Γνωριμία με το ραδιοϊσότοπο

Το ρουθήνιο (χημικό σύμβολο Ru) είναι ένα σπάνιο μέταλλο που ανήκει στην ομάδα των στοιχείων της πλατίνας. Οι λιγοστές πηγές στις οποίες το βρίσκουμε στη Γη είναι τα πλατινούχα κοιτάσματα, ενώ επίσης προκύπτει ως προϊόν κατά την επεξεργασία του νικελίου. Οι ποσότητες του μετάλλου που παράγονται σε όλον τον πλανήτη είναι μικρές: υπολογίζεται ότι η παγκόσμια ετήσια παραγωγή δεν ξεπερνά τους 20 τόνους. Το μεγαλύτερο μέρος της χρησιμοποιείται στην κατασκευή ανθεκτικών ηλεκτρικών επαφών και αντιστάσεων, όπως επίσης σε ορισμένα φωτοβολταϊκά, σε καταλύτες μπαταριών και σε κράματα με άλλα μέταλλα από την ομάδα της πλατίνας. Σε μια πιο «πολυτελή» εκδοχή υπάρχει επίσης, μαζί με χρυσό, στις μύτες ορισμένων στυλογράφων Parker.

Το ρουθήνιο-106 (Ru-106) που ανιχνεύθηκε σε διάφορες πόλεις στην Ευρώπη και στην Ελλάδα είναι, θα μπορούσε να πει κάποιος, «παιδί» του ρουθηνίου. Αποτελεί ένα από τα 27 ραδιενεργά ισότοπα του συγκεκριμένου μετάλλου, το οποίο έχει επίσης επτά σταθερά «φυσικά» ισότοπα που δεν είναι ραδιενεργά. Το Ru-106 δεν προκύπτει ελεύθερα στη φύση, αλλά παράγεται από τη σχάση του στοιχείου σε πυρηνικούς αντιδραστήρες. Ενα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι ότι αποτελεί με πολύ μεγάλη διαφορά το μακροβιότερο ραδιοϊσότοπο του ρουθηνίου: έχει ημιζωή 373,59 ημέρες, κάτι το οποίο σημαίνει ότι μια ποσότητά του για να μειωθεί στο μισό χρειάζεται πάνω από έναν χρόνο.

Ως ραδιενεργό, το ρουθήνιο-106 είναι επικίνδυνο για την υγεία: το ανώτερο όριο στο οποίο η παρουσία του θεωρείται ασφαλής είναι να ανιχνεύεται σε επίπεδα μικρότερα των 5 μικρομπεκερέλ ανά κυβικό μέτρο (5mBq/m3). Παρ’ όλα αυτά, η σημαντικότερη εφαρμογή του ραδιενεργού ισοτόπου –σε πολύ μικρές ποσότητες –είναι στην ιατρική: χρησιμοποιείται για τη θεραπεία μικρών καρκινικών όγκων (με μέγιστο πάχος 7 χιλιοστών) και αποτελεί εδώ και δεκαετίες το βασικό «όπλο» εναντίον του οφθαλμικού μελανώματος.

Το ραδιοϊσότοπο που με τη μυστηριώδη παρουσία του στην ατμόσφαιρα απασχολεί τις τελευταίες ημέρες τους επιστήμονες σε όλη την Ευρώπη παράγεται σε περιορισμένες ποσότητες, σε συγκεκριμένες μονάδες, οι οποίες βρίσκονται σε λίγες χώρες στον κόσμο. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν μονάδες παραγωγής ρουθηνίου-106. Οι εξαιρετικά μικρές ποσότητές του που χρησιμοποιούνται για ιατρικούς σκοπούς στη χώρα μας είναι εισαγόμενες.

Λαλίνα Φαφούτη