένα δημοψήφισμα το οποίο η ισπανική κυβέρνηση θεωρούσε αντισυνταγματικό. Ελαβε επίσης διαβεβαιώσεις από τις Βρυξέλλες ότι μια ανεξάρτητη Καταλωνία δεν θα εισέλθει αυτόματα στην ΕΕ. Μετά το δημοψήφισμα μεγάλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όπως της Γαλλίας, επανέλαβαν τη θέση τους ότι δεν θα αναγνωρίσουν μιαν ανεξάρτητη Καταλωνία, ούτε θα διαδραματίσουν ρόλο μεσολαβητή στη σύγκρουση.

Δεύτερον, ο Ραχόι συσπείρωσε επιτυχώς την ισπανική πολιτική τάξη ενάντια στη μονομερή διακήρυξη ανεξαρτησίας από τους Καταλανούς. Με τον τρόπο αυτόν ενίσχυσε τη θέση του ως θεματοφύλακα του κράτους δικαίου και της συνταγματικής νομιμότητας. Ελαβε υποστήριξη τόσο από τους Σοσιαλιστές (PSOE), το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης στο εθνικό Κοινοβούλιο, όσο και από το κεντροδεξιό κόμμα Ciudadanos, για την οριστική αναστολή της αυτονομίας της Καταλωνίας, διάταξη που επιτρέπει το άρθρο 155 σε περίπτωση απειλής για την εθνική ασφάλεια. Ο Ραχόι συμφώνησε επίσης με τον επικεφαλής του PSOE Πέντρο Σάντσεθ για τη συγκρότηση μιας επιτροπής που θα μελετήσει την αναθεώρηση του Συντάγματος με στόχο την αναμόρφωση του συστήματος αυτονομίας των περιφερειών, που δημιουργήθηκε μετά το 1978. Αυτό θεωρητικά θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για την επίσημη ομοσπονδιοποίηση της Ισπανίας, κάτι που απαγορεύεται σήμερα από το Σύνταγμα.

Τέλος, ο Ραχόι χρησιμοποίησε ένα από τα ισχυρότερα όπλα της ισπανικής κυβέρνησης: την ικανότητα να διαταράξει την καταλανική οικονομία. Μετά το δημοψήφισμα, η κεντρική κυβέρνηση ψήφισε νόμο που διευκόλυνε τις επιχειρήσεις να μεταφέρουν την έδρα τους. Στόχος ήταν να επιταχυνθεί η αναχώρηση μεγάλων εταιρειών από την Καταλωνία. Μέσα σε λίγες ώρες από την έναρξη ισχύος του νόμου, μια τεράστια έξοδος επιχειρήσεων από την Καταλωνία επηρέασε κάθε τομέα της οικονομίας της. Τουλάχιστον 540 εταιρείες έχουν εγκαταλείψει τη Βαρκελώνη για άλλες ισπανικές πόλεις από την 1η Οκτωβρίου, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός αναχωρήσεων (212) συνέβη στις 9 Οκτωβρίου, ημέρα κατά την οποία ο Πουιτζντεμόν ανακοίνωσε και ανέστειλε την ανεξαρτησία.

Μεταξύ των πρώτων που έφυγαν ήταν η CaixaBank και η Sabadell, οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες της Καταλωνίας, η ενεργειακή Gas Natural Fenosa, η εκδοτική Planeta, ο γίγαντας της κλωστοϋφαντουργίας Dogi International και η Albertis, η παγκόσμια εταιρεία διοδίων. Ολες επικαλέστηκαν την πολιτική αβεβαιότητα ως λόγο της αποχώρησης, καταφέροντας τεράστιο ψυχολογικό πλήγμα στην αυτοπεποίθηση την οποία είχαν εκφράσει οι αυτονομιστές για ανώδυνη μετάβαση στην ανεξαρτησία.

Τώρα ο Πουιτζντεμόν έχει μπροστά του μόνο σκληρές επιλογές. Μπορεί να κάνει μια σαφή δήλωση ανεξαρτησίας, η οποία σύμφωνα με πληροφορίες θα βασίζεται στο επιχείρημα ότι η Μαδρίτη καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα του καταλανικού λαού, γεγονός που θα ευχαριστήσει τη βάση του αλλά θα προκαλέσει τη Μαδρίτη να αναλάβει τον πλήρη έλεγχο της Καταλωνίας.

Ή μπορεί να συμβιβαστεί με την προοπτική περισσότερης αυτονομίας ύστερα από μια μελλοντική αναθεώρηση του ισπανικού Συντάγματος, ενώ θα διακινδυνεύει μια κοινοβουλευτική ανταρσία στον αποσχιστικό συνασπισμό του, που πιθανόν θα προκαλέσει κατάρρευση της κυβέρνησής του, και πρόωρες εκλογές. Φαίνεται ότι στο εξής η μεγαλύτερη ανησυχία του Πουιτζντεμόν δεν θα είναι η ανεξαρτησία της Καταλωνίας αλλά η πολιτική επιβίωσή του.