Τι σημαίνουν αντισταθμιστικά οφέλη στα εξοπλιστικά προγράμματα, για τα οποία τόσο λόγος γίνεται με τον εκσυγχρονισμό (αναβάθμιση) των F-16; Για να καταλάβετε τι σύγχυση επικρατεί, απλώς σημειώνεται ότι ο Πρόεδρος Τραμπ είπε ότι η αναβάθμιση των ελληνικών F-16 θα στοιχίζει 2,4 δισ. ευρώ, ενώ το υπουργείο Εθνικής Αμύνης δηλώνει ότι η οροφή για την αναβάθμιση θα είναι 1,1 δισ. ευρώ (και μάλιστα σε βάθος χρόνου 15ετίας) και τα υπόλοιπα θα είναι αντισταθμιστικά οφέλη.
Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι στην τελευταία συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εξοπλισμών που έγινε κεκλεισμένων των θυρών (μάλιστα ζήτησαν από τους βουλευτές που μετέχουν να αφήσουν τα κινητά τους έξω από την αίθουσα) ανακοινώθηκε ότι έχει εξευρεθεί το κονδύλι των 1,1 δισ, ευρώ για την αναβάθμιση των F-16. Χωρίς όμως να προσδιοριστεί ο αριθμός τους και χωρίς να καθοριστούν τα αντισταθμιστικά οφέλη.
Τα αντισταθμιστικά οφέλη (offsets), το σύνολο δηλαδή των ανταποδοτικών πράξεων που πραγματοποιούνται από τον προμηθευτή ως αντιστάθμισμα μιας συγκεκριμένης προμήθειας στις Ενοπλες Δυνάμεις. Αυτό έχει καταγγελθεί στο παρελθόν από τα υπουργεία Εθνικής Αμυνας και Εθνικής Οικονομίας. Σύμφωνα με πληροφορίες που έχει στη διάθεσή του «Το Βήμα», εδώ και χρόνια έχουν διαπιστωθεί σοβαρές δυσλειτουργίες στη διαδικασία υλοποίησης των αντισταθμιστικών ωφελημάτων, απώλειες εκατομμυρίων ευρώ, αναξιοπιστία στις υποσχέσεις των προμηθευτών και… εύκολο πλουτισμό ορισμένων νέων εταιρειών που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια ειδικά για να εκμεταλλεύονται τα αντισταθμιστικά οφέλη.
Ανώτατο κυβερνητικό στέλεχος χαρακτήρισε την κατάσταση που επικρατούσε έως πρότινος όσον αφορά τα αντισταθμιστικά οφέλη «χαώδη» και ότι με τις ενέργειες και τις παραλείψεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια «εκκολαπτόταν το σκάνδαλο του αιώνα», υπενθυμίζοντας ότι ελάχιστα offsets έχουν υλοποιηθεί από την αγορά του 1987 των Μιράζ-2000 και των F-16.
Ανώτατος επιτελής του ΓΕΕΘΑ καταγγέλλει προς «Το Βήμα» ότι το καθεστώς των αντισταθμιστικών οφελών δημιούργησε… νέες θέσεις εργασίας, απρόσβλητες (τις περισσότερες φορές) ακόμα και από το ΣΔΟΕ και τις φορολογικές υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών. Πρόκειται για το γνωστό πλέον στους επιτελείς του ΓΕΕΘΑ σχήμα των eligible parties με το οποίο ο προμηθευτής που είχε υποχρέωση να χορηγήσει αντισταθμιστικά οφέλη ανέθετε την υλοποίησή τους σε έναν… εκπρόσωπό του, που στις περισσότερες των περιπτώσεων (αν όχι σε όλες) ήταν μία από τις πολλές «εταιρείες-γραφεία» τα οποία τα τελευταία 10 χρόνια είχαν ξεφυτρώσει σαν μανιτάρια στην ευρύτερη περιοχή Μεσογείων-Παπάγου (γύρω, δηλαδή, από το Πεντάγωνο) και ιδιοκτήτες των οποίων είναι είτε απόστρατοι αξιωματικοί είτε πρώην υπάλληλοι του υπουργείου Εθνικής Αμυνας.
Οσο απίστευτο και αν ακούγεται, νόμος για τα αντισταθμιστικά οφέλη δεν υπήρξε ποτέ στη χώρα μας. Και τούτο παρά το γεγονός ότι αντισταθμιστικά οφέλη σημαίνει διαχείριση δισεκατομμυρίων ευρώ ως ανταπόδοση για τα όπλα που προμηθεύεται η χώρα μας. Το καθεστώς τους διέπεται από την παράγραφο 10 του άρθρου 30 του προεδρικού διατάγματος 284/89 αλλά είναι τόσο ασαφές ώστε την 1η Μαΐου 1995 (… Πρωτομαγιά) ο τότε υφυπουργός Αμυνας κ. Ν. Κουρής αναγκάστηκε να εκδώσει μια απόφαση με σκοπό τον καθορισμό του πλαισίου των απαιτήσεων-επιδιώξεων του υπουργείου Εθνικής Αμυνας (τουλάχιστον) στον τομέα των αντισταθμιστικών ωφελημάτων.
Οι βασικές επιδιώξεις ήταν η υποβοήθηση της αμυντικής βιομηχανίας και η ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα που συμβάλλουν στην αναβάθμιση της τεχνολογικής και παραγωγικής υποδομής της χώρας, η ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων μέσω της παροχής υλικού και υπηρεσιών και η μείωση του κόστους των αμυντικών υλικών διά της εμμέσου επιστροφής μέρους ή του συνόλου των σχετικών δαπανών. Νόμος όμως ποτέ δεν υπήρξε…
Στους ενδιαφερομένους ήταν σαφές ότι όλες αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες που εξέδωσε Πρωτομαγιά ο τότε υφυπουργός δεν έχουν ισχύ νόμου και ως εκ τούτου ουδόλως δεσμεύουν την αρμόδια για τα offsets υπηρεσία του ΥΠΕΘΑ (Γενική Διεύθυνση Εξοπλισμών).
Η όλη δυσλειτουργία οφείλεται στους λεγόμενους συντελεστές πίστωσης, τους συντελεστές δηλαδή με τους οποίους πολλαπλασιάζεται η ονομαστική αξία κάθε συναλλαγής. Οι τιμές τους κυμαίνονται από 4 ως και 12. Αγορές π.χ. (από τον προμηθευτή) ελληνικών αμυντικών προϊόντων ή υπηρεσιών έχουν συντελεστή 4. Ο συντελεστής πίστωσης είναι από 8 ως 12 για άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα. Ο ίδιος συντελεστής ισχύει και για τις παροχές υλικών ή υπηρεσιών ενώ οι παροχές κεφαλαιουχικού εξοπλισμού (από τον προμηθευτή) στην κρατική αμυντική βιομηχανία έχουν συντελεστή πίστωσης ως και 10. Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Κάθε συναλλαγή που υλοποιείται στο πλαίσιο των offsets, εκτός από την ονομαστική, έχει κυρίως την πιστωτική αξία της, η οποία προκύπτει διά του πολλαπλασιασμού της ονομαστικής αξίας επί τον συντελεστή πίστωσης. Δηλαδή, σε μια σύμβαση προμήθειας συναλλαγματικής αξίας 10 δισ. δρχ., όπου σύμφωνα με τα ισχύοντα η υποχρέωση υλοποίησης offsets πρέπει να καλύπτει το 60%, η πιστωτική αξία των συναλλαγών ανέρχεται σε 6 δισ. δρχ.
Με ένα συντελεστή πίστωσης 8 (στην καλύτερη περίπτωση) έχουμε ονομαστική (πραγματική) αξία συναλλαγών offsets της τάξεως μόλις των 2,201.000 ευρώ.! Με δυο λόγια, όταν ορισμένοι οι προμηθευτές άκουγαν για αντισταθμιστικά οφέλη, όχι μόνο έτριβαν τα χέρια τους από χαρά γιατί θα κέρδιζαν και άλλα χρήματα (εκτός από την πώληση των όπλων) αλλά άρχιζαν να συνεργάζονταν με αυτά τα γραφεία για να μην έχουν στο μέλλον ανάμειξη στις τυχόν επιπτώσεις.
Με τον τρόπο αυτό οι προμηθευτές έως τώρα κάλυπταν το μεγαλύτερο μέρος της υποχρέωσής τους σε αντισταθμιστικά οφέλη με την παροχή συνήθως μεταχειρισμένων οπλικών συστημάτων ή υπηρεσιών (εκπαίδευση, μηχανογράφηση κτλ.) τις οποίες τιμολογούσαν (ή μάλλον υπερτιμολογούσαν) κατά τρόπο, όπως δηλώνουν οι γνωρίζοντες «που δεν αντέχει και στην πιο καλόπιστη κριτική, ενώ παράλληλα είναι δεδομένο και εκ των προτέρων γνωστό στους πάντες ότι το οποιοδήποτε πραγματικό κόστος των υλικών αυτών το έχουν περιλάβει στην αξία της κύριας σύμβασης προμήθειας».
Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι: να επιβαρύνεται εντελώς αδικαιολόγητα το κόστος των προμηθειών των Ενόπλων Δυνάμεων, να εισέρχονται στο σύστημα τύποι υλικών ή υπηρεσιών χωρίς προγραμματισμό και χωρίς να είναι εξασφαλισμένες η αποτελεσματική αξιοποίηση και η μετέπειτα υποστήριξή τους και να καταργείται ουσιαστικά εντελώς ο τομέας των βιομηχανικών επιστροφών και της αντιστάθμισης της συναλλαγματικής εκροής που κανονικά θα έπρεπε να είναι οι πρώτοι, αν όχι και οι μοναδικοί στόχοι του θεσμού των offsets.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κατά καιρούς υπήρξαν προσπάθειες ώστε να ενισχυθεί η ελληνική αμυντική βιομηχανία από τις αγορές οπλικών συστημάτων. Για παράδειγμα ψηφίστηκε νόμος σύμφωνα με τον οποίο το 40% της κατασκευής θα γινόταν στην Ελλάδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις τηρήθηκε ο νόμος σε άλλες όμως όχι.
