Πέρα από τη σκληρή ρητορική που επιδιώκει να ικανοποιήσει την πολιτική βάση του, τι είναι πραγματικά καινούργιο στη «νέα πολιτική» του Ντόναλντ Τραμπ για το Ιράν; Σε ποιον βαθμό είναι μια απόκλιση από τα χρόνια του Ομπάμα και τι συνέπειες θα έχει;
Δεδομένης της έντονης αντίθεσης του Τραμπ στην πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι, τουλάχιστον προς το παρόν, οι ΗΠΑ δεν απομακρύνονται από τη συμφωνία. Ο πρόεδρος θα μπορούσε εύκολα να αποκαταστήσει τις κυρώσεις που σχετίζονται με την πυρηνική ενέργεια χωρίς να προσφύγει στο Καπιτώλιο. Αντ’ αυτού έθεσε την τύχη της πυρηνικής συμφωνίας στα χέρια του Κογκρέσου.
Είναι σαφές ότι ο Τραμπ επιδιώκει τροποποιήσεις στο αμερικανικό δίκαιο, οι οποίες θα αποκαθιστούσαν αυτόματα τις κυρώσεις εάν το Ιράν έκανε κάποιες συγκεκριμένες ενέργειες. Αν κάτι μπορεί να αλλάξει στην αμερικανική νομοθεσία θα φανεί στο μέλλον. Αλλά πόσο έκτακτο θα ήταν ένα τέτοιο βήμα φαίνεται από τώρα. Οι ΗΠΑ θα χρησιμοποιούσαν στην ουσία τον εσωτερικό νόμο τους για να προσπαθήσουν να ξαναγράψουν μια πολυμερή, διεθνή συμφωνία. Αυτό θα δημιουργούσε διπλωματικές δυσκολίες, μια πιθανή σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους και περαιτέρω εντάσεις μεταξύ της Ουάσιγκτον, αφενός, και της Μόσχας και του Πεκίνου, αφετέρου.
Θέτει επίσης ερωτήματα σχετικά με το πόσο αξιόπιστος είναι ο λόγος της κυβέρνησης των ΗΠΑ όταν συνάπτει μια διεθνή συμφωνία. Τι είδους μήνυμα στέλνει αυτή η υπαναχώρηση σε μια χώρα όπως η Βόρεια Κορέα που ενθαρρύνεται να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων από τον υπουργό Εξωτερικών του Τραμπ;
Ο Τραμπ παρουσίασε μια ζοφερή εικόνα της αξίας της πυρηνικής διαπραγμάτευσης, υποστηρίζοντας σε ένα σημείο ότι τέθηκε σε ισχύ «λίγο πριν από την πλήρη κατάρρευση του ιρανικού καθεστώτος». Αλλά αυτό απέχει από την αλήθεια: η διαπραγμάτευση συμφωνήθηκε σε μια εποχή που υπήρχε μια πραγματική πιθανότητα ενός πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και ενδεχομένως των ΗΠΑ, από τη μια πλευρά, και του Ιράν από την άλλη. Η πυρηνική συμφωνία απέτρεψε μια σύγκρουση και έθεσε περιορισμούς στις πυρηνικές δραστηριότητες του Ιράν.
Βεβαίως ο Τραμπ έχει κάποιο δίκιο όταν μιλάει για τις ελλείψεις της συμφωνίας. Οι βαλλιστικοί πύραυλοι δεν καλύπτονται, και το πυραυλικό πρόγραμμα του Ιράν συνεχίζεται ασταμάτητα. Κάποιοι από τους περιορισμούς της συμφωνίας θα λήξουν με την πάροδο του χρόνου. Πολλές χώρες ελπίζουν να αντιμετωπίσουν μερικά από αυτά τα προβλήματα αργότερα. Και η απόφαση να διατηρηθεί προς το παρόν η πυρηνική συμφωνία εγείρει ερωτήματα σχετικά με το αν ο Τραμπ δημιουργεί μια ευκαιρία για την ενίσχυση της συμφωνίας ή την αποδυνάμωσή της.
Ο Τραμπ μιλάει σαν να μην είχε επιδιώξει η κυβέρνηση Ομπάμα να επιβάλει κυρώσεις εναντίον του Ιράν για ποικίλες παραβιάσεις –στήριξη της τρομοκρατίας, παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ιρανών και ούτω καθεξής. Λέει ότι θα ενισχυθούν οι κυρώσεις, ειδικά κατά της ιδεολογικής και στρατιωτικής ελίτ του Ιράν, του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης. Ομως, η νέα πολιτική του για το Ιράν φαίνεται να είναι θέμα ρητορικής και διαβάθμισης, και όχι ουσίας.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το Ιράν έχει σήμερα μια πιο μετριοπαθή κυβέρνηση, εν μέρει λόγω των οικονομικών κερδών από την πυρηνική συμφωνία. Αλλά τα σκληροπυρηνικά στοιχεία των Φρουρών δεν έχουν μετριάσει σημαντικά τη συμπεριφορά τους.
Και αυτό μας φέρνει σε ένα πιο θεμελιώδες ζήτημα, στον μεταβαλλόμενο ρόλο του Ιράν στην περιοχή. Η ειρωνεία είναι πως οι ΗΠΑ ήταν εκείνες που έθεσαν αυτή τη διαδικασία σε κίνηση, ανατρέποντας το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ, το οποίο ήταν πάντα στρατηγικό αντίβαρο στην Τεχεράνη. Από τότε, το Ιράν έχει επωφεληθεί από το χάος στην περιοχή για να προωθήσει τους δικούς του στόχους.
Αυτό έχει σημασία, διότι η περιοχή εισέρχεται πλέον σε μια κρίσιμη και ακόμη πιο επικίνδυνη φάση. Με τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους κοντά στην ήττα, βρίσκεται σε εξέλιξη μια μάχη στο Ιράκ και στη Συρία για τη μοιρασιά των λαφύρων. Στο Ιράκ, το Ιράν ασκεί σημαντική επιρροή στην κυβέρνηση της Βαγδάτης όπου κυριαρχούν σιίτες, και σε πολλές δυνάμεις πολιτοφυλακής.
Στη Συρία, είναι μεταξύ των υποστηρικτών του καθεστώτος Ασαντ, σε άμεση αντίθεση με τις δυνάμεις που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ. Είναι αυτή η στιγμή κατάλληλη για να προκληθεί ακόμη μεγαλύτερη ένταση μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης; Ή μήπως ήρθε η ώρα, όπως λένε οι πιο μετριοπαθείς, να συνδυάσουμε τη σταθερότητα με την ευκαιρία του διαλόγου;
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η διπλωματία είναι τέχνη του εφικτού και η πυρηνική συμφωνία, με όλες τις ατέλειές της, ήταν η μόνη δυνατή την εποχή εκείνη. Σήμερα, η συμφωνία αυτή σκοντάφτει, ίσως αποδυναμωμένη αλλά όχι ακόμη ουσιαστικά υπονομευμένη. Οι παράμετροι της ευρύτερης προσπάθειας του Τραμπ να περιορίσει το Ιράν δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί λεπτομερώς. Η ομιλία του αντιπροσωπεύει πάνω απ’ όλα έναν αμήχανο συμβιβασμό μεταξύ των σκληρών απόψεων του προέδρου και των ανώτερων αξιωματούχων και στρατιωτικών συμβούλων του –οι οποίοι έχουν υποστηρίξει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν παρά τις ατέλειές της.
HeliosPlus
