Γιατί οι νέοι δανείζονται σαν να μην υπάρχει αύριο

Στις υπερχρεωμένες χώρες κάποιοι αρέσκονται να διαιρούν το χρέος διά του πληθυσμού για να αποφαίνονται, ας πούμε, ότι στην Ελλάδα κάθε παιδί που γεννιέται χρωστά περί τις 30.000 ευρώ. Ασφαλώς πρόκειται για έναν τελείως άτοπο υπολογισμό, αφού με την περίφημη «κινητικότητα» που έχει αποκτήσει λόγω κρίσης ο ελληνικός πληθυσμός, το πιθανότερο είναι το παιδί που γεννιέται, αφού τελειώσει το σχολείο, ίσως και το Πανεπιστήμιο, αφού δηλαδή πληρώσει εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ το υπερχρεωμένο κράτος για να το μεγαλώσει, θα φύγει για να παράσχει τις υπηρεσίες του και να πληρώνει φόρους σε κάποια χώρα του εξωτερικού.

Και στις εκεί κοινωνίες, ωστόσο, τις οικονομικώς και δημοσιονομικώς ενάρετες, οι νέοι μοιάζουν καταδικασμένοι να υπερχρεωθούν. Οχι τόσο οι Ελληνες, εφόσον το κομπόδεμα των ανιόντων αντέχει ακόμη για υποστήριξη και στο εξωτερικό, όσο οι ξένοι. Αυτοί που μόλις κλείσουν τα 18 χρόνια τους φιλάνε σταυρωτά (σε πολλές χώρες δίνουν ένα επιπλέον φιλί) τους γονείς τους και παίρνουν το δισάκι τους στον ώμο για τον δρόμο. Αν βρουν αμέσως δουλειά, έχει καλώς. Αν, όμως, σκεφτούν να αποφασίσουν κανένα επιπλέον εφόδιο για να απομακρύνουν κάπως την πιθανότητα να τους πάρει τη δουλειά έπειτα από λίγα χρόνια ένα ρομπότ; Πώς θα χρηματοδοτήσουν τις σπουδές τους; Με τραπεζικό δανεισμό ασφαλώς!

Στη Βρετανία με την τεράστια τραπεζική παράδοση και το επίσης τεραστίων διαστάσεων χρηματοοικονομικό κέντρο που ευδοκιμεί στο Λονδίνο, γνωστό και ως City, ο διευθύνων σύμβουλος της Financial Conduct Authority (FCA) Αντριου Μπέιλι μιλώντας την Κυριακή στο BBC αισθάνθηκε την ανάγκη να προειδοποιήσει για τη «μεγάλη συσσώρευση χρεών από νέους ανθρώπους», οι οποίοι «αν δεν δανειστούν δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στο κόστος της ζωής».

Ο επικεφαλής της ανεξάρτητης εποπτικής αρχής του κλάδου παροχής υπηρεσιών στη Βρετανία αποκάλυψε ότι προσωπικώς «δεν του αρέσουν» κάποια ακριβά δανειακά σχήματα. Και αυτό επειδή οι δανειολήπτες αλλά και οι δανειστές θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι στο μέλλον τα επιτόκια ίσως ανέβουν σε επίπεδα που θα καθιστούν την πίστωση μη υποφερτή και εξυπηρετήσιμη.

Ο Αντριου Μπέιλι δεν έκρυψε ότι η εποπτική αρχή έχει αναλάβει δράση για να περιορίσει τον μακροπρόθεσμο δανεισμό μέσω πιστωτικών καρτών, όπως επίσης και τον πανάκριβο βραχυπρόθεσμο δανεισμό. Η FCA μελετά επίσης το ζήτημα της τόσο διαδεδομένης χρηματοδοτικής μίσθωσης, που αναγκάζει πολλούς νέους να πληρώνουν υψηλότατα επιτόκια για να αποκτήσουν, κάποτε, αγαθά πρώτης ανάγκης, όπως είναι, ας πούμε, οι λευκές συσκευές. Κινδυνεύει, δηλαδή, κάποιος να πληρώνει επί μία δεκαετία ένα πλυντήριο ρούχων και όταν το ξεχρεώσει «χρυσό», η συσκευή να είναι για πέταμα.

