Ο Τραμπ αποσύρεται από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν

Ο Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται να αποσυρθεί από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και να παρουσιάσει μια πιο συγκρουσιακή στρατηγική απέναντι στην Τεχεράνη. Η κίνηση δεν θα αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία, αλλά θα δώσει στο Κογκρέσο 60 ημέρες για να αποφασίσει εάν θα το πράξει επιβάλλοντας εκ νέου κυρώσεις.

Μια τέτοια κίνηση θα ανάψει ένα φιτίλι που θα μπορούσε ενδεχομένως να τινάξει όλη τη συμφωνία στον αέρα, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με το πώς θα αντιδράσει το Ιράν. Και θα δημιουργήσει τεράστιες διπλωματικές δυσκολίες μεταξύ των ΗΠΑ και πολλών από τους βασικούς ευρωπαίους συμμάχους τους που υποστηρίζουν ολόψυχα τη συμφωνία.

Η συμφωνία, η οποία αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης με το Ιράν από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, μαζί με τη Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Ενωση, επετεύχθη τον Ιούλιο του 2015. Σκοπός της ήταν να διασφαλίσει ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν θα είναι απόλυτα ειρηνικό.

Αρχισε να εφαρμόζεται τον Ιανουάριο του 2016. Σε αντάλλαγμα για την προοδευτική άρση μιας σειράς οικονομικών κυρώσεων, το Ιράν σταμάτησε ορισμένες από τις δραστηριότητές του και μείωσε άλλες εντός αυστηρών ορίων, ενώ όλες είναι ανοιχτές για έλεγχο από διεθνείς επιθεωρητές.

Εξαναγκασμός του Ιράν να σταματήσει συνολικά τις πυρηνικές του δραστηριότητες δεν ήταν εφικτός. Πολλοί από τους περιορισμούς που επιβάλλει η συμφωνία περιέχουν «ρήτρες λήξης ισχύος» και εκπνέουν μετά από κάποια χρόνια, χωρίς κανείς να είναι βέβαιος για το τι θα συμβεί μετά. Αλλά τα χειρότερα αποφεύχθηκαν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρχε μια πραγματική ανησυχία κατά τη διαπραγμάτευση της συμφωνίας ότι ένα αδιέξοδο θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια στρατιωτική σύγκρουση.

Το Ισραήλ πίεζε για στρατιωτική δράση. Πολλοί από τους άραβες εχθρούς του Ιράν στον Κόλπο υποστήριζαν ήσυχα ένα τέτοιο βήμα και υπήρχαν ερωτήματα σχετικά με το αν οι ίδιες οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν βία για να αποτρέψουν το Ιράν να αναπτύξει την ικανότητα παραγωγής πυρηνικών όπλων.

Ηταν μια κατάσταση που έμοιαζε πολύ με τη θέση στην οποία βρίσκονται σήμερα οι ΗΠΑ απέναντι στη Βόρεια Κορέα. Στόχος της συμφωνίας ήταν ο περιορισμός των πυρηνικών δραστηριοτήτων του Ιράν ώστε να αποφευχθεί η προσφυγή στον πόλεμο.

Η συμφωνία αφορούσε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και τίποτε άλλο. Το Ιράν κάνει πολλά πράγματα που οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή πιστεύουν ότι είναι επιζήμια για την ασφάλεια στην περιοχή, αλλά αυτά δεν περιέχονται στη συμφωνία.

Ολοι πιστεύουν ότι το Ιράν τηρεί τα συμφωνηθέντα, αλλά οι ΗΠΑ ήθελαν να ασκούν κάποια επιτήρηση σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας και ψήφισαν τον Νόμο Αναθεώρησης της Πυρηνικής Συμφωνίας του Ιράν (INARA), ο οποίος απαιτεί από τον πρόεδρο των ΗΠΑ να πιστοποιεί κάθε 90 ημέρες ότι το Ιράν συμμορφώνεται και ότι η συνεχιζόμενη αναστολή των οικονομικών κυρώσεων παραμένει ζωτικής σημασίας για τα εθνικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών.

Τι θα συμβεί λοιπόν τώρα που ο Τραμπ αρνείται να πιστοποιήσει τη συμφωνία, επιμένοντας ότι δεν είναι πλέον στα συμφέροντα των ΗΠΑ να το πράξει;

Στην πράξη, μάλλον τίποτε. Πρόκειται για μια πολυεθνική συμφωνία η οποία τηρείται και συνεπώς θα παραμείνει ενεργή με ή χωρίς πιστοποίηση από τον Τραμπ.

Φυσικά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα μπορούσε απλώς να επιβάλει μερικές ή όλες τις οικονομικές κυρώσεις που έχουν αρθεί από τη συμφωνία, και αυτό ασφαλώς θα σήμαινε ότι οι ΗΠΑ δεν συμμορφώνονται πλέον με τους όρους της.

Αλλά το πιο πιθανό σενάριο είναι πως, σύμφωνα με τη νομοθεσία του INARA, το θέμα θα πάει στο Καπιτώλιο για να αποφασίσει το Κογκρέσο των ΗΠΑ. Εκεί οι γνώμες διίστανται, και σε αυτό το στάδιο δεν είναι σαφές τι θα κάνει το Κογκρέσο.

Θα επιβάλει ξανά κάποιες ή και όλες τις κυρώσεις –αποσύροντας έτσι τις ΗΠΑ από τη συμφωνία –ή θα αποφασίσει να κερδίσει χρόνο, μεταθέτοντας για αργότερα απόφαση για το ζήτημα; Υπάρχουν ενδείξεις ότι μερικοί από τους αμερικανούς πολιτικούς που ήταν οι πιο επικριτικοί για τη συμφωνία εκείνη την εποχή είναι τώρα απρόθυμοι να την τινάξουν στον αέρα.

Το Ιράν εξακολουθεί να θεωρείται από τη Δύση και τους σύμμαχους της ως ένα σημαντικό πρόβλημα στην περιοχή. Παραδόξως, οι ίδιες οι ΗΠΑ βοήθησαν να διευκολυνθεί η άνοδος του Ιράν ως περιφερειακού παίκτη μέσω της καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ.

Το Ιράν έχει σημαντικό λόγο στη σημερινή κυβέρνηση που κυριαρχείται από τους σιίτες στη Βαγδάτη. Μαζί με τις πολιτικές-στρατιωτικές συμμαχίες του αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη σύγκρουση στη Συρία. Και παίζει ρόλο στη σύγκρουση στην Υεμένη, αν και υπάρχει συζήτηση σχετικά με την κλίμακα των δραστηριοτήτων του εκεί.

Προσθέστε τον φόβο σχετικά με τα προγράμματα των πυραύλων του και την υποτιθέμενη υποστήριξή του για την τρομοκρατία και θα δείτε ότι υπάρχουν σοβαροί λόγοι ανησυχίας για την αυξανόμενη περιφερειακή επιρροή του.

Η συμφωνία για τα πυρηνικά δεν έχει αλλάξει την ευρύτερη συμπεριφορά του Ιράν. Οι δραστηριότητες του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης και η προσπάθειά του για έρευνα στον τομέα των πυραύλων συνεχίστηκαν.

Η συμφωνία ουδέποτε είχε σκοπό να αντιμετωπίσει αυτά τα ευρύτερα ζητήματα. Αλλά σε κάποια βασική έννοια, ο Τραμπ μοιάζει να υποστηρίζει ότι το Ιράν δεν ανταποκρίνεται στο «πνεύμα» της συμφωνίας και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αποφάσισε να μην ανανεώσει την ισχύ της, σκληραίνοντας τη στάση των ΗΠΑ έναντι της Τεχεράνης.

Ο πρόεδρος είναι πιθανό να εντάξει τη μη έγκριση της συμφωνίας σε ένα ευρύτερο σύνολο πολιτικών που θα αποσκοπούν στην «τιμωρία» του Ιράν για την κακή συμπεριφορά του.

Κυρώσεις κάθε είδους

Νέες κυρώσεις κάθε είδους βρίσκονται στο τραπέζι, καθώς ισχύει ήδη μια ολόκληρη δέσμη μέτρων κατά του Ιράν τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την ΕΕ για διάφορα άλλα θέματα, ξεχωριστά από το πυρηνικό πρόγραμμα, όπως η τρομοκρατία ή οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μια πρόταση είναι να χαρακτηρίσει η κυβέρνηση των ΗΠΑ ολόκληρο το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν ως τρομοκρατική οργάνωση.

Αυτή η στρατιωτική δύναμη ελέγχει επίσης ένα σημαντικό μέρος της ιρανικής οικονομίας. Περισσότερες κυρώσεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα όχι μόνο για το Ιράν, αλλά και μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους που θέλουν να ανοίξει το εμπόριο με την Τεχεράνη.