Τα υψηλά ιδιωτικά χρέη των καταναλωτών δεν συνιστούν κρίση με τη μακροοικονομική έννοια, αλλά δημιουργούν στους δανειολήπτες συνθήκες μιας καταθλιπτικής οικονομικής ασφυξίας. Πολλοί από αυτούς ήδη ζητούν τη βοήθεια σε φιλανθρωπικές οργανώσεις και άλλες δομές διαχείρισης χρεών. Ο Μπέιλι επισκέφθηκε προσωπικώς τέτοιες δομές. Και εκείνο που διαπίστωσε είναι ότι «υπάρχουν ιδιαίτερα μεγάλες συγκεντρώσεις χρέους στην κοινωνία». Και οι συγκεντρώσεις αυτές αφορούν τις νεαρές ηλικίες.

Ο επικεφαλής της FCA τόνισε ότι «υπάρχει μια σαφής απόκλιση πλούτου και εισοδημάτων μεταξύ των νέων και αυτή η απόκλιση αντανακλά τα χαμηλά επίπεδα του πραγματικού εισοδήματος στη Βρετανία και τα χαμηλά επίπεδα κατοχής περιουσιακών στοιχείων». Αυτό σημαίνει ότι πολλοί υπερχρεωμένοι νέοι στατιστικά δεν θα έχουν τη δυνατότητα να αποπληρώσουν τα χρέη τους ακόμη κι αν έχουν δυο ζωές για να δουλέψουν.

Και εδώ υπεισέρχεται το ζήτημα της ποιότητας της εργασίας στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης. Διότι, η επικράτηση της λεγόμενης gig economy, της οικονομίας της περιστασιακής απασχόλησης δηλαδή, όπου οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν τους εργαζομένους ως αυτοαπασχολουμένους, καθηλώνει εργασιακά τους νέους, στερώντας τους τις προοπτικές επαγγελματικής και οικονομικής ανέλιξης. Δεν είναι τυχαίο ότι η βρετανή πρωθυπουργός Τερέζα Μέι προ ολίγων μηνών πρότεινε σε επιχειρήσεις, όπως η διάσημη, πλέον, Uber (ενοικιάσεις αυτοκινήτου με οδηγό) να χαρακτηρίσουν όσους απασχολούν ως «εξαρτημένους εργολάβους», προκειμένου να αποκτήσουν περισσότερα εργασιακά δικαιώματα.

Σύμφωνα με στοιχεία της FCA, ο ιδιωτικός δανεισμός αυξάνεται με ρυθμό 10% ετησίως στη Βρετανία. Πρόκειται για χρέη που έχουν συσσωρευτεί από «μη ασφαλή δανεισμό» μέσω πιστωτικών καρτών, από δανειακά σχήματα απόκτησης αυτοκινήτου, από προσωπικά καταναλωτικά δάνεια και από υπεραναλήψεις. Και σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Αγγλίας, τα καταναλωτικά χρέη (σημειωτέον ότι από αυτά εξαιρούνται τα στεγαστικά δάνεια) ξεπέρασαν πλέον τα 200 δισ. στερλίνες (225 δισ. ευρώ) και πλησιάζουν επίπεδα στα οποία μόνο κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση (και κρίση ακινήτων στη Βρετανία) είχαν φθάσει.

Από την άλλη πλευρά, λόγω των χαμηλών επιτοκίων έχουν μειωθεί σημαντικά οι αποταμιεύσεις. «Το ερώτημα είναι πόσο μπορεί να διαρκέσει η κατάσταση αυτή, άσχετα αν ακόμη δεν μπορείς να τη χαρακτηρίσεις ως μια σαφή κρίση. Δεν είμαι της σχολής που θεωρεί ότι οι πιστώσεις δεν πρέπει να είναι διαθέσιμες στα χαμηλά εισοδήματα. Και οι νέοι όταν ξεκινούν την καριέρα τους έχουν συνήθως χαμηλά εισοδήματα και ανασφαλείς ροές εισοδήματος, ιδίως την εποχή μας κατά την οποία ανθεί η λεγόμενη gig economy» σημείωσε ο Αντριου Μπέιλι. Και έκλεισε τη συνέντευξή του λέγοντας ότι «η διασφάλιση πιστωτικής βιωσιμότητας αποτελεί απαραίτητο στοιχείο κάθε κοινωνίας